Lichting 2024: Meryem Çifteci over Niemand thuis

De hele zomer interviewt Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. Meryem Çifteci (HKU) nam haar vaders depressie als uitgangspunt voor het gevoelige vader-dochterdrama Niemand thuis. “Depressief betekent niet passief zijn. Je wilt juist graag iets wat niet lukt.”

Een nachtbraker zijn. Daarmee begon voor Meryem Çifteci de liefde voor film tijdens haar jeugd in Deventer. Ze keek ze samen met haar vader, film- en theateracteur Ali Çifteci, die tot laat in de nacht zijn favoriete acteurs bestudeerde. “Wanneer ik niet kon slapen, keek ik met hem mee. Zo werd ik dankzij mijn vader verliefd op het spel van Al Pacino in Scent of a Woman, of het werk van Robert De Niro. En leerde ik de emotioneel heftige films van Sidney Lumet kennen. Dog Day Afternoon, Serpico. Heel indrukwekkend.”

Met zo’n basis is het niet vreemd dat Çifteci zich met film bezig ging houden. Al duurde het nog een tijdje voordat ze zich inschreef bij de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. “Ik ben nieuwsgierig aangelegd, dus vond van alles interessant. De cultuurwereld, maar ook de journalistiek of geneeskunde. Ik had alles wel willen doen. Maar toen een vriendin me meenam naar de HKU, viel bij de filmafdeling ineens alles op zijn plek. Hier kon ik mijn passie voor verhalen kwijt, mijn interesse in muziek en tekenen, maar ook persoonlijk en sociale vraagstukken kan je via film een plek geven.”

Haar ingetogen afstudeerfilm Niemand thuis is een film waarin al die elementen inderdaad samenkomen. De film vertelt een ogenschijnlijk simpel verhaal, maar stelt tegelijkertijd complexe vragen over wat het betekent om van iemand te houden. Tijdens een vakantie op Texel vertelt Isra (Derin Oksal) aan haar vader Ömer (Ali Çifteci) dat ze voor haar studie uit huis gaat wonen. Isra heeft altijd voor haar depressieve vader gezorgd, maar moet dat nu loslaten. Die beslissing brengt onuitgesproken emoties naar boven en laat beiden nadenken over wat ze voor elkaar betekenen.

De film valt op door haar volwassen karakter en slim locatiewerk en sound design. Omdat beide personages vooral veel zwijgen, krijgen we dankzij de constant gierende wind iets mee van Ömers angstige levenshouding. De ontluikende lentenatuur van Texel contrasteert dan weer met de zwijgende houding van vader en dochter en benadrukt ondanks de stille verwijten hun onbreekbare band. Wanneer Isra uiteindelijk haar hart uitstort bij Ömer, is het alsof we al een leven lang met de twee hebben meegeleefd.

Niemand thuis is een persoonlijk project, legt Çifteci uit. Het vindt zijn oorsprong in haar pubertijd, toen haar vader een tijdje depressief was. “Ik vroeg me af wat betekent om van iemand te houden die niet van het leven houdt. Van daaruit ben ik over het verhaal gaan nadenken en met de crew gaan praten. Uiteindelijk vormden mijn ervaringen met mijn vader de basis voor het verhaal, maar ook bij anderen kwamen verhalen los. Eenzaamheid en depressie zijn thema’s die bij veel van mijn leeftijdgenoten spelen. Die ervaringen zie je ook terug in Niemand thuis.”

Een belangrijk uitgangspunt bij de film was om depressie zo eerlijk mogelijk te benaderen. “Wat je weleens merkt in films, is dat depressieve mensen alleen maar down zijn. Alles is zwaar, ze zijn passief en hebben hun levenskracht verloren. Maar dat is een te stereotype beeld. Depressie betekent niet dat je het leven hebt opgegeven, het betekent dat je niet bij macht bent iets aan je situatie te doen. Je wil wel, maar het lukt niet. Die nuance wilde ik met de film aanbrengen. Dat je even in Ömers hoofd kan kijken en begrijpt dat hij geen slachtoffer is maar vooral zijn best doet.”

Extra bijzonder aan de film is dat Çifteci’s vader niet alleen de inspiratie vormde, maar ook zelf de hoofdrol speelt. “Dat was niet per se de bedoeling. Bij het castingbureau stelden ze hem voor zonder te weten dat het mijn vader was. Toen moest ik lachend toegeven dat hij inderdaad de beste keuze zou zijn voor de rol.”

Ook Ali Çifteci zelf wist niet zeker of hij wel wilde. “Hij twijfelde over de zwaarte van de rol en of het niet te dichtbij zou komen. Uiteindelijk was het een geweldige tijd, vol vreugde en plezier. Hij genoot er ook van om met zo’n jonge crew te werken en te zien hoe jonge mensen het vak benaderen.”

De gesprekken die ze met haar vader voerde, gingen over zijn depressie maar ook over representatie. In Niemand thuis is de Turkse achtergrond van de personages nergens onderdeel van het conflict. “Mijn vader komt nog uit een tijd dat hij door zijn migratieachtergrond alleen maar gemarginaliseerde rollen kon spelen. De taxichauffeur, de groenteboer, dat soort dingen. Nu daar langzaamaan verandering in komt, probeer ik daar verantwoordelijk mee om te gaan. In mijn films is iemands culturele identiteit geen probleem of strijdstuk, maar een organisch onderdeel van diens leven.”

Op de vraag of ze dit soort persoonlijke, zoekende drama’s wil blijven maken, komt een enthousiast antwoord. “Ja, zeker. Maar ik ook zou ook graag weer documentaires willen maken. Mensen observeren en vragen stellen bij wat er in de wereld gebeurt. Tegelijkertijd ben ik ook een grote thrillerfan: zowel van de Amerikaanse zoals Mystic River, maar ook de Scandinavische. Iets als The Killing, dat zou ik ook graag willen doen. Maar dan iets dat inspeelt op de huidige generatie. We zijn nu zulke getrainde kijkers en hebben informatie zo snel door. Hoe kan je de kijker dan nog steeds verassen, ze op het verkeerde been zetten? Dat lijkt me een leuke uitdaging.”

Niemand thuis is in september te zien tijdens de studentencompetitie van het Nederlands Film Festival.