Suzanne Raes over Where Dragons Live

In haar documentaire Where Dragons Live portretteert regisseur Suzanne Raes hoe vier volwassenen de draken uit hun kindertijd temmen door hun ouderlijk huis leeg te ruimen. “Wat laat je je kinderen na als je alles bewaart?”

Cumnor Place doet denken aan Zweinstein, maar dan bestaat het echt. Het is een sprookjesachtig landhuis met een uitgestrekte tuin. Hoge heggen, geheime gangen, kamers waar kinderen niet mochten komen. En overal zijn draken. Schilderijen, beelden, hagedissen en een komodovaraan op sterk water.

Wanneer Jane overlijdt, komen haar dochter en zoons, alle vier van middelbare leeftijd, samen om deze plek op te ruimen en klaar te maken voor de verkoop. Harriet, de jongste, neemt de leiding. Ze worden geconfronteerd met de angsten uit hun jeugd. Regisseur Suzanne Raes volgde de familie twee jaar lang voor haar documentaire Where Dragons Live, vertelt ze vlak voor haar film op het IDFA in première ging.

Hoe ben je met deze familie in contact gekomen? “Mijn interesse in draken dateert van twintig jaar geleden, toen mijn zoons klein waren. Ik zag bij hen een enorme fascinatie voor draken. Er zijn natuurlijk een hoop kinderboeken en series over. Ik vroeg me af waarom er overal ter wereld draken zijn. Het ging me niet zozeer om fantasyverhalen, maar meer om mythes en sprookjes.
“Ik ontmoette Harriet tien jaar terug bij een film van mij en we kwamen erachter dat we een drakenpassie deelden. Haar vader had het altijd over draken en bevroeg de verhalen. ‘Hoe kan een draak overleven op slechts één maagd per jaar? En hoe zit het met die ridders; eet hij die met maliënkolder en al op?’ Ik leerde met de tijd ook de familie en Cumnor Place. In 2021 overleed Harriets moeder en zei ze: als je nog iets wil moet je snel zijn, want we gaan het huis verkopen. Dat was midden in de pandemie. Toen zijn we met z’n drieën, Harriet, de cameraman en ik, in een bus gestapt en in Cumnor in quarantaine gegaan. Het was tien dagen na Jane’s dood. De vrieskisten lagen nog vol, omdat haar moeder voor honderd jaar eten had ingeslagen.”

Je zet Cumnor neer als een icoon van een tijd die niet meer bestaat. “Het is de nalatenschap van twee wetenschappers met een enorme verzamellust. De vader, Oliver was als zoöloog afgestudeerd op de kaken van reptielen en had allerlei hagedissen op sterk water. Maar ook Aziatische kunst en heel veel boeken. Zelfs op de wc’s stonden kasten vol boeken. Mij viel vooral op dat het een tijdperk was waarin kinderen nooit niks deden. Of je leest een boek of je gaat werken in de tuin. Het idee dat je tv zou kijken of zou gamen, daar was echt geen sprake van. Het is ook een tijdscapsule omdat ze daar alles bewaarden. Er werd nog geen plastic zakje weggegooid.”

De film geeft te denken over hoe je plaats in het gezin je opvoeding bepaalt. “Kinderen hebben dezelfde ouders, maar totaal andere herinneringen aan die ouders. Het maakt niet alleen uit of je de jongste bent of de oudste, ook je karakter roept iets anders op in je ouders. Toen ze Cumnor gingen uitruimen, deelden ze daar voor het eerst dingen met elkaar over. De een had beter contact met hun moeder, de ander met hun vader en in dat leegruimen van het huis verwerken ze ook de positie die ze in het gezin hadden. Harriet was als nakomertje vroeger allang blij wanneer haar grote broers met haar wilden spelen. Maar nu ze de leiding nam, werd zij ook ten opzichte van hen volwassen.”

Cumnor komt over als een plek die al honderden jaren in de familie is, maar Oliver en Jane hebben het huis kunnen kopen doordat het in verval was. Wat bezielt je om zo’n huis te kopen? “Een behoefte aan schoonheid misschien? Een eigen wereld creëren? Kijk, die ouders zijn belangrijk, maar het ging mij om de kinderen. Bij het volwassen worden ga je als kind je ouders op een gegeven moment als gewone mensen zien. Als je ouder faalt of ziek wordt, dan verlies je als kind al eerder je kinderlijke onschuld. Deze mensen zijn lang kind gebleven en konden pas na de dood van hun moeder dat proces in. Het ontmantelen van dat huis is ook het onttoveren van dat huis en daarmee het onttoveren van hun kindertijd en de angsten van vroeger. Daarna ben je dan niet meer bang, maar je bent ook iets kwijtgeraakt. Van die magie.”

Kinderen bezitten een soort magie door hun verbeeldingskracht? “Ik had een klik met Harriet, omdat ik haar angsten herkende. Ik kon mezelf doodsbang maken als kind. Dan durfde ik de wc niet door te trekken, omdat ik bang was dat er een heks in de stortbak zat. Angsten komen voort uit verbeeldingskracht. De kinderboeken van nu hebben draken liever gemaakt; ze zijn onbegrepen wezens en eigenlijk je vriendje. Terwijl in de Bijbel draken een voorteken waren voor de Apocalyps. De draak komt voort uit een oerangst: het vuur spuwen, de tanden, de schubben…”

Waarom komen draken overal voor? “Er zijn verschillende theorieën. Om te beginnen zijn er overal ter wereld skeletten van dinosaurussen gevonden. Van die gigantische botten en tanden kun je enge monsters maken. Of misschien hebben onze voorouders instinctief overgedragen waar we bang voor horen te zijn. De draak krijgt kenmerken toegewezen van de dieren die de grootste bedreiging vormen voor de mens. Dus in Noord-Amerika heeft hij trekken van een adelaar, in India is het meer een slang en in China heeft hij tijgerklauwen. Het is een samengesteld wezen van enge dingen.”

Wat vind je ervan dat draken tandeloos zijn geworden? “Misschien zien ze er niet meer uit als draken, maar ik denk dat er nog genoeg monsters zijn. De oerangst is altijd aanwezig, alleen de vorm verschilt.”

Hoe zien ze er nu uit? “Ik denk als het einde der tijden. Als grote tirannen. Als terroristen. Mijn zoons waren echt bang voor terroristen.”

Zijn de hedendaagse monsters realistischer geworden? “Ik denk wel dat er vroeger meer een beroep werd gedaan op je verbeelding. Als ik als kind achterin de auto zat en ik keek naar de bewegende druppels op de ruit, dan kon ik daar al een verhaal mee verzinnen. Mijn verbeeldingskracht werd al geprikkeld door schaduwen op de muur. Nu kinderen vaker achter een iPad zitten, krijgen ze angsten van anderen mee. Dus ja, ik denk dat in deze tijd de verbeeldingskracht minder getraind wordt. Mijn moeder zei vroeger dat het goed was om je te vervelen, want dan ging je je fantasie gebruiken. Maar ik denk wel dat een terrorist in de fantasie van een kind ook iets mythisch wordt.”

Where Dragons Live is vanaf 28 november te zien.