De winnaars zijn bekend, maar animatiefestival Annecy-online gaat door

Hisko Hulsing wint prijs voor aflevering Undone

Undone

Calamity Jane was de bijnaam van Martha Jane Cannary, de vrouw die zich tijdens de Amerikaanse pionierstrek naar het westen weerde als een kerel. Over haar jeugd is weinig bekend, maar voor Rémi Chayé was dat geen beletsel om juist haar jonge jaren tot onderwerp van zijn animatiefilm te maken. Het verhaal van een meisje dat niet begrijpt waarom ze geen paard mag rijden. De jury van Annecy, het prominente animatiefestival dat dit jaar online plaatsvindt, waardeerde Calamity, une enfance de Martha Jane Cannary met de hoofdprijs, het Kristal voor een lange animatiefilm.

Zou het een lastige keus geweest zijn? Aan de ene kant moest de jury toch een beetje appels met peren vergelijken. Hoe waardeer je een jeugdfilm (en die waren er veel in deze competitie) naast een uitdagend vormexperiment voor de volwassen kijker? Aan de andere kant, een groot deel van de competitie was niet altijd even opvallend. Eerder een soort dwarsdoorsnede van wat er in diverse windstreken aan animatie wordt geproduceerd. Dat maakte het aantal prijskandidaten klein.

Tekenend is ook dat er voor films die wat uitdagender zijn en meer de grenzen opzoeken vorig jaar de parallelcompetitie Contrechamp in het leven is geroepen. Daar valt inderdaad interessanter en meer op volwassen kijkers mikkend werk te vinden.

De drie titels in de hoofdcompetitie die ik tenslotte zelf had aangevinkt als prijswaardig zijn nu ook alle drie bekroond. Met daarbij de kanttekening dat ik op het online-platorm van Annecy van Calamity alleen enkele clips kon zien. Genoeg overigens om de betrekkelijk sobere, mooi gestileerde animatie te kunnen waarderen, die een breed publiek zal aanspreken. Zou fijn zijn als Calamita te zijner tijd in de Nederlandse bioscoop komt.

De Jury Award, een soort tweede prijs, ging naar iets volstrekt anders. The Nose or the Conspiracy of Mavericks van Andrey Khrzhanovsky is een wervelende duik in Russische geschiedenis, literatuur en de terreur onder Stalin. Alles in een uit zijn voegen barstende collage van animatietechnieken. En opera, niet te vergeten.

Mijn eigen favoriet, Kill it and Leave This Town van Mariusz Wilczynski, moest tevreden zijn met de Jury Distinction. Veertien jaar werkte Wilczynski aan deze zeer persoonlijke stad van herinneringen, getekend in een betrekkelijk kale schetsboekstijl die juist daardoor des te waarachtiger overkomt. Uniek en onverwacht ontroerend.

In de sectie korte films heeft de jury een mooie keus heeft gemaakt met de bekroning van Physique de la tristesse van de Bulgaarse-Canadees Theodore Ushev. De jury van de internationale pers sloot zich daarmee aan bij de Fipresci Award van de internationale filmkritiek. Als animatie de plaats kan zijn waar cinema en beeldende kunst elkaar vinden, dan is dit een prachtig voorbeeld. Een diep-melancholieke wereld van herinneringen, deels autobiografisch, deels geïnspireerd op het boek van de Bulgaarse schrijver Georgi Gospodinov. Tot leven gewekt door middel van 15 duizend schilderingen gemaakt met een oeroude hete-wastechniek, wat een heel bijzonder effect geeft. Alsof de vluchtigheid en ongrijpbaarheid van de herinnering tastbaar is gemaakt.

Een aflevering van Undone, geregisseerd door de Nederlandse animator Hisko Hulsing, werd bekroond met de Jury Award voor een tv-serie.

Dat we voor dit alles nu eens niet naar Frankrijk hoeven af te reizen, en ook niet hoeven te duimen dat het te zijner tijd op een Nederlands festival opduikt is natuurlijk een buitenkansje. Toegegeven, de beleving thuis achter je beeldscherm haalt het niet bij de echte festivalsfeer, maar de thuiskijker heeft wel een unieke kans om een breed scale aan animatie naast elkaar te zien.

Van prachtig grafisch werk en heel persoonlijke benaderingen tot films die de indruk wekken dat de hedendaagse animatiesoftware een zwaarder stempel zet dan de creativiteit van de maker. Dat gevoel kreeg ik in ieder geval toen ik toevallig zag hoe sterk personages en vormgeving van de Belgische crowdpleaser Bigfoot Family lijken op de Japanse stripverfilming Lupin III The First, een soort kruising tussen James Bond en Indiana Jones.

Een groot deel van het oorspronkelijke programma voor deze 44ste editie van Annecy is online gezet, waaronder alle competities. Overigens wel jammer dat van veel lange animaties alleen een kort fragment online staat. Dat is door de producenten zo bedongen. Het speciale programma gewijd aan animatiefilms uit Afrikaanse landen is doorgeschoven naar volgend jaar.

Naast de films zelf kan de thuiskijker ook browsen door diverse presentaties en masterclasses. Van promo’s van Netflix en een preview van Disney’s docuserie over het maken van Frozen II, tot de presentatie van diverse ‘works in progress’. Zoals een mooie making-of van het in realistische comic-bookstijl geanimeerde The Summit of the Gods, een bergbeklimmersavontuur naar een befaamde Japanse manga. Verwacht in het voorjaar van 2021.

De gebroeders Blies, die vorig jaar indruk maakten met hun activistische animadoc Zero Impunity, over verkrachting als oorlogswapen, zijn terug met een mooie masterclass. Dat het tweetal heel goed nadenkt over vormkeuzen blijkt al uit het feit dat ze hun verhaal niet in hun kantoor of studio afsteken, maar tussen de bomen van een bos. Voor Zero Impunity, ook op Annecy-online, gebruikten ze enkele opvallende technieken. Ze leggen uit hoe en waarom, en ook waarom ze besloten de gruweldaden niet rechtstreeks te tonen. Gewapend met die inzichten kijk je dan toch weer anders naar True North, een animatiedrama dat de wreedheden in de Noord-Koreaanse strafkampen uit de doeken doet.

Een presentatie die direct inhaakt op de actualiteit is die van Women in Animation, een non-profitorganisatie met afdelingen in de Verenigde Staten, Canada en Ierland. De vrouwen besloten, gezien de plotelinge wereldwijde storm van Black Lives Matter-protesten, om het eerste van hun vier panels geheel te wijden aan positie van zwarte vrouwen –in de animatiebusiness en in de films zelf. Mooie persoonlijke verhalen die benadrukken dat animatiefilms vaak de eerste films zijn die kinderen zien. En dat zwarte kinderen, als die daar overwegend witte helden zien, zich op jonge leeftijd al buitengesloten kunnen voelen.

Treffend vond ik de anekdote van een van de zwarte panelleden. Ze vertelde hoe groot haar opluchting was toen ze eens bij het pitchen van een filmplan een zwarte vrouw aan de andere kant van de tafel trof. Een vergelijkbaar gevoel had een panellid van Chinese afkomst. Directe ontmoetingen in de filmbusiness zijn op dit moment meestal vervangen door zoom-gesprekken. Irritant voor de meesten, maar voor haar juist niet. Dat heeft niets met haar Chinese voorkomen te maken. Waarmee dan wel, dat moet u zelf even gaan zien. Ze zit in het tweede panel van de eerste sessie.

Al doende maakten de zwarte animatievrouwen duidelijk dat het niet alleen gaat om de filmverhalen, maar ook om meer diversiteit in de productiesector. Twee van het panel hebben inmiddels belangrijke posities bij Sony en Nickelodeon. Vandaar kunnen ze op zoek gaan naar het talent van kleur dat de wereld rijker kan maken. En vergeet de native-Americans niet, zoals een van hen opmerkte. Want die zitten nog meer in het vergeethoekje. Women in Animation is op het Annecy-platform te vinden in de sectie Cartes Blanches.

De Nederlandse bijdrage is, ondanks alle bruisende beloftes voor de nabije toekomst, dit jaar in Annecy tamelijk beperkt. Wiebe Bonnema’s The End, een originele en fraai gestileerde hommage aan de spaghetti-western, werd geselecteerd voor de competitie afstudeerfilms. De Nederlandse videoclip Carefulvan de Franse Alice Saey is opgenomen in de competitie opdrachtfilms. En natuurlijk het hiervoor al genoemde Undone, de ook nu weer met een prijs onderscheiden Amazon Prime-serie van onze eigen Hisko Hulsing. Officieel een Amerikaanse productie, maar met een groot aandeel Nederlandse trots.


Het online-festival is nog t/m 30 juni op online.annecy.org te zien. Toegang tot het hele aanbod kost 15 euro. Een overzicht van alle winnaars is te vinden op de festivalwebsite.