Venetië 2022, blog 6

Gecanceld? Niet op de Mostra

Don’t Worry Darling

Kim Ki-duk, Shia LaBeouf, Oliver Stone. Gecanceld? Niet op de Mostra. Het festival van Venetië staat nog altijd op de rem bij het ter verantwoording roepen van MeToo-daders. Ben je elders in ongenade gevallen, dan kun je hier worden ge-Mostra-washed.

“We weten dat hij beschuldigd is van seksueel wangedrag. Ik ken de details niet en ik ben niet in een positie om te beoordelen of het klopt. Ik wil geen oordelen vellen over persoonlijke problemen.” Met die standaardreactie wimpelde Alberto Barbera, directeur van het filmfestival van Venetië, vragen van The Hollywood Reporter af over het programmeren van Call of God (Kõne taevast). Kim Ki-duks laatste film beleeft vanmiddag buiten competitie zijn wereldpremière op het Lido.

Laatste, want de Koreaanse regisseur is in 2020 overleden – Call of God is afgemaakt door de Estse coregisseur Artur Veeber. Maar niet voordat Kim door meerdere vrouwen was beschuldigd van aanranding en verkrachting. Hij werd vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs en dus kan Barbera zeggen: als hij niet veroordeeld is in de rechtbank, wie ben ik dan om het wel te doen?

Het is een sleets en achterhaald argument. Sinds MeToo is overtuigend aangetoond dat zaken van seksueel geweld in de rechtbank nauwelijks te winnen zijn. Dat is niet waar de strijd gevoerd wordt. Dit is een maatschappelijk debat, waarbij het gaat om het geloof hechten aan slachtoffers die de moed hebben gehad naar voren te treden met hun traumatische ervaringen. En niet om de juridische onmacht waarachter Barbera zich verschuilt.

Dat vinden ook vertegenwoordigers van de Koreaanse filmwereld. “Dat hij nu dood is, betekent nog niet dat alles opeens verdwenen is”, aldus Lee Sang-gil, directeur van de Koreaanse Vakbond van Filmwerkers, ook in The Hollywood Reporter. Lee wijst op het meest pijnlijke verschil tussen dader en slachtoffer: “Het is geen van de slachtoffers gelukt te herstellen van de gebeurtenissen en weer op een filmset aan het werk te gaan.”

De actiegroep Korea Womenlink maakte in hetzelfde artikel het punt dat “door hem desondanks te eren met het vertonen van zijn film, het filmfestival van Venetië hem vrijpleit van zijn seksueel geweld”. En Choi Eun-min, woordvoerder van het Deun Deun Center dat zich specifiek richt op het voorkomen van seksueel geweld op filmsets, wijst terecht op de bredere reikwijdte van deze beslissing van Barbera: “Dat MeToo-daders gewoon weer aan het werk kunnen, is omdat zulke organisatoren de films lof toezwaaien en het verband met seksueel geweld en mensenrechtenschendingen verzwijgen.”

Het gaat hier op de Mostra ook niet alleen over Kim Ki-duk. Casey Affleck, die twee verschillende rechtszaken over ongewenste intimiteiten heeft geschikt, speelt de hoofdrol in Dreamin’ Wild van Bill Pohlad. Ook Shia LaBeouf, door twee exen beschuldigd van misbruik, wordt ge-Mostra-washed met zijn hoofdrol in de religieuze biografie Padre Pio – regisseur Abel Ferrara meldde aan The Daily Beast dat hij “geen aarzelingen” had over deze casting.

Voortdurend wordt hierbij het argument gemaakt dat we mens en kunstenaar moeten scheiden. Barbera haalt daarvoor Caravaggio maar weer eens van stal: “Caravaggio was een moordenaar. Maar hij maakte een paar van de belangrijkste meesterwerken van de zeventiende-eeuwse schilderkunst. Wat moeten we dan doen? Zijn schilderijen uit de musea halen omdat hij een moordenaar was? Lijkt me niet.” Het is een kulargument. Deze huidige daders ontlenen hun machtspositie aan de filmwereld die hen viert, financiert en op een voetstuk hijst. Het gaat niet om individuele, maar om structurele problemen. En filmfestivals spelen daarin – zeker voor het type makers als Kim – een cruciale rol. En terzijde: als Caravaggio nu had geleefd, gisteren iemand had vermoord en ongestraft was gebleven, hadden we hem dan vandaag de Gouden Leeuw of wat voor gewichtige kunstprijs dan ook gegeven? Lijkt me niet.

Leuk detail: Shia LaBoeuf werd ontslagen (al zegt hij zelf: “I quit”) als hoofdrolspeler van Venetië-titel Don’t Worry Darling – een film die ook inhoudelijk expliciet om dit thema draait – en vervangen door Harry Styles, vanwege LaBoeufs ongepaste gedrag op de set waarvan vooral tegenspeler Florence Pugh last zou hebben gehad. Al schijnt ook zij overhoop te liggen met regisseur Olivia Wilde en is het laatste hierover dus nog niet gezegd. Wat niet wegneemt dat LaBoeuf alweer door Francis Ford Coppola is gecast in zijn aankomende New York-epos Megalopolis, naast onder anderen Adam Driver en Forest Whitaker – wat de vraag oproept in hoeverre tegenspelers eigenlijk medeverantwoordelijk zijn voor het witwassen van een bezoedelde reputatie.

Nu kan en moet per geval bekeken worden wat er over de gebeurtenissen bekend is en hoe de dader heeft gereageerd. Oprechte excuses en beloftes van beterschap mogen meegewogen worden. Maar het lot van slachtoffers altijd ook. Hoe gaat het nu met de levens en carrières van de misbruikte vrouwen, terwijl hun daders gewoon weer bejubeld worden? En wat doet het hen om dat te zien? En wat doet het met andere slachtoffers van andere machtige daders uit de filmwereld, die de moed proberen bijeen te rapen hun stem te verheffen?

Het is de moeite waard om Barbera’s woorden nog eens zorgvuldig te lezen. Merk op dat hij in het interview in The Hollywood Reporter niet één woord wijdt aan de slachtoffers. Niet één. Wat in een individueel geval de uitkomst (en de reactie van publiek en pers) zal zijn, zal elke keer weer moeten blijken. Maar wat niet langer kan, is dat Barbera zijn handen bij voorbaat wast in onschuld. Dit onderwerp ligt wel degelijk op zijn bord. En het is niet alleen elke keer weer individueel, het is structureel – op een festival met weer slechts vijf films van vrouwelijke makers in de hoofdcompetitie, minder dan een kwart van het totaal.

Nog eentje? Oliver Stone is niet alleen eveneens door twee vrouwen beschuldigd van seksueel wangedrag, maar ook een langdurige verdediger van Poetin. Wegen we dat ook mee, op een festival waarop de Oekraïense president Zelensky, net als in Cannes, op de openingsavond vroeg om aandacht te blijven geven aan de oorlog in zijn land? Dat lijkt me wel. Zie ook hoe andere ‘echte mannen’ én MeToo-daders zoals Gérard Depardieu en Steven Seagal de loftrompet over Poetin hebben gestoken, met dank aan het podium dat de filmwereld hen geboden heeft.

Waarom mag diezelfde filmwereld hen daar dan niet weer vanaf trekken?