Emma Branderhorst over Onderhuids en Vlekkeloos

De deelnemers van het Filmkrant Lab interviewden de aanstormende filmtalenten in het Eye-programma Badlands. Emma Branderhorst maakte een vliegende start met afstudeerfilm Onderhuids en won deze week een Kristallen Beer op de Berlinale voor opvolger Vlekkeloos. Branderhorst: “Ik wil een gezicht geven aan grotere problemen.”

Emma Branderhorst beleefde een droomstart in de filmwereld met haar afstudeerfilm Onderhuids. Die was te zien op de Berlinale, Cinekid en won de Filmfonds Wildcard op het Nederlands Film Festival. Vervolgens werd haar volgende kortfilm Vlekkeloos in 2021 genomineerd voor de NFF Debuutcompetitie; eerder deze week won hij een Kristallen Beer op het filmfestival van Berlijn.

De sterk realistische films van Branderhorst bieden slices of life waarin een groter thema wordt behandeld. De coming-of-age verhalen van puberende meiden geven een gezicht aan thema’s als meidenvenijn en menstruatie-armoede. Met deze focus op jonge vrouwen die grotere thema’s met een feministische invalshoek belichten valt er in de prille carrière van Branderhorst al een herkenbare eigen stijl te herkennen. Op een indringende manier weet de regisseur dicht op de huid van de puberende hoofdpersonages en hun leefwereld te komen. Dit is een wereld waarin ouders en volwassen onzichtbaar of slechts op de achtergrond fungeren en waar de camera vaak ook enkel beweegt op de ooghoogte van de meisjes. Branderhorst: “Ik wil een gezicht geven aan grotere problemen.”

Toch twijfelde Branderhorst recent of ze nog wel dit soort maatschappelijke films wilde maken. “Ik kwam er tijdens de twee maanden dat ik met Badlands bezig was achter dat daar juist mijn kracht ligt.”

Het Badlands-programma heeft voor Branderhorst duidelijk gemaakt dat de films die zij interessant vindt onderbelichte maatschappelijke thema’s aan het licht brengen. “Als er geen noodzaak achter zit, hoef ik er geen film over te maken. Ik kan niet opeens een film over een verliefd stelletje maken.”

Die noodzaak uit zich tot nu toe met name in films over vrouwen, maar Branderhorst denkt niet dat zij uitsluitend films over vrouwen zal blijven maken. “Ik kan in de toekomst best een film over een man maken, maar ik ben zelf een vrouw en wil juist meer onderbelichte vrouwenproblematiek een podium geven, omdat deze zo lang geen aandacht hebben gekregen.”

Meelopen bij de voedselbank
Tijdens haar avond in Eye in het kader van et Badlands-programma nodigde Branderhorst vorig jaar Laurette Schillings uit. De succesvolle producent bij Topkapi Films, die onlangs meewerkte aan Druk, is volgens Branderhorst een echte ‘powervrouw’. Ze koos voor Schillings omdat zij een sterke vrouw is binnen een vrijwel door mannen gedomineerde wereld. “Ik vind het zelf best moeilijk als vrouw op de werkplek om een balans te vinden tussen strengheid en het gevoel dat ik heb dat iedereen mij aardig moet vinden. Ik denk dat dit een probleem is wat veel vrouwen zo ervaren op de werkvloer.” Branderhorst wil erachter komen hoe en of hier als vrouwelijke regisseur een juiste balans in te vinden is.

Voor haar films maakt Branderhorst gebruik van net een ander maakproces dan veel andere regisseurs van fictiefilms. “De thema’s die ik behandel staan vaak best ver af van mijn eigen leefwereld, als jonge vrouw uit ‘t Gooi.” Om haar onderwerpen recht te doen, maakt Branderhorst gebruik van een researchproces wat normaal gesproken meer gangbaar is bij documentaires. Zo neemt ze uitgebreide interviews af en loopt ze voor langere tijd op locaties mee. Tijdens het schrijven van Vlekkeloos liep Branderhorst bijvoorbeeld enkele weken mee bij een voedselbank. “Zo kan ik heel dicht bij het thema komen en het zelf ook bijna voelen, om in mijn film de thema’s invoelbaar te kunnen maken.”

Om nog dichter bij een vorm van realisme te komen werkt Branderhorst het liefst samen met niet-professionele acteurs. In de coming-of-age verhalen die ze tot nu toe vertelde zijn dat vaak jonge actrices, en die worden al vroeg bij het maakproces betrokken. “Ik bak pizza met ze, logeer met ze en leer ze zo erg goed kennen. Daarmee kan ik ontdekken hoe de thema’s in hun leven relateren aan de film, waar ik dan het scenario weer op aanpas.”

Haar films gaan over delicate en kwetsbare onderwerpen. Onderwerpen die, aldus Branderhorst, beter tot hun recht kunnen komen op een set met veel vrouwen. “De thema’s die ik behandel zijn best wel kwetsbaar en juist vrouwen brengen een bepaalde kwetsbaarheid met zich mee op de set. Het is niet zo dat ik helemaal niet met mannen wil werken, die zijn er ook op de set, maar vrouwen brengen een kwetsbaarheid met zich mee die nodig is bij deze onderwerpen.”

Meidenvenijn
De regisseur schuwt het ook niet om haar eigen kwetsbaarheid op te zoeken. Voor haar film Onderhuids onderzocht ze het fenomeen van meidenvenijn, waarvoor ze diep ging graven in haar eigen verleden. Ze maakte deel uit van een groep vriendinnen waarin de onderlinge pesterijen best wel ver gingen. In de research voor de film interviewde ze iedereen uit die vriendengroep. “De status van toen is nog steeds hetzelfde, degene die vaak het slachtoffer was van de pesterijtjes had er eigenlijk nog steeds heel veel last van. Ik heb zelf ook nog heel lang met onzekerheden rondgelopen vanwege dat meidenvenijn.”

In films worden dit soort pesterijen tussen meiden vaak karikaturaal uitvergroot, zoals in Mean Girls, maar in werkelijkheid is het veel subtieler, ervoer Branderhorst. In haar bijzonder ingezoomde film, rondom een meisje dat lid is van een synchroonzwemteam, begint het onderlinge gekonkel steeds meer onder de huid te kruipen.

Het was voor Branderhorst ongelofelijk wat dit persoonlijke verhaal teweeg wist te brengen. “Dan sta je opeens op de Berlinale tussen allemaal fantastische regisseurs je ogen uit te kijken.” Vooraf had ze nooit durven dromen dat deze film dit teweeg zou kunnen brengen. “Ik dacht eigenlijk dat dit mijn laatste film zou zijn. Ik was ongelooflijk onzeker over mijn eigen werk.”

Bespreekbaar
Toch is er nu de nieuwe film Vlekkeloos, die bij zijn première op het afgelopen NFF werd genomineerd voor de debuutcompetitie en nu op de Berlinale een Kristallen Beer in de wacht sleepte. Met een flinke dosis bijna Loachiaans realisme geeft Branderhorst een gezicht aan het probleem van menstruatie-armoede: het feit dat één op de tien vrouwen in Nederland soms geen geld heeft voor maandverband of tampons.

“Eerst wilde ik graag een film maken over menstruatie, omdat dit onderwerp nog erg in de taboesfeer zit. Toen kwam ik er achter dat zo veel vrouwen in Nederland last hebben van menstruatie-armoede. Het was voor mij niet voor te stellen en ik vond het hartstikke idioot dat jonge vrouwen geen maandverband konden betalen.”

Vlekkeloos maakt de taboesfeer menstruatie invoelbaar en probeert het een bespreekbaar onderwerp te maken. Branderhorst kruipt opnieuw dicht op de huid van de leefwereld van haar hoofdpersoon en kaart verschillende problemen aan zonder ook maar één moment belerend te worden.

Hoe ziet de toekomst eruit na zo’n droomstart? Zelf is Branderhorst hier erg duidelijk over: “Ik wil heel graag een speelfilm maken en doorgaan met het maken van films over onderbelichte problemen van de vrouw. Daarnaast is het een grote droom, maar dat is misschien pas iets voor over twintig jaar, om een productiehuis op te zetten.” Eén ding is zeker: Branderhorst biedt een unieke stem in de Nederlandse filmwereld die niet ongehoord is gebleven en in de toekomst alleen maar meer terrein zal gaan winnen.

Onderhuids is nu te zien op de Eye Film Player, samen met nog drie Badlands-films. Op woensdag 2 maart vindt een nieuwe Badlands-avond plaats rond makers Sharif Abdel Mawla en Bodil Matheeuwsen. Dit interview vond in het najaar van 2021 plaats in het kader van Filmkrant Lab 2021, een trainingstraject voor aanstormend filmcritici.