Anna Abrahams over Angels of Amsterdam

Angels of Amsterdam van Anna Abrahams en Avinash Changa is als eerste Nederlandse productie geselecteerd voor de VR-competitie van het filmfestival van Venetië. “Er is in vierhonderd jaar nauwelijks iets veranderd voor vrouwen.”

“Nou heb je wel het lijk in de hoek gemist”, zegt Anna Abrahams als ik mijn VR-headset afzet. Ik heb zojuist haar nieuwe VR-werk Angels of Amsterdam ervaren. Op die ene na heb ik ze allemaal gezien, de ‘engelen’ Maritgen Jans, Juliana, Elsje Christiaens en Soete Cut.

Filmmaker en VR-programmeur bij Eye Abrahams maakte Angels of Amsterdam samen met Avinash Changa van het Amsterdamse VR-productiebedrijf WeMakeVR. Hun dertig minuten durende VR-film werd als eerste Nederlandse productie geselecteerd voor het filmfestival van Venetië en is in het kader van Venice VR Expanded tot en met 12 september niet alleen op het festival, maar ook op tientallen andere plekken over de hele wereld te zien, waaronder Eye Amsterdam. Daarna wordt het werk ook nog vertoond in de competitie voor het Gouden Kalf Digitale Cultuur (voorheen Interactive).

Angels of Amsterdam neemt ons mee naar een zeventiende-eeuwse kroeg (waarvoor het Amsterdamse café ’t Papeneiland op de hoek van de Prinsengracht en de Brouwersgracht als locatie werd gebruikt). Daar treffen we vier vrouwen die als je ze maar lang genoeg aankijkt hun verhaal beginnen te vertellen. De tot slaaf gemaakte Juliana die via een dans haar levensverhaal verbeeldt. ‘Meisje loos’ Maritgen Jans die op haar veertiende van huis wegliep en gekleed als jongen koos voor een leven als matroos. Sekswerker Soete Cut die met veel goesting uitlegt hoe het vrouwelijk geslachtsorgaan werkt. En de Deense Elsje Christiaens die haar hospita met een bijl vermoordde. Maar dat lijk heb ik dus niet gezien.

Zelf spreken
Dat het in de Gouden Eeuw niet voor iedereen goud was wat blonk, werd een paar jaar geleden onderwerp van discussie toen het Amsterdam Museum de term verving door de neutrale tijdsaanduiding zeventiende eeuw. Het ‘Gouden’ zou armoede, slavernij en oorlog verdoezelen. Abrahams en Changa gaan nog een stapje verder. Abrahams: “Ik kreeg ooit een zeventiende-eeuws boekje in handen, een soort reisgids, of rough guide langs de cafés en bordelen in ons land, genaamd Het Amsterdams hoerendom, dat vol stond met sterke verhalen over kroeglopers, vechtpartijen en beschrijvingen van allerhande sekswerkers. In eerste instantie vond ik het enorm grappig, tot ik bij doorlezen merkte dat het natuurlijk een boekje van mannen voor mannen was, hoe misogyn het was. Toen ben ik onderzoek gaan doen naar bronnen die me dichter bij de vrouwen die erin werden beschreven zelf zouden brengen. De geschiedenis is van degenen die de pen hebben. Door deze vrouwen zelf te laten spreken wilde ik het beeld corrigeren.”

In vierhonderd jaar is er niet zoveel veranderd in de verhoudingen tussen mannen en vrouwen en andere genders, merkte Abrahams. Maritgen Jans alias David verdiende als vrouw minder dan als man. Elsje Christiaens kwam uit Jutland naar Amsterdam om werk te zoeken, en kon uiteindelijk haar huur niet betalen; zou je haar vandaag de dag met de denigrerende term gelukszoeker aanduiden?

Oogcontact
Wat Angels of Amsterdam van veel VR-werken onderscheidt is dat er niet is geprobeerd een lineaire, filmische verhaalstructuur na te bootsen. De vier episodes kunnen in willekeurige volgorde bekeken worden, al naar gelang waarop, of beter gezegd op wie je oog het eerste valt. Tegelijkertijd is er een wereld gebouwd waarin je met gemak dertig minuten kunt vertoeven. Hoewel het werk verder niet interactief is, heb je regelmatig de neiging ook met de personages en objecten te willen interacteren, zo authentiek doet de realiteit van die wereld aan.

Met name het maken van oogcontact veroorzaakt een gevoel van emotionele interactie. Daarvoor ontwikkelden Abrahams en Changa een nieuwe techniek: “We scanden het café met de nieuwste 3D-apparatuur en namen de acteurs op met twee scanners in de studio, een stap verder dan het bekende motion capture-procedé waarbij het lastig is om de emoties op het gezicht heel gedetailleerd te krijgen. Reden waarom bijvoorbeeld Alejandro González Iñárritu zijn Carne y arena [het eerste grote VR-topstuk dat Eye vertoonde, DL] in zandstormen in de nacht liet afspelen.”

Het is alsof je een zeventiende-eeuwse feministische versie van Edward Kienholz’ installatie ‘Beanery’ (te zien in het Stedelijk) binnenloopt, en nu de figuren met hun klokkenhoofden die door de tijd zijn stilgezet tot leven komen.

Angels of Amsterdam | 1 t/m 12 september, Eye Filmmuseum, Amsterdam, i.h.k.v. Venice VR Expanded | 24 september t/m 2 oktober, Bibliotheek Neude, Utrecht, i.h.k.v. NFF Digitale Cultuur.