New York Film Festival 2022, blog 1

Wilfred Okiche bericht vanaf het filmfestival van New York, dat loopt van 30 september tot 16 oktober en waar twee films onderdrukte zwarte geschiedenis blootleggen.

In Till van de Amerikaanse regisseur Chinonye Chukwu (Clemency) vervult Danielle Deadwyler (The Harder They Fall) een sublieme hoofdrol en wordt zo het morele en emotionele geweten van de film.

Till beschrijft het waargebeurde verhaal van Emmett Till, een veertienjarige jongen uit Chicago die in 1955 werd afgeslacht voor de ‘doodzonde’ die hij had gepleegd: flirten met een witte vrouw (Carolyn Bryant). Dit gebeurde toen Till familie bezocht in het raciaal gescheiden Mississippi. Latere bronnen betwisten de exacte waarheid maar Chukwu volgt zijn eigen bronnen.

De rest is geschiedenis. Till wordt door een bende onder leiding van Bryants man en zijn halfbroer uit het huis van zijn oom gesleept en overleefde het niet. Zijn verminkte lichaam, slechts herkenbaar door een ring die hij droeg, werd naar zijn moeder teruggestuurd die vervolgens aandrong op een begrafenis met open kist (in 2016 maakte Dana Schutz een schilderij van Till in zijn open kist).

De moeder (in de film gespeeld door Mamie Till-Mobley) wilde dat het land kennis nam van de gruwelijke wreedheid die haar familie was aangedaan. De foto’s hiervan, die destijds de cover van Jet Magazine sierden, hebben bijgedragen aan het wakker schudden van de burgerrechtenbeweging. Dat weerhield een rechtbank er destijds niet van om de daders vrij te spreken. Later verkochten beide mannen hun bekentenis aan de boulevardpers. [Carolyn Bryant bekende in 2017 dat ze haar beschuldiging verzonnen had. Hoewel die leugen leidde tot het lynchen van een veertienjarige jongen, wilde een Amerikaanse jury Bryant in augustus van dit jaar niet veroordelen. Ze is nu 88; red.]

Chukwu laat met alle respect de aandacht gaan naar Mamie Till-Mobley, de jonge moeder die haar enige kind op de meest vreselijke manier verliest. Maar een vrouw die ook de waardigheid en de kracht heeft om naast het rouwproces de schuldigen te veroordelen zodat ze haar zoon’s naam kan zuiveren. Dankzij haar strijd tegen dit onrecht werd uiteindelijk (in 2022!) een federale anti-lynching act aangenomen, ook wel de Emmett Till Antilynching Act. Dat het zo lang duurde, kwam door de steeds maar ruziënde politici over dit onderwerp.

Onder leiding van Chukwu, die met twee films heeft bewezen wonderen te kunnen verrichten met zijn acteurs, zet Danielle Deadwyler een aangeslagen, ijzersterke rol neer als Emmetts moeder. Zij is het beste visitekaartje voor Till.

Ondanks het feit dat de film niet altijd even sterk en meeslepend is en ondanks Chukwu’s pogingen meer kleur te geven aan het historisch drama, blijft Deadwyler boeien. Met haar trillende lippen, gevoelige blik en totale versmelting met het onderwerp maakt ze een onuitwisbare indruk.

Voorbij blaxploitation
Er ging in New York nog een historisch document in premiere: Is That Black Enough for You, geregisseerd door debuterend filmmaker Elvis Mitchell. Deze documentaire (in november te zien op Netflix) beschrijft de ontwikkeling van de zwarte film in Amerika en wat het toonaangevende Hollywood te danken heeft aan films door en met zwarte mensen.

Mitchell probeert als schrijver, regisseur en verteller van de documentaire met onwaarschijnlijke medewerkers en bijdragen van wie dan ook het belang van de Afrikaanse invloed op de Amerikaanse filmindustrie te laten zien. Zijn interesse gaat met name uit naar de periode 1968-1978, waarin zwarte producenten eigenlijk voor het eerst echt de mogelijkheid kregen om succesvolle films te maken.

‘Blaxploitation’ is de schijnbaar handige maar eigenlijk neerbuigende term die gebruikt wordt om de meeste films van zwarte filmmakers uit die tijd te typeren, stelt Mitchell. In zijn film probeert hij deze piek in Afrikaans-Amerikaanse filmproductie te hercontextualiseren, en de sociale, structurele en raciale dynamiek te schetsen die ervoor zorgde dat er een soort parallelle zwarte filmindustrie ontstond. Een industrie die zorgde voor representatie en een manier voor getalenteerde makers om hun brood met filmmaken te verdienen, waar de mainstream studio’s dat nalieten.

Mitchells doel is erkenning voor getalenteerde makers als Harry Belafonte, Diana Sands en Rupert Crosse, van wie de carrières veel meer tot bloei hadden kunnen komen als de filmindustrie opener en inclusiever was geweest. Mitchell is ook vol lof over films als Gordon Parks Super Fly, Charles Burnetts Killer of Sheep en Ossie Davis’ Cotton Comes to Harlem.

In eerdere decennia is veel moeite gedaan films van zwarte filmmakers buiten de canon van belangrijke Amerikaanse films te houden. Mitchell doet met Is That Black Enough for You een poging om ze er weer terug in te krijgen. Niet zozeer met emoties maar meer met een berekenende nuchterheid en een meeslepend betoog. Een documentaire als een leerschool.