Iris Grob over Alleen op de wereld
'In film kan ik mijn passie voor natuur kwijt'
De Filmkrant spreekt de regisseurs van de nieuwe reeks korte documentaires gemaakt in het kader van Teledoc Campus. Deze week Alleen op de wereld, een essayistische documentaire over de grote levensvragen van twee jongvolwassenen. Regisseur Iris Grob: “Veel mensen om me heen dachten: tuurlijk, ga jij maar een 25 minuten durende film over de zin van het leven maken.”
In korte lezing gaat Alleen op de wereld over zangeres Anna, die niet altijd zingeving voelt ten opzichte van het leven, en over boer en leraar Kjeld die net op het punt staat vader te worden. De één woont in de stad, de ander leidt een zelfverkozen leven in de weidsheid van de natuur. Regisseur Iris Grob toont beiden in hun eigen habitat, weerhoudt zich van uitspraken, laat conclusies aan de kijker. Maar een aantal mooie shots in haar in het kader van Teledoc Campus gemaakte korte documentaire verraden de blik van een vogelspotter die met een verrekijker gefascineerd observeert. Of het nu om takken gaat, of om iemand in een verder verlaten huiskamer. Dat ingehouden enthousiasme wordt nog aanstekelijker als Grob over haar passie voor natuur spreekt: “Ik was laatst in een park in Berlijn en daar zag ik een sperwer bijna een eekhoorn grijpen. Dat vind ik zo spannend!”
In Alleen op de wereld combineer je grote levensvragen met een achtergrond van stad versus natuur. Was dat je uitgangspunt? “Ik wilde heel graag iets met het thema existentialisme doen, met de zin van het leven. Wat het allemaal inhoudt en hoe mensen daar diverse dingen uithalen. Hoe je daarmee omgaat. Tijdens de ontwikkeling van het idee verschoof het een beetje naar stad versus natuur, chaos versus orde. In mijn eerste ontwikkelingsronde ging het bijvoorbeeld over iemand die vanuit de stad naar het platteland verhuist, maar dat is helemaal over de kop gegaan. De echte vorm ervan ontstond pas in de montage. Ik ben niet een mega-controlfreak, maar het kostte me wel moeite om dat eerdere idee los te laten. Telkens als mijn editor suggereerde een andere kant op te gaan, durfde ik er niet in mee te gaan. Het moest echt tot een punt komen waarop het helemaal vastliep waardoor ik dacht ‘nu gaan we ook maar gewoon alles uitproberen.’
“Maar ja, dat existentialistische vraagstuk, dat is wel altijd de kern gebleven. In het begin van de film zit ook een quote van Camus: ‘Hoe moet ik leven als ik mij nergens op kan beroepen?’ Dat is aldoor het uitgangspunt geweest.”
Die existentiële vraag heeft uiteindelijk ook tot een film geleid die eerder essayistisch is. Het zal lastig zijn geweest om van tevoren uit te leggen wat je plan was, lijkt me. Hoe werd er gereageerd toen je dit pitchte? “Veel mensen om me heen hadden wel zoiets van: dapper (lacht). ‘Ga jij maar lekker een film van 25 minuten maken over de zin van het leven. Succes ermee.’ Ik moet zeggen, ik ben er zelf ook wel een beetje op teruggekomen. Ik vind zelf bijvoorbeeld Terrence Malicks The Tree of Life (2011) prachtig, maar die man heeft er zijn hele filmcarrière over gedaan om met een drie en een half uur durende film over de zin van het leven te komen. Achteraf moest ik dus ook wel lachen om mijn eigen ambitie. Al vind ik ook dat je veel filmregels en -wetten soms moet negeren en gewoon maar moet proberen.”
De liefde en fascinatie voor de natuur keert telkens terug in je werk. Je hebt meegewerkt aan natuurfilm De nieuwe wildernis en aan de tv-programma’s Vroege vogels en Wildernis onder water. Kan je verklaren waar die liefde vandaan komt? “Ik ben daarin echt een zwart schaap in mijn familie. Waar het vandaan komt weet ik niet. Ik vind het gewoon heel mooi hoe dingen werken, hoe een ecosysteem in elkaar zit. Het is hartstikke fijn om dat in je werk te kunnen gebruiken. Natuur en film waren altijd al mijn grootste passies, dus ik twijfelde al toen ik de keuze moest maken over wat ik ging studeren: marine-biologie, film, of juist misschien filosofie? Nu met film kan ik dat allemaal combineren. Voor mij is het zwaartepunt daarin de relatie tussen mens en natuur vastleggen. Dat is wat ik het liefste doe.”
Die filosofische kant komt ook terug in Alleen op de wereld. Je film is geen kant en klare vertelling en misschien wel de minst eenduidige film in de Teledoc-reeks van dit jaar… “Nee, deze film is ook niet van een begin en een einde. Het is meer een open uitnodiging om na te denken en te reflecteren. Dat er vervolgens niet één antwoord is, werkte qua vorm ook wel goed. Bij eerdere vertoningen op het Nederlands Film Festival merkte ik al dat de reacties uiteenlopen, maar ik hoef niet per se een film te maken omdat ik hoop dat ‘ie heel succesvol wordt of prijzen wint. Als iemand zich erin kan herkennen en daar troost in vindt, dan zou ik dat al heel mooi vinden.”
Alleen op de wereld is te zien op zondag 8 december om 23.15 uur op NPO 3.