Cinekid MediaLab 2023

Hoe echt is AI?, en andere verwonderende zaken

Holobiont

Weet u waar CNN voor staat? Mis! In de herfstvakantie is het niet Cable News Network maar Cinekid Nep Nieuws. De treffende naam van een van de workshops van het MediaLab, het Cinekid-onderdeel waar kinderen met de nieuwste digitale technieken (en doodgewoon knutselwerk) de meest bijzondere dingen kunnen doen en meemaken.

CNN stelt kinderen in de gelegenheid om zelf eens een deepfake-video te maken. Voor een klassiek greenscreen mogen ze hun eigen verzonnen nieuwsbericht presenteren. In hun fake-video lijkt het dan alsof een echte nieuwslezer het brengt, staande in een stad, bos of andere locatie naar keuze. Een speelse les mediawijsheid.

‘Is dit echt?’ is dit jaar het thema van Cinekid. Vooral in het MediaLab is er genoeg om die vraag op af te vuren. Al dan niet in combinatie met kunstmatige intelligentie, dit jaar ook prominent aanwezig. Naast een keur aan andere zaken die kinderen laten kennismaken met digitale technologie die net even verder gaat dan wat ze gewend zijn.

Workshop stop-motion. Foto: Cinekid

Hier heb je bijvoorbeeld interactive virtual reality, een radio-workshop, verwonderwezens om bij weg te dromen of Mijn vensterfilm, het oerprincipe van film gevangen in een slim knutselwerkje met jouw eigen silhouetten. Prachtig om te zien, hoewel niet erg interactief, is de Holobiont, waar de hoofden van de jonge Cinekid-bezoekers, met wapperende haren worden opgenomen in een kunstwerk vol vreemde levensvormen.

De ‘echt’-vraag kan je al stellen bij een groot beeldscherm waarop je jezelf kan klonen, zodat je een hele club dubbelgangers om je heen krijgt. Ben jij dat nog echt? Of anders zo’n klassieke doe-het-zelf stopmotion-animatie, die nooit op Cinekid mag ontbreken. Is zo’n filmpje met die kleurrijke, gestileerde figuurtjes echt? De uitgeknipte figuren die je bij de opname mag rondschuiven natuurlijk wel, maar verder?

VR-wereld
Als ik door een tunnel van lichtbalken en een spannend poortje de MediaLab-ruimte in Pathé Noord betreed sta ik direct met m’n neus bovenop de veelbesproken installatie The Imaginary Friend van Steye Hallema. Een VR-game waarin je zelf de fantasievriend bent van Daniel, een jongen van acht die zijn moeder heeft verloren. Zijn fantasie is zijn vluchtwereld en jij bent zijn maatje – al kostte het me wel even moeite om te ontdekken hoe ik met hem kan samenwerken.

The Imaginary Friend

Maar ja, kinderen staan hiervoor in de rij, en als ik tussen twee jeugdige bezoekers door ook even de headset op mag is dat te kort om Hallema’s vernuftige VR (eerder in Venetië te zien) echt op waarde te schatten. Want het is natuurlijk even omschakelen, als ik plotseling een door Daniel gefantaseerd draakje ben en flappend met mijn vleugels echt omhoog vlieg.

Ook wanneer Daniel me aankijkt voelt dat behoorlijk realistisch, dus de vraag ‘Is dit echt?’ is hier zeker op zijn plaats. Mooi trouwens dat je aansluitend bij de workshop Mijn fantasievriend gewoon zelf een fantasievriend kan tekenen, om er vervolgens in augmented reality mee op de foto te gaan. Ook op andere plaatsen in het MediaLab tref je een fijne mix aan van ouderwets knip-en-plakwerk met bijvoorbeeld AI. Op die manier maken kinderen samen met de machine Criaturas A.I.sticas prachtige nieuwe fantasiedieren.

Filmfantasie
Echt of niet echt, dat is bij de vele installaties en games hier in het MediaLab toch wel eens lastige kwestie, al vraag ik me af of bij zo’n overdaad aan digitale wonderen de kinderen daar nog bij stil staan. Misschien spreekt de vraag ‘Is dit echt?’ wel meer tot de verbeelding bij bijvoorbeeld die ontroerende speelfilm Zeevonk, geselecteerd voor de hoofdcompetitie van het filmprogramma van Cinekid. Een verhaal over een meisje dat worstelt met het verlies van haar vader, die op zee is omgekomen. Ze bedenkt dat er een zeemonster in het spel moet zijn en gaat heel ver om dat te bewijzen. Bestaat dat monster echt?

George-Peterland

Het thema ‘Is dit echt?’ geldt voor het hele Cinekid-festival, al is het bij de samenstelling van het filmprogramma niet direct sturend geweest. Meer een uitnodiging om eens door die bril naar de films te kijken, wat het meest voor de hand ligt bij verhalen waarin fantasie een grote rol speelt. Al kan je die vraag natuurlijk stiekem bij iedere speelfilm stellen.

Een uitdagend voorbeeld is de animatie-documentaire George-Peterland, onderdeel van een blokje korte films onder de noemer ‘Is dit echt?’. Een verhaal over kinderen die een fantasiewereld vol speciale regels hadden bedacht om aan hun saaie schoolleven te ontsnappen. Echt gebeurd. Een meisje vertelt in voice-over hoe dat ging, maar de reconstructie is in animatievorm. Is dat dan nog steeds echt? Lijkt me een geweldig vertrekpunt voor een les filosoferen met kinderen, net als trouwens veel van die MediaLab-attracties.

Winnen van AI?
Terug naar het MediaLab dus, dat ook aanhaakt bij het snel opkomende fenomeen AI, ofwel kunstmatige intelligentie. Diverse installaties spelen hier mee, zoals het al genoemde Criaturas A.I.sticas. Het meest gecharmeerd was ik van twee opstellingen die direct aanspreken door hun ogenschijnlijke eenvoud. In beide gevallen kan je je daar als mens meten met AI.

Met Deviation Game neemt een team kinderen het op tegen AI. Een van het team krijgt de opdracht iets te tekenen, zoals ‘een vliegtuig’ of ‘woede’. Terwijl de tekening op een scherm groeit moeten de teamleden raden wat het voorstelt, en AI probeert dat ook. Wie heeft het goed? Bij het tekenen van een octopus won AI, want de kinderen dachten dat het een kwal was. Maar Donald Duck had een van de kinderen goed, terwijl AI meende Winnie de Poeh te zien. Erg leuk en spannend, terwijl het ook iets te denken geeft.

Bij de Fake News Quiz, die de befaamde Belgische techno-kunstenaar Dries Depoorter (ook vaak present op IDFA’s DocLab) speciaal voor Cinekid maakte, komen AI en de vraag ‘Is dit echt?’ samen. Op een scherm verschijnt een kort nieuwsbericht. Het kan echt zijn, maar het kan ook ter plekke zijn verzonnen door AI. Hoe goed is jouw intuïtie? Druk op de groene knop als je denkt dat het bericht echt is, of zet AI op z’n nummer met de rode knop. Wat is na tien berichten jouw score? Ik probeerde het natuurlijk ook, en het is nog niet eenvoudig. Hou die AI goed in de gaten, dat kunnen we van dit MediaLab meenemen.