Monique van de Ven over Turks fruit

Deze week is Turks fruit te zien bij de Pleinbioscoop in Rotterdam. Een mooie opmaat voor de première van het carrièreomspannende Een vrouw als Monique, later deze maand bij Film by the Sea.

“Turks fruit is een tragische liefdesgeschiedenis die meer over de dood gaat dan over erotiek.” Het is een zomermiddag in juli en we zitten aan de keukentafel bij Monique van de Ven.

De eerste aanleiding is de unieke vertoning van Turks fruit (1973) bij de Pleinbioscoop in Rotterdam. Producent Rob Houwer stond erom bekend slechts zeer zelden toestemming te geven om met name de films die hij met Paul Verhoeven maakte te vertonen. De screening in Rotterdam werd kort voor zijn overlijden in juli vastgelegd. Een paar honderd mensen kunnen straks op de Wilhelminapier de meeslepende liefdesgeschiedenis van kunstenaar Erik (Rutger Hauer) en de vrijgevochten Olga (Van de Ven) beleven tot de laatste tonen van de harmonica van Toots Thielemans over de Maas zijn weggestorven.

Turks fruit markeerde in 1973 het filmdebuut van de destijds piepjonge Monique van de Ven (1952). Het was ook de ultieme synergie van het boek van Jan Wolkers dat in 1969 de letteren had opgeschud, de bravoure van regisseur Paul Verhoeven, de oneliners van scenarist Gerard Soeteman, en ja, de branie van Houwer die er als producent aan bijdroeg dat Turks fruit ook vijftig jaar na dato nog steeds de best bezochte Nederlandse film aller tijden is.

De wordingsgeschiedenis van de film is bijna mythologisch. Van de Ven herinnert zich: “Ik zat net op de toneelschool, lekker in Maastricht, weg van thuis, had het daar als vrijgevochten kind enorm naar m’n zin. Mijn toenmalige vriend Roelant Radier was het boek aan het lezen omdat hij gevraagd was om auditie te doen. En toen las ik dat boek weer en dacht ik alleen maar: wow!”

Via casting agent Hans Kemna mocht ze auditie doen voor een bijrol: “Met Paul klikte het meteen. Toen haalde ik ook nog een uitdagende foto van Pan Sok [vanaf midden jaren zestig de belangrijkste theaterfotograaf van Nederland; DL&LD] tevoorschijn. Dat heb ik al vaker verteld. Achteraf denk ik: dat ik daar de guts voor heb gehad. Maar zo was ik kennelijk, en zo was de tijd. Die foto heeft heel veel voor me gedaan. Dat was meteen: boem. Dus Paul zette die foto op zijn tikmachine en is aan de slag gegaan. Achteraf ook een heel dappere beslissing om zo’n onervaren actrice te casten.”

“Het was een ontdekkingstocht”, vervolgt ze. “Het wiel uitvinden terwijl de wagen al reed.” Verhoeven gaf weinig aanwijzingen, en besprak niet uitgebreid de motivaties en achtergronden van zijn personages met de acteurs. Het was een kwestie van goed opletten, zegt van de Ven. “Ik luisterde naar alles wat hij zei. Ik dacht nooit na bij wat ik deed, sprong meteen in het diepe. Als Paul zei: nee dat, met die ogen, doe dat nog een keer, dan deed ik dat. Of althans wat ik dacht dat het was. En ik was natuurlijk ook heel beleefd. Dus ik deed ook alles wat me werd gevraagd. Het was een uniek momentum. Alles greep in elkaar. Maar wat alles optilde was de chemie met Rutger. Ik denk dat veel van het succes van de film komt omdat de mannen hem wilden zijn en de vrouwen hem wilden hebben.”

De tweede reden voor ons gesprek is de première van het carrièreomspannende Een vrouw als Monique van Claire Pijman later deze maand bij Film by the Sea. Daarover publiceert Filmkrant dichter op de première meer. Maar het herzien van Turks fruit is een schitterende opmaat voor die film waarin Van de Ven een actrice speelt die zich in haar vakantiehuisje aan de Bretonse kust terugtrekt om zich op een nieuwe film voor te bereiden. Feit en fictie, heden en verleden ontmoeten elkaar als een gestrande jonge fietser aanbelt en om hulp vraagt. Misschien is hij een jonge Rutger Hauer, of een van haar talloze andere mannelijke tegenspelers. In ieder geval is hij de ideale gesprekspartner om naar leven en werk te kijken en terug te kijken.

“Een paar jaar geleden zag ik Turks fruit weer in de Amsterdamse Tuschinksi-bioscoop in dezelfde zaal waar hij destijds in première is gegaan, en ik werd werkelijk van m’n stoel geblazen”, aldus Van de Ven. “Wat een geweldige film is het toch. En Rutger. De manier waarop hij naar me kijkt, zo lief. Ik kon helemaal afstand nemen van mezelf en kijken naar dat meisje.”

In die zaal in Tuschinski werd 52 jaar geleden filmgeschiedenis geschreven, maar er stonden ook feministische actiegroepen voor de deur te protesteren tegen de manier waarop, het boek waarschijnlijk nog meer dan de film, vrouwen stigmatiseerde. Elke generatie die naar Turks fruit kijkt zal er de bevrijding én de beperking in ontdekken. Het is een film die niet alleen de tijdsgeest van toen, maar ook die van nu weerspiegelt.

Van de Ven over de vertoning van een paar jaar geleden: “Tuschinski zat helemaal vol met studenten en die kwamen na afloop naar Paul en mij toen en zeiden: ‘Dit soort films willen wij maken. Dit . Soort. Films.’ Ze waren zo enthousiast, spraken met zoveel drift. Ik hoop dat het ze gaat lukken.”

Pleinbios | 14 t/m 30 augustus 2025 | Wilhelminapier, Rotterdam | Vertoning Turks fruit op vrijdag 15 augustus (uitverkocht).

Lees in Filmkrant #482, verkrijgbaar vanaf donderdag 28 augustus, ons uitgebreide interview met Monique van de Ven over Een vrouw als Monique.