Pernilla August over Beyond

Pernilla August speelde in films van Ingmar Bergman en haar ex Bille August, maar met Beyond maakt de actrice haar regiedebuut. "Yes! Ik sta aan de andere kant van de camera. I love it!"

De heilige Ingmar Bergman
Wie in films van de twee bekendste Zweedse regisseurs heeft gespeeld, vraagt erom dat iedere interviewer het wil hebben over, inderdaad, de twee bekendste Zweedse regisseurs. Helemaal als je ook nog getrouwd bent geweest met één van de twee. Dat Pernilla August na haar scheiding bijna vijftien jaar geleden van Bille August nog steeds zijn naam draagt, intrigeert ook.
Welkom in de societyrubriek van de Filmkrant? Soms is het persoonlijke niet alleen politiek, maar ook film. Pernilla August was 24 toen ze in 1982 een rol kreeg in Bergmans meesterwerk Fanny & Alexander. Tien jaar later vierde ze met haar kersverse echtgenoot Bille August een dubbeltriomf in Cannes: Augusts verfilming van Bergmans autobiografische scenario The Best Intentions leverde de film de Gouden Palm op en Pernilla de prijs voor beste actrice. Vijf jaar later ging het stel uit elkaar. Dat ze zich nog steeds August noemt, komt doordat ze vier keer veranderen van naam wel genoeg vond in haar leven, vertelt ze in een Amsterdams hotel.

Bille August

Enfin, het is een verhaal over scheidingen van ouders en haar eigen twee scheidingen. Ze zegt het niet vervelend te vinden dat iedereen met haar over Bergman en August wil praten. Er komt een woordenstroom op gang die Bergman in de hemel zal bevallen. "Ik ben enorm trots dat ik met hem heb kunnen werken. Hij is zo belangrijk voor mij geweest." Als ik haar onderbreek met de opmerking dat Bergman een briljante acteursregisseur was, maar ook een manipulerende potentaat, verstrakt haar gezicht. "Ik zou dat niet zo zeggen. Ik heb op en af dertig jaar met hem gewerkt. Zeker: hij was gecompliceerd en hij kon woedend zijn. Maar hij was een enorm groot kunstenaar. So big!"
Ze geeft een voorbeeld van zijn manier van optreden. "Als we repeteerden, was het een wet dat we er twintig minuten voor we begonnen moesten zijn om met hem te praten. Niet over onze rollen, maar over onze levens. Hij was enorm nieuwsgierig en dol op het luisteren naar acteurs." Haar opinie over regisseur Bille August is een stuk beknopter. "Bergmans script en Billes regie zorgden bij The Best Intentions voor een prachtige combinatie. Ik weet dat Bergman van de film hield. Overigens heb ik met Bille al twintig jaar niet meer gewerkt."

Ingmar Bergman

De liefdevolle Roy Andersson
Dat Pernilla’s lof voor Bergman meer gebaseerd is op ontzag dan op een warme omgang, blijkt uit haar opmerking dat zij op de set nooit Bergman zou kunnen zijn. "Zo’n autoriteit kan ik niet zijn. Het schrikt me ook af op een bepaalde manier." Veel liefdevoller praat ze over Roy Andersson, de regisseur van Songs from the Second Floor en You, the Living. Iedereen mag van haar over Bergman beginnen, maar haar hart ligt bij de regisseur die haar als zeventienjarige in 1975 met een rolletje liet debuteren in zijn tweede film Giliap. "Andersson is de belangrijkste regisseur voor me geweest. Hij besmette me met het filmvirus. En liet zien dat filmmaken een serieuze zaak is. Aan compromissen deed hij niet. Als je dat bij je eerste film ziet, legt dat de lat meteen hoog."
Er was nog iets waardoor ze verslingerd raakte aan een leven met film. "Er hing bij Andersson een fantastische sfeer op de set. Je kreeg het gevoel van een popconcert. Na een draaidag wilde ik nooit naar huis, maar rond de ‘band’ blijven hangen. Ik maakte deel uit van een familie." Dat Giliap genadeloos werd neergesabeld in Cannes, heeft en had geen invloed op Pernilla’s bewondering voor Andersson. "Hij is de grootste invloed op mijn filmdenken. Belangrijker dan Bergman. Vooral zijn eerste film A Swedisch Love Story (een ontroerend en melancholisch tienerliefdesverhaal, JvdB). Alles erin is prachtig. Ik vind het een van de mooiste films die ik in mijn leven heb gezien. Die film heeft me heel erg geïnspireerd."

Roy Andersson

De intuïtieve Pernilla August
Dat de 53-jarige Pernilla August weet dat oudere actrices niet het meest gewilde artikel zijn, is niet de reden dat ze met Beyond haar speelfilmregiedebuut maakt. "Ik heb mijn beste rollen na mijn veertigste gekregen en het gaat nog steeds goed. Het was meer iets van dat je altijd iets met je rechterhand doet, maar wilt uitproberen of je ook iets met je linkerhand kan. Het gevoel van: kan mijn brein iets anders?"
Weer valt de naam Andersson. "Ik ben nooit de lol vergeten die ik als zeventienjarige bij hem aan de andere kant van de camera zag." Acht jaar geleden maakte ze de overstap met een korte film. Het beviel, waarna ze een speelfilm wilde maken. Dat het acht jaar heeft geduurd, had zoals altijd in de filmwereld te maken met financiering. Ertegenover staat beginnersgeluk. Millennium-actrice Noomi Rapace, die in Beyond de hoofdrol speelt, zou nu onbetaalbaar zijn geweest, maar Pernilla strikte haar nog net op het goede moment. "Ik zag haar in een theater Medea spelen en ze had precies die zachtheid waaronder een bom tikt." Twee weken na het tekenen van het contract ging de eerste Millennium-film in première en belandde Rapace in Hollywood."
Beyond is goed ontvangen en won onder meer de prijs van de filmkritiek in Venetië. Snel een tweede film? Voor het eerst valt er een stilte. "Ik ben nog verward over mijn volgende stap. Ik wil me door mijn intuïtie laten leiden." Wat die haar adviseert? "Dat ik moet doorgaan met regisseren, maar ook dat ik iets moet kiezen waarin ik echt geloof. Volg je hart, zegt mijn intuïtie. Dit verhaal moest ik vertellen. Eerst moet ik weer zo’n gevoel hebben. Ik ga niet zomaar een verhaaltje verfilmen." In een hoek van de hotelkamer knikt de schaduw van Roy Andersson haar goedkeurend toe.

Jos van der Burg