Lichting 2021: Sonia Commandeur over Donna

'Ik wil een bepaalde rauwheid toelaten in mijn werk'

Donna

In de aanloop naar de Studentencompetitie van het Nederlands Film Festival interviewt de Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. Sonia Commandeur (AKV | St. Joost) toont in haar gevoelige, uit het leven gegrepen film Donna de verschillende identiteiten die we in het dagelijks leven aannemen. “Wanneer je opgroeit, zijn er allerlei leefomgevingen waartoe je je moet verhouden, elk met hun eigen verwachtingen, regels en opvattingen.”

De weg naar volwassenheid gaat met vallen en opstaan. Dat gevoel krijg je uit Sonia Commandeurs prachtig geobserveerde portret Donna, waarin de jonge scholier Donna (Jashayra Oehlers) verschillende ballen hooghoudt in haar zoektocht naar volwassenheid: Ze voelt zich verantwoordelijk voor haar moeders geluk, op school dreigt haar mentor haar een klas lager te zetten en haar vriendje flirt met haar beste vriendin. Hoe moet het tienermeisje uit Amsterdam-Noord door al die verschillende situaties een weg vinden?

Gefilmd op locatie in de wijk Buikslotermeer, valt Commandeurs afstudeerfilm niet alleen op doordat ze het drama van Donna’s leven prachtig tussen de regels door laat ontvouwen (nooit is er een echte confrontatie, maar de irritaties en strubbelingen wegen steeds zwaarder); maar ook omdat ze een ingenieus spel met fictie en werkelijkheid speelt. Commandeur castte naast hoofdrolspeelster Jashayra Oehlers (o.a. Buiten is het feest en Afua) ook jongeren uit de buurt. Ze won met haar film de St. Joostpenning, die jaarlijks door de gemeente Breda wordt uitgereikt voor beste afstudeerwerk.

“De film ontstond door mijn interesse naar identiteitsontwikkeling, afweermechanismen, macht en onmacht, en gedragspatronen”, vertelt Commandeur. “Interne conflicten zijn voor de buitenwereld vaak moeilijk waar te nemen, terwijl ze veel invloed kunnen hebben op onze keuzevrijheid en ons gedrag. Met mijn werk reflecteer ik hierop. Donna’s presentatie, haar zelfbeeld en de manier waarop anderen haar zien, zijn met elkaar in botsing. Daardoor belandt ze in een vicieuze cirkel die voor buitenstaanders moeilijk te doorbreken valt wanneer je niet de tijd neemt om naar de oorzaak van haar gedrag te kijken.”

Sonia Commandeur

Hoe maak je zo’n uitgangspunt concreet? “Via theoretisch onderzoek, bronnenonderzoek, beeldexperimenten en gesprekken met specialisten en jongeren heb ik verdieping gegeven aan het verhaal dat ik wilde vertellen.”

Donna is een middelbare scholier, die bezig is zichzelf te ontdekken. Waarom wilde je juist deze leeftijdsgroep portretteren? “Het is een periode waarin we weinig handvatten hebben, maar ons wel op allerlei manieren tot allerlei regels moeten verhouden. Het is ook een tijd waarin je moeilijk je vinger kan leggen op wat je dwarszit. Donna krijgt nogal wat voor haar kiezen. Al die zorgen stapelen zich op, zorgen voor drama en verdriet, maar ze heeft nog geen introspectie. Daardoor raakt ze steeds meer verstrikt in haar gevoel.”

De film voelt soms bijna als een documentaire. Zowel in de cameravoering en het set design, maar vooral ook in het spel van de acteurs. “Ik ben al in een vroeg stadium gaan samenwerken met een cinematografe, production designer en sound designer om de thematiek naar beeldvoering, geluid en production design te vertalen. Alles is ontworpen om de kijker zo dicht mogelijk bij haar belevingswereld te brengen. Ik wil een bepaalde rauwheid toelaten in mijn werk, waardoor situaties en pure reacties ontstaan, zoals in het echte leven. Daarvoor maak ik gebruik van spelregie, method acting en improvisatie en werk ik vanuit een geschreven script waarbij de dialogen niet vaststaan. Tijdens de repetities creëer ik dan samen de acteurs situaties en achtergrondverhalen van scènes die als bron zullen dienen voor de dialoog en reflecteer ik constant op hetgeen wat ik heb geschreven en pas dit nog aan met nieuwe informatie en invalshoeken.
“Tijdens het draaien staat de functie, de structuur en timing van de scènes en bepaalde zinnen en handelingen wel vast, maar er is nog genoeg ruimte om te reageren op hetgeen wat zich voordoet. Daarbij vind ik het interessant om via fictie de werkelijkheid te onderzoeken. De werkelijkheid te schetsen zoals die is, maar die misschien in de waarneembare werkelijkheid niet snel aan de oppervlakte zal komen. Dit is waar de kracht van fictie ligt in mijn ogen.”

De dicht op de huid gefilmde documentairestijl doet denken aan het sociaal-realisme. Is dat een stroming waarmee je je verwant voelt? “Absoluut. Een grote inspiratiebron voor mij is Mike Leigh, net als de Dardenne-broers die ik geweldig vind. En ook Andrea Arnold en Isabel Lamberti. Allemaal makers die de werkelijkheid als bouwstenen gebruiken voor hun verhalen en daarmee iets over de mensheid onthullen.”

Het zijn ook makers met een sterke sociale maatschappelijke betrokkenheid. Voel jij die ook? “Zeker. Als maker ben ik geïnteresseerd in de samenhang en botsing die kan ontstaan tussen hoe wij onszelf zien, hoe de ander en de maatschappij ons ziet en hoe wij onszelf presenteren. Donna’s problemen worden niet gezien, ook omdat ze geleerd heeft die te verbergen. Ik hoop dat het publiek uiteindelijk meer begrip zal krijgen voor de Donna’s van de wereld. Dat je begrijpt dat achter haar houding een wereld vol drama en onzekerheid kan schuilen.”


Donna is te zien via de website en het YouTube-kanaal van NPO 3LAB en wordt vertoond tijdens de NFF Studentencompetitie (10-11 december).