Karsten de Vreugd over Telefilm Pinksterprins

Regisseur Karsten de Vreugd baseerde zich voor zijn Telefilm Pinksterprins op zijn eigen ervaringen in de pinksterkerk: “In de gemeente zegt men: we zijn een lichaam en als één pink rot is, moet je die eraf knippen om te voorkomen dat de hele arm afsterft. Was ik dus die pink?”

“Halleluja!”, is het eerste woord van regisseur Karsten de Vreugd als we elkaar spreken voor een interview via Zoom. Op zijn schoorsteenmantel prijkt een buste van Jezus. Helemaal los van het geloof zal hij wel nooit komen. De Vreugd: “Dat hoeft ook niet. Er zijn principes, waarden, lessen, die ik mooi vind, zoals naastenliefde en zorgen voor de allerarmsten. Als ik met vrienden die ook uit de kerk gestapt zijn een drankspelletje doe en ze vraag: ‘zeg dat God niet bestaat of neem een shotje,’ dan nemen ze allemaal het shotje.”

Sinds de vorige eeuw schieten christelijke bewegingen over de hele wereld als paddenstoelen uit de grond en ze winnen exponentieel aan terrein. In Nederland wordt de pinksterkerk steeds populairder, vooral onder jongeren. De Vreugd maakte hierover in 2016 de documentaire Zondagskinderen voor VICE. Nu brengt hij zijn speelfilmdebuut Pinksterprins over diezelfde beweging, waar hij zichzelf twintig jaar geleden van losmaakte.

“Deze film lag al lang op de plank, dit is mijn persoonlijke verhaal”, zegt De Vreugd. “Zondagskinderen kon ik als researchproject gebruiken voor Pinksterprins. Nog steeds vraag ik me af hoe ik het als 25-jarige heb gedaan. Hoe ben ik als individu uit een groep gestapt?”

Magisch realisme
Thomas (Jonas Smulders), de hoofdpersoon van Pinksterprins, worstelt met het geloof, omdat er geen ruimte is om vragen te stellen. Hij verwacht de opvolger te worden van Daniël (Daniël Boissevain), een priester met een gladde tong, spijkerpak en witte sneakers. Als Thomas niet wordt voorgedragen, begint zijn twijfel.

Delen van Pinksterprins zijn autobiografisch, vertelt De Vreugd: “Net als Thomas was ik al op mijn twintigste getrouwd. Ik ging preken en zat bij een band, waar ik aanbiddingsleider was. Op den duur was er veel strijd in mijn huwelijk en kreeg ik steeds meer moeite met het dogmatische van de kerk. Mijn hele netwerk zat er, dus ik wilde niet uit de kerk stappen en ik wilde ook niet scheiden, maar diep van binnen voelde ik het. Zoals je in een relatie kunt zitten, waarvan je voelt dat het niet meer gaat. Je kunt nog weken, maanden of zelfs jaren doorzetten, maar de muren kwamen op me af. Weggaan was de eerste volwassen keuze die ik maakte.”

In Pinksterprins is veel ruimte voor vervreemding en magisch realisme. Een meisje verkleed als engel stapt uit een wit lichtgevende lift en lijkt zo recht uit de hemel te stappen. De gelikte priester Daniël predikt het ene moment in de kerk en het volgende in een zonnig duinlandschap. Uit het niets sterft Thomas’ tamme duif.

“Ik hou van magisch realisme”, zegt De Vreugd. “Boeken die morrelen aan de wetten van de realiteit, vind ik altijd spannend. Bovendien is de realiteit voor Thomas een magisch realistische plek.” Want, redeneert De Vreugd, als je gelooft is er meer ruimte voor magisch realisme in de werkelijkheid. “Ik denk dat veel mensen het zo ervaren. Al was het maar omdat gelovigen op zoek zijn naar tekenen van het bestaan van God. Waar de een denkt: toeval, ziet een ander bevestiging. Je hebt het verhaal van Gideon in het Oude Testament. Gideon stelt een vraag aan God en legt een geitenvel buiten. De eerste dag is alles nat, behalve het geitenvel. De tweede dag is het geitenvel nat en de rest droog. Een ander was het misschien niet opgevallen, maar Gideon legt het uit als een teken.”

Tongentaal
De pinksterbeweging gaat uit van het idee dat de Heilige Geest in de mens zit en dat je daardoor mensen kunt genezen door voor ze te bidden. Dat gebeurt onder andere in tongentaal. De Vreugd doet het voor; voor mij als leek klinkt het als de Sisselspraak uit Harry Potter.

De Vreugd: “Tongentaal is oprecht en puur, omdat je, zonder dat je zelf weet wat je zegt, een gebed uitspreekt dat in lijn ligt met Gods wil. Feitelijk bid je het perfecte gebed. Stel, jij wilt bidden dat Ajax wint, maar het is Gods wil dat Feyenoord wint. Als je bidt in tongentaal zul je bidden dat Feyenoord wint, zonder dat je het weet. Dat is precies waar het bij mij begon te wringen. Werkt een gebed? JA. Werkt het altijd? NEE. Het werkt alleen als het hetzelfde is als Gods wil. Maar als Gods wil al vaststaat, dan hoef je ook niet te bidden. Toch?”

Thomas gaat de straat op om mensen te ‘helen’. Ook dat baseerde De Vreugd op zijn eigen ervaring. “Dat was spannend. Je weet heus wel dat je voor schut staat. Ik deed het liever niet op de plek waar ik woonde, want het is gênant als je iemand tegenkomt die je kent. Maar toch stond ik liever voor schut, dan dat er nóg iemand naar de hel zou gaan.”

Jeuk
Een andere rode draad in het werk van De Vreugd is de relatie tussen de voedselindustrie en het klimaat. In Paved Paradise (2022) prikt hij samen met microbioloog Hidde Boersma de zeepbel van de biologische landbouw door.

“Ik zie een overlap tussen religie en het geloof in de biologische landbouw”, zegt De Vreugd. “Hidde is wetenschapper en probeert iets tegenover het geromantiseerde beeld van duurzaamheid te zetten. Binnen het discours over duurzaamheid wordt gesproken in dogma’s, net als bij religie. Daar krijg ik jeuk van. Mijn belangrijkste overtuiging is dat er meerdere perspectieven moeten kunnen bestaan op een onderwerp. Als er maar ruimte is voor één verhaal, dan wordt het een religie. Dat betekent overigens niet dat alle ideeën binnen zo’n beweging slecht zijn. Het is goed is om minder vlees te eten. Net zoals naastenliefde een goed idee is.”

Pinksterprins wordt op 22 februari 2025 om 22.00 uur uitgezonden op NPO3 en is vervolgens te zien op NPO Start.