Gonzalo Fernandez over Tom Adelaar

De Filmkrant sprak de makers van de korte films in de dertiende One Night Stand-reeks. Gonzalo Fernandez verdiept zich in Tom Adelaar in sluimerend racisme. Fernandez: “In Latijns-Amerika is Gonzalo Fernandez de sufste naam die er is, maar mijn natuurkundeleraar weigerde hem te gebruiken, omdat hij niet voorkwam in het Nederlandse voornamenboek. Hij noemde me als grapje Ricardo. Ik moet er nog steeds wel om lachen. Het is de beste docent die ik gehad heb.”

In een Amsterdams café bestelt regisseur Gonzalo Fernandez een gemberthee. Zijn haar zit wat verward. We spreken elkaar vlak na het Nederlands Film Festival. Fernandez: “Hierna is het weer tijd voor een biertje.” In Tom Adelaar besteedt de Surinaamse Sharif (Yannick Jozefzoon), ’s moeders oogappel, weinig aandacht aan de goedbedoelde, denigrerende adviezen van een universiteitsdocent over zijn kleur. Maar als hij merkt dat hij klanten misloopt voor zijn nieuwe sales-baan bij een callcenter, neemt hij een nieuwe naam en identiteit aan: Tom Adelaar.

Je film gaat over alledaags racisme. Wat was de aanleiding? “Het is écht het verhaal van Ashar [Medina]. Hij schreef het scenario en baseerde zich losjes op zijn eigen ervaringen. Hij is Surinaams en nam voor zijn baan bij een callcenter een Hollandse naam aan om beter te verkopen. Aan zijn vlotte babbel lag het niet; daarna deed hij goede zaken. Toen hij me vroeg om de film te regisseren, ben ik in mijn eigen ervaringen met racisme gaan graven. Discriminatie is een web waar je je niet aan kunt onttrekken. Het is ziekelijk, maar ook menselijk. We gebruiken het om onze omgeving te ordenen en daarom is het lastig te bestrijden. Ik wilde vooral geen moralistische film maken en het racisme zo echt mogelijk laten zien. Niet de uitschieters, maar juist het racisme van alledag.”

Je vorm is niet van alledag. Sharifs nieuwe leven in maatpak is doorvlochten met vervreemdende droomsequenties à la David Lynch. “Ashar inspireerde zich op de brutale energie van Martin Scorsese’s The Wolf of Wall Street en Goodfellas. Die films hebben een razende snelheid via steadicams en dollieshots, maar daar hadden wij geen budget voor. We zochten de vaart met pans en zooms. Zelf houd ik erg van Lynch. Die sentimentele, campy Hollywood-shit met een gestoorde lsd-saus eroverheen vind ik prachtig. Mijn eigen stijl is frivool en duister tegelijk. Aanvankelijk wilde ik de film in zwart-wit maken. Het zou besparen op kostuums en production design en paste bovendien inhoudelijk goed bij het onderwerp. Maar dat kreeg ik er bij de omroep niet doorheen. Ze waren bang voor wegzappers.”

Sharif kiest voor het grote geld. Waarom wil hij zo graag rijk worden? “Hij associeert rijkdom met vrijheid. Hoe rijker je bent, des te meer je een individu wordt. Het is een manier om de projecties van anderen te ontwijken. Maar het blijkt een schijnoplossing. Zijn moraliteit en de liefde voor zijn familie roepen hem terug. Hoewel het hem wel eindelijk lukt om zich los te rukken van de verwachtingen van zijn moeder.”

Is zelfverloochening de enige manier om te slagen? “Dit is een coming-of-age-verhaal. Volgens mij is het zo slecht nog niet om jezelf voor een tijdje te verloochenen. Gewoon om uit te zoeken wie je zelf bent. Alle jonge mensen die zich aangesproken voelen met het woord ‘buitenlander’, moedig ik aan om zich een ‘de wereld is van mij’-instelling aan te meten. Ik gaf vroeger videoworkshops aan jongeren. Op rijke, witte scholen zie je dat het hoofd van de leerlingen ervoor open staat. Op arme, zwarte scholen voel je ze denken: ‘dit is niet voor mij’, ook al hebben ze er gevoel voor. Juist in een tijd van opkomend fascisme is het belangrijk om niet in de slachtofferrol te kruipen. Ik heb zelf Chileense ouders en mijn moeder was hoofddocent aan de universiteit. Zij heeft zich sterk gehouden en zich er nooit negatief over uitgelaten, maar ze heeft wel vier keer zo hard moeten werken. Dat is tragisch, maar ook vet.”

Wat kunnen we de komende jaren van je verwachten? “Ik ben met twee speelfilms bezig. De ene gaat over een suïcidale, nymfomane vrouw die een transgender junkie meeneemt in haar auto. Het is een roadmovie naar het graf van haar dochter. De ene vrouw heeft een functionerend lichaam, maar een geest die niet meer wil; de ander heeft een werkende geest, maar een verkeerd lichaam. Verder is er nog een pratende hond en heel veel ketamine. Dat wordt een betere versie van mijn eindexamenfilm Lazarus. Daarnaast werk ik met Ashar aan een mozaïekfilm over bezorgingen in allerlei vormen. Yannick zal daar ook in meespelen als een cokedealertje op een ecobike.”

Tom Adelaar wordt uitgezonden op zaterdag 20 oktober rond 22:00 op NPO3.