IFFR-blog 7: Robby Müller
Geen toevallige snapshots
Als eerbetoon aan in 2018 overleden Nederlandse cameraman Robby Müller reikt IFFR dit jaar voor het eerst de Robby Müller Award uit, bedoeld voor een director of photography, filmregisseur of videokunstenaar die (in de woorden van het festival) ‘met zijn of haar oeuvre een authentieke, geloofwaardige en aangrijpende beeldtaal heeft ontwikkeld’. Een begeleidende tentoonstelling met Polaroid-foto’s uit Müllers persoonlijke archief laat zien hoe ook buiten de set zijn oog altijd het licht volgde.
De kleine ruimte van de S/ASH GA\\ERY is ruim zat voor het formaat van de Polaroids van Robby Müller. Een aantal van de foto’s van de internationaal bewonderde Nederlandse cameraman is op de rechterwand in een grotere print tentoongesteld, maar juist het turen op het originele materiaal, die nog geen 8 x 8 cm grote beelden, is bijzonder. Ze zijn beeld en object tegelijk; seconden na het vastgelegde moment werden deze afdrukken, blind nog, door Müllers camera gebaard.
Uit een in de loop van drie decennia opgebouwde collectie Polaroids – waaruit enkele tientallen in 2016 te zien waren op de door Eye georganiseerde tentoonstelling Master of Light – Robby Müller – selecteerde Müllers weduwe Andrea Müller-Schirmer honderd foto’s die min of meer thematisch op twee wanden en in zes vitrines worden gepresenteerd.
De meeste zijn gemaakt in de jaren zeventig en tachtig, toen Müller met Wim Wenders of Jim Jarmusch werkte aan films als Falscher Bewegung, Der amerikanische Freund, Down by Law en Mystery Train, en in de momenten daartussenin in zijn woonplaats München. Ze hebben ergens de typische look van een Polaroid – laag contrast, weinig contourscherpte en een palet met veel blauw en rood – die allang digitaal is gereïncarneerd als Instagram-filter. Ook in andere opzichten zijn de fotografische mogelijkheden vooraf bepaald: in- of uitzoomen, over- of onderbelichten is er met een instantcamera niet bij. Daardoor komen Müllers keuzes op het gebied van compositie, kleur en lichtval des te helderder in beeld.
Licht is waar we het over hebben als we het over Robby Müller hebben. Ook de titel van deze tentoonstelling tijdens het IFFR, Like Sunlight Coming Through the Clouds, verwijst naar zijn reputatie als ‘schilder met licht’. Of hij nu bomen of hotelkamers, glasobjecten of bloemen, landschappen of skylines fotografeert (mensen waren zelden zijn onderwerp): dat wat hij eigenlijk vastlegt is hoe dat alles het licht vangt, weerkaatst, doorlaat of breekt. Of hoe het licht een (stads)landschap of interieur kleurt en boetseert.
Dat laatste is te zien in een aantal series, waarin hij vanaf (exact of ongeveer) hetzelfde standpunt, maar op verschillende momenten, de Eiffeltoren fotografeert, een boom in een stadspark, of het uitzicht vanuit zijn hotelkamer – waarbij het materiële onderwerp een canvas is voor het vastleggen van het moment.
Die series bewijzen ook dat de foto’s geen toevallige snapshots zijn maar, net als zijn filmwerk, een uitdrukking van zijn manier van kijken en een onderzoek hoe die blik op beeld vast te leggen. Via de foto’s kijk je mee met zijn aandachtige, opmerkzame oog. Het naast elkaar bekijken van foto’s die hij verspreid over drie decennia in Europa en Noord-Amerika maakte, laat bijvoorbeeld zien dat het licht aan de Amerikaanse westkust echt een volkomen andere toon en kwaliteit heeft dan dat in Italië.
De vergelijking tussen het harde goudgele, Edward Hopper-achtige licht van Californië en het zachte blauwe van Italië brengt dan vanzelf een van die anekdotes in herinnering die exemplarisch zijn geworden voor Müllers manier van kijken: zijn keuze om het groenige tl-licht op de set van Der amerikanische Freund voor lief te nemen, niet te filteren en het in strijd met de conventies van dat moment niet te laten corrigeren. Waarmee hij niet alleen de sfeer van die film bepaalde maar ook een nieuwe generatie filmmakers de weg wees naar een veel creatiever gebruik van licht.
Iemand moest het kennelijk doen: kijken naar wat is, en dáárin schoonheid vinden.
Like Sunlight Coming Through the Clouds: 30 Years of Polaroid Photography by Robby Müller. S/ASH GA\\ERY, Boomgaardstraat 69, Rotterdam | 26 t/m do 30 januari, 11.oo-18.00; 31 januari 11.00-21.00.