Michel Franco over Las hijas de Abril

Tienerzwangerschappen en de weigering om ouder te worden waren voor Michel Franco de aanleiding om Las hijas de Abril te maken, waarin een moeder dramatisch ingrijpt in het leven van haar zojuist bevallen dochter.

Door Ronald Rovers

Niet iedereen houdt van Michel Franco. Net zoals de films van Steven Soderbergh sommige mensen koud laten omdat zijn stijl iets kils afstandelijks heeft, hebben mensen soms moeite met de films van de Mexicaanse filmmaker Franco, die ook een zekere distantie in acht neemt. Door letterlijk niet bovenop de personages te gaan zitten, maar ook door sentiment te vermijden. Zelfs als het om persoonlijke verhalen gaat.
De inspiratie voor Después de Lucía (2012), vertelde Franco afgelopen mei tijdens het filmfestival van Cannes, was het overlijden van zijn grootmoeder. Hoe veranderen de familieverhoudingen door een sterfgeval, begon hij zich af te vragen. Voor veel mensen ging die film over het pesten van het hoofdpersonage Alejandra en dat is niet verwonderlijk als je ziet welke kant Franco het verhaal op stuurt door de vader te laten ingrijpen in het leven van zijn dochter. Maar het eigenlijke drama ging eraan vooraf. Want voor het zo ver uit de hand loopt, ontstaat eerst de afstand tussen vader en dochter. Die groeide sinds het overlijden van het titelpersonage en de verhuizing naar een nieuwe stad, waardoor de vader helemaal niet door heeft wat er op haar nieuwe school allemaal met zijn dochter gebeurt.
Franco houdt van extremen. Maar het zijn een soort van realistische extremen die benadrukken hoe bizar onze realiteit kan zijn. Zijn debuut Daniel and Ana (2009) was gebaseerd op de waargebeurde ontvoering in Mexico van een broer en zus die vervolgens gedwongen werden voor de camera seks met elkaar te hebben. Chronic (2015), met Tim Roth in de hoofdrol, die Franco leerde kennen toen ze een paar jaar eerder in Cannes in een jury zaten, vertelt over een man die terminale patiënten in hun eigen huis verzorgt. Ook daar vermijdt hij zorgvuldig vals sentiment of exploitatie en kijkt hij van een afstandje naar de mensen die met verschrikkelijke pijn hun laatste dagen doormaken.
Het lijkt zonder meer bewonderenswaardig wat Roths personage doet. Hij neemt diensten over van collega’s en zit eindeloos in stilte te kijken en te luisteren naar de stervende lichamen, ook al zit hij in een gecompliceerde relatie met zijn eigen dochter. Gaandeweg stel je jezelf de vraag of hij niet teveel betrokken is bij zijn patiënten. Of in ieder geval niet helder over die relatie nadenkt: in een gesprek in de kroeg vertelt hij de ervaringen van een van zijn patiënten alsof hij ze zelf beleefd heeft. Een patiënt bij wie hij na ingrijpen van de familie niet meer in de buurt mag komen, besluit hij toch weer op te zoeken.
De rust in Franco’s films is bedrieglijk. In de eerste helft van zijn nieuwste film Las hijas de Abril (2017) lijkt er weinig aan de hand. De zeventienjarige Valeria woont samen met haar oudere halfzus Clara in het kustplaatsje Puerto Vallarta, waar Franco ook Después de Lucía filmde. Het drama ontdek je door op de details te letten. Dat Clara last heeft van een eetstoornis. Dat de verhouding met de afwezige moeder op z’n minst ingewikkeld is. Toch ziet Clara zich gedwongen contact met haar op te nemen. Valeria blijkt zwanger van Mateo maar het is de vraag of die twee de verantwoordelijkheid van een baby aankunnen. Er is bovendien geen geld. Wanneer April arriveert vanuit Spanje, is al snel duidelijk waarom ze haar beter niet hadden kunnen bellen.

De tweede helft is veel onrustiger dan de eerste helft. Explosiever misschien wel. Wilde u in de eerste helft rust en kalmte creëren om daarna los te kunnen gaan? "Ik hou ervan om in het begin de tijd te nemen. Stiekem gebeurt er trouwens best veel in die eerste helft, maar ik hou ervan om verhalen te schrijven die veelzeggende dingen stilletjes vertellen. En zoals je weet, als je het over het ritme van een film hebt, als je wilt dat mensen het verhaal in getrokken worden, moet je de spanning geleidelijk opbouwen. Ik ben altijd zenuwachtig over de vraag of het publiek wel genoeg vermaakt wordt."

Clara maakt nogal een apathische indruk. Waarom schreef u dat personage? "Als je goed naar Clara kijkt, kom je iets over de achtergronden van deze mensen te weten. Bijvoorbeeld over de verhouding met hun moeder. Zodra het verhaal echt begint, verschuift die aandacht als het goed is naar Valeria."

Clara en Valeria lijken uiterlijk niet erg op elkaar. Clara heeft overgewicht en Valeria is zowat anorectisch. Is dat verschil belangrijk? "Ze hebben bovendien verschillende vaders. Wie weet hoe Clara er jaren gelden uitzag. Misschien net als Valeria. Dat is het leven: mensen hebben een bepaalde potentie als ze jong zijn maar hun leven kan vervolgens alle kanten op gaan. En dat kan een weerslag hebben op hun uiterlijk."

U laat in het midden of Valeria de baby op kan voeden. "Ik hou er niet van om over personages te oordelen. Ik doe bij het schrijven veel moeite om het verhaal gelaagd te maken, om er verschillende kanten in te stoppen. Wat jij denkt over de personages is vervolgens aan jou. Sommige mensen hebben me zelfs verteld dat ze het goed vinden wat de moeder doet. Dat zegt mij dan weer veel over de persoon waarmee ik in gesprek ben."

Eigenlijk heb je vier units die voor de baby kunnen zorgen: April, de moeder, daarnaast de ouders van Mateo, Clara en tenslotte Valeria en Mateo zelf. Ook al is het gezegde dat je een dorp nodig hebt om een kind op te voeden: zegt het iets over de Mexicaanse samenleving dat geen van die vier in staat is dat te doen? "Ik geloof steeds minder dat het traditionele gezin zaligmakend is. Dat zou de hoeksteen van de samenleving zijn, door God gegeven ook nog. Zelfs in het conservatieve Mexico zien mensen steeds meer in dat dit niet de enige manier is om gelukkig te zijn. Het homohuwelijk is nu toegestaan, moeders kunnen in hun eentje hun kind opvoeden, zonder getrouwd te zijn en kunnen zwanger worden dankzij IVF."

Toch laat Abril het kind op een gegeven moment achter in een restaurant. Dat maakt toch duidelijk dat ze niet in staat is om het kind op te voeden? "Abril heeft grote moeite te accepteren dat ze ouder wordt. Je zou kunnen zeggen dat ze als moeder gefaald heeft toen ze Clara en Valeria opvoedde. En nu faalt ze weer. Ik blijf me erover verbazen dat ik tijdens het schrijven personages verzin die van elkaar houden, maar dat die liefde ze uiteindelijk in de weg gaat zitten. Of beschadigt zelfs. Dat is het leven. De meeste conflicten in gezinnen komen niet voort uit kwade wil. Vaak komen ze voort uit de beste bedoelingen."

Hoe kwam u eigenlijk bij dit verhaal terecht? "Het is ontstaan uit twee ideeën die in mijn hoofd rondspookten. Eentje over al die mannen en vrouwen die maar niet ouder willen worden en de pijn en de vergissingen die dat oplevert. Ik vraag me af hoe ik me zal voelen op die leeftijd, dus ik wil niet over ze oordelen. Het andere had te maken met het grote aantal tienerzwangerschappen in Mexico. Ik zag een van die meiden op straat en dat zette me aan het denken over hoe ze in die situatie terecht was gekomen en welke toekomst ze tegemoet ging."

Kwam Después de Lucía ook voort uit zulke vragen? "Die film was persoonlijker. Die ging meer over de veranderingen die gezinnen doormaken als er iemand sterft."

Is Las hijas de Abril misschien het tegenovergestelde van Chronic? Daarin ging het over het einde van het leven en onbaatzuchtigheid, deze nieuwe film gaat over het begin van het leven en zelfzuchtigheid. "Elke film die ik maak is een reactie op de vorige. Op verschillende manieren. Chronic was een reactie op Después de Lucía omdat ik een film wilde maken met minder plot, meer een karakterstudie. Dat wilde ik naar een soort extreem doorvoeren."

Dat Abril op een gegeven moment de werkster van Valeria’s vader inschakelt om voor de baby te zorgen, is dat een kritisch commentaar op hoe het in Mexico werkt? Dat er een onderklasse van mensen is die als backup dienen zodra de middenklasse haar eigen problemen niet kan oplossen? "Het is niet echt een commentaar. Abril is zo’n puinhoop van een personage. Volgens mij is het haar meer te doen om de reactie van Valeria’s vader. Ze wilde dat hij haar af zou wijzen omdat dat haar idee over hem weer bevestigt."

Maar toch. Abril schakelt wel de werkster in. Die niet in de positie is om nee te zeggen terwijl ze zelf ook een baan en kinderen heeft. "In Mexico is dat inderdaad normaal en met die verhoudingen wil ik zeker in mijn volgende films iets doen. Het is een vreemde samenleving. Ik hou van Mexico maar het is ook een land waar veel moet veranderen, er zijn veel dingen waar ik me voor schaam. Het doet me elke dag pijn om het onrecht om me heen te zien."