NFF 2020: masterclass visuele effecten door Robert Stromberg

Twee Oscars won Robert Stromberg. Een voor Avatar, een voor Alice in Wonderland. De Amerikaan vertelde tijdens een online masterclass tijdens het Nederlands Film Festival uitvoerig over zijn filmcarrière als klassieke matte painter, production designer, visuele effecten-man en regisseur. Nieuwsgierigheid is voor hem nog steeds leidend.

De twee glimmende Oscars die hij (samen met vakgenoten) won voor de art direction van Avatar en Alice in Wonderland staan achter Robert Stromberg op een kast. Daarnaast staan een paar Emmy’s en andere vakprijzen als bewijs van zijn decennialange carrière in Hollywood. De meeste mensen zijn een leven lang bezig de top van de spreekwoordelijke berg te bereiken. Stromberg heeft die top al bereikt, zegt hij. Hij kijkt uit naar al die andere bergen die hij nog kan beklimmen.

Van jongs af aan is hij nieuwsgierig. Nieuwsgierig naar het werk van zijn vader (kunstenaar), nieuwsgierig naar het filmvak en nieuwsgierig naar de techniek erachter. Zijn eerste matte painting maakte hij op het glas van de keukendeur en fotografeerde hij zelf met een hobbycamera. Hij was negen.

Voor iemand die zich weliswaar inschreef bij een kunstacademie, maar voor aanvang al aan de slag ging als parkeerwacht bij studio Universal, is Stromberg van ver gekomen. Hij werd bij Universal trouwens al snel ontslagen omdat hij onder werktijd zat te schilderen, maar dat is een detail. Toch kreeg Stromberg kans om zijn talenten in te zetten, vertelt hij aan moderator en filmjournalist Rick de Gier. Om te beginnen als matte painter in het toen nog analoge visual effects department. Daar schilderde hij zogenaamde matte schilderijen op glas die de filmmakers de illusie van een ver decor boden. Zo kan een set van een halve straat met behulp van een matte painting verlengd worden tot een hele stad en kunnen er verre bergen verschijnen in een vlakke woestijn.

Stromberg toont voorbeelden van zijn werk, waaronder een snapshot waarop hij als twintiger zit te schilderen op de set. “Het ouderwetse handwerk”, grinnikt hij. Niet veel later kon dit werk ook digitaal worden uitgevoerd. Mocht hier in de verte nostalgie in doorklinken: Stromberg is de eerste om te erkennen dat een deel van zijn werk inmiddels flink gedateerd is. Hij kan zijn aandeel in Cape Fear (Martin Scorsese, 1991) bijvoorbeeld niet meer aanzien: voortschrijdende inzichten en digitale ontwikkelingen hebben zijn vak aan de lopende band aangescherpt. Enkele indrukwekkende reels van Strombergs digitale werk illustreren, meer nog dan z’n verhaal misschien, de invloed van visuele effecten op films en series als Wall Street: Money Never Sleeps (Oliver Stone, 2010), Boardwalk Empire (2010-2014)en Water for Elephants (Francis Lawrence, 2011). In de montage die tijdens de masterclass vertoond wordt, verschijnen indrukwekkende vergezichten, steden en natuurgebieden waar eerder lege zwarte stukken te zien waren of personages op bordkartonnen sets.

Hoewel Stromberg met het handwerk begon, maakte hij als visual effects designer, concept artist, consultant, supervisor en lead supervisor snel sprongen vooruit. De stap naar art direction bleek klein toen hij aan de slag kon bij James Cameron die op het punt stond zijn revolutionaire Avatar (2009) te ontwikkelen. Een uitgebreid deel van de masterclass gaat natuurlijk over deze samenwerking, waarin Stromberg uit de doeken doet dat Cameron zijn filmset als een militaire operatie aanstuurt. Zijn wil is wet en zijn complimenten ronduit dubbelzinnig. “You just came up with the best idea I have ever had“, kon hij met droge ogen tegen Stromberg zeggen. Toch denkt Stromberg met warme gevoelens terug aan die tijd. Hij bedacht het beeld van de zwevende bergen, ontwikkelde een buitenaards oerwoud met bomen met een bast van slangenprint. Hij bedacht planten geïnspireerd op de structuur van insecten. Kortom: hij ging helemaal los en Cameron was dik tevreden. De kijkers ook, weten we inmiddels.

Stromberg werkte daarna met Tim Burton aan Alice in Wonderland. Hij vertelt hoe hij met een portfolio aan werk en ideeën naar Engeland afreisde om Burton te spreken. Hij had de baan nog niet op dat moment, maar had zich ingelezen in Burtons werk. Heel belangrijk, benadrukt Stromberg: doe je huiswerk en vertaal de visie van de regisseur. “Het moest geen Stromberg-film worden, maar een Burton-film.” Ook hier liet Stromberg zich inspireren door het echte leven om Burton’s surreële wereld te creëren. Hij illustreert het met enkele karakterschetsen, storyboards en beelden van hysterische sets. Voor Stromberg zijn visuele effecten meer dan een beeld. De omgeving van een personage is in feite een psychologische dimensie. Een omgeving kan bijvoorbeeld door kleurgebruik afstandelijk voelen, of juist warm en veilig. Daardoor kan het personage zich voelen zoals het scenario dicteert, zonder dat het een woord hoeft uit te spreken.

Kort na Alice in Wonderland stapte Stromberg zelf in de rol van regisseur. Hij kreeg de regie over Maleficent (2014). Mits de ster van de film hem goedkeurde, want Angelina Jolie had een zogenoemde director approval in haar contract had staan; ze had een vetorecht over de keuze van de regisseur. Het bleek geen probleem: Jolie liep weg met Strombergs werk. Als regisseur hield hij een flinke vinger in de pap waar het ging om visual effects. Logisch ook want Maleficent leunt zwaar op de magische wereld waarin de film zich afspeelt. Stromberg liet in de Engelse Pinewood Studios acht megadecors bouwen om de acteurs meer te geven dan werken met motion capture of een green screen. Hij leverde bovendien hoogstpersoonlijk diverse digitale matte paintings als achtergrond.

Stromberg heeft zijn zinnen inmiddels al jaren gezet op de ontwikkeling van VR-producties. De toekomst van de filmindustrie gaat er volgens hem sowieso anders uitzien. Zeker met de aanwezigheid van Covid-19. Naar Zuid-Afrika vliegen voor opnames is binnenkort nergens voor nodig. Hij ziet een visuele bibliotheek voor zich waarin alle locaties digitaal en in 360 graden beschikbaar zijn. Of het erg is dat zulke zaken veranderen? Hij denkt van niet. “Wanneer hebben jullie voor het laatst een film in de bioscoop gekeken? Is het werkelijk jammer dat we amper nog films op 35mm zien? Dingen veranderen, of we dat nu leuk vinden of niet. Of je gaat voor in die trein zitten of je laat hem vertrekken.”

De masterclass van Robert Stromberg is t/m 3 oktober terug te kijken op de website van het NFF.