One Night Stand X: Rutger Veenstra over De leerling

De Filmkrant spreekt alle makers van de reeks middellange films in de tiende editie van One Night Stand. Slotstuk van de reeks is De leerling van Rutger Veenstra, een poging tot een andere manier van vertellen.

De laatste in de reeks One Night Stand X, De leerling, gaat over lerares Lana die schrikt van wat de mysterieuze nieuwe leerling Benny in haar losmaakt. Een film die ondanks zijn sensuele ondertoon vooral over de (onaangekondigde) bedreiging van een goed geregeld bestaan gaat, zegt regisseur Rutger Veenstra: “Het dwarrelen tussen realiteit en gedachtes, daar zit het veel meer op dan een verhouding tussen leerling en lerares.”

Er is een hele mooie spanning tussen je hoofdrolspelers. Had je Halina Reijn (Lana) en Thijs Boermans (Benny) al tijdens het schrijven in gedachten? “Nee, het was gewoon een castingproces. Thijs hadden we als eerste gecast, omdat die in een moeilijkere categorie zit. De poule aan acteurs binnen die leeftijd is niet heel groot; ze zijn nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Van daaruit hebben we er mogelijke Lana’s tegenover gezet. En toen ging het inderdaad om chemie. Dan zoek je iets dat je niet per se kunt verwoorden. Halina en Thijs kenden elkaar trouwens al wel. Als ik Halina mag geloven, dan heeft ze hem vroeger nog gebabysit [Thijs Boermans is de zoon van toneel- en filmregisseur Theu Boermans; AZ].”

Op basis van de eerste paar minuten verwacht je een affaire tussen lerares en leerling, een Notes on a Scandal of La pianiste, maar het gaat vooral over de buitenstaander die Lana’s leven in wandelt en zekerheden doet wankelen. Wat voegde de schoolcontext voor jou toe? “Heel praktisch gezegd: ik zocht eigenlijk naar een verhouding. Het gaat natuurlijk over gezag en macht. Als je dat in een paar streken kan vertellen of uittekenen, dan heb je qua storytelling al heel wat gewonnen, met name voor een korte film. Dat is de technische kant van het verhaal. Op basis van een aantal scènes snap ik de vergelijking met La pianiste dus wel, vooral ook door de aankleding. En het heeft wellicht zelfs te maken met hoofdrolspeelster Halina Reijn, die zo’n klassiek Isabelle Huppert-achtig voorkomen heeft. Maar voor mij is de kern van de film toch echt een vrouw die haar eigen angst of droom belangrijk maakt. Het daaruit voortkomende dwarrelen tussen realiteit, gedachtes en perceptie, daar zit het veel meer op dan een verhouding tussen leerling en lerares.”

Benny is lustobject en demoon ineen, alsof hij Eva een appel voorhoudt. Lana’s binnenwereld en buitenwereld vloeien in elkaar over. Naarmate de film vordert, blijk je steeds meer naar een parabel te kijken over angst en verlangen. Is dat wat je ook voor ogen stond? “Ja, dat heb ik wel willen bereiken. Mijn werk gaat in brede zin over het streven naar waarheid en hoe dat in strijd kan zijn met je eigen werkelijkheid. Hoe je zelfs ontgoocheld kan raken door je eigen gedachtegang. Kort gezegd: wat is echt, wat is waar? Dat is ook waarom ik ervoor gekozen heb om opzettelijk een constructie te maken van de vormgeving. Terwijl veel One Night Stands, meestal door het budget, zowel in stijl als handeling vanuit realisme zijn gefilmd, wilden wij het juist optillen, boven die realiteit uitstijgen. Van de aankleding tot de vrij staccato shotvoering. Het doel was om het verhaal in krachtige beelden te vertellen. Kortjes en One Night Stands worden veel te weinig gebruikt om dingen uit te proberen. Wat ik gemaakt heb – je mag ervan vinden wat je wil – is vooral een poging tot een andere manier van vertellen. Het schuurt hier en daar nog wel een beetje, maar voor het overgrote deel is dat volgens mij wel gelukt.”

In je korte film Met je mooie haren (2009) durft hoofdpersoon Hugo niet af te stappen op twee jongens die een ander in elkaar schoppen. Hier durft Lana de confrontatie met Benny niet aan. In beide is er die verlammende dreiging. Is dat een terugkerende fascinatie van je? “Er zijn zeker overeenkomsten. Dat onbeweeglijke. Het terugdeinzen voor wat je tegenkomt of zelf gecreëerd hebt. Dat houdt me inderdaad bezig. Onmacht en apathie, hoe je daar een weg in moet vinden. Ja, het is wel een thema van mij. Ook persoonlijk.”

De leerling is op vrijdag 9 oktober 2015 om 22:10 uur te zien op NPO3.