Het nieuwe kijken #98

Ebele Wybenga bericht over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.

Het ene moment bevind ik nog me in de jaren twintig van de vorige eeuw, op een lome zomermiddag aan de rivier de Thames, het water iets te fel sprankelend in het zonlicht, met aandacht luisterend naar een monoloog van een filmpersonage. Het volgende moment zit ik chagrijnig op de bank, klaar om de film uit te zetten en iets anders te gaan doen.

Mijn filmervaring werd verstoord door een aha’tje: een a-historische afknapper. Ik keek naar Mothering Sunday (2021), een kostuumdrama dat volgens de Volkskrant ‘excelleert als zintuigelijke, sensuele ervaring’. Een cast om je vingers bij af te likken met Josh O’Connor, Olivia Colman en Colin Firth. Tikje Atonement, beetje Downton Abbey, plus een vleug Normal People. Kan niet misgaan, zou je denken.

Maar dan is daar dat stomme bootje. Een blauw sloepje van polyester, zoals je dat vanaf medio jaren negentig ergens in Loosdrecht zou kunnen aantreffen, aan de rand van een wijd, vrij onbelangrijk shot. Een bootje dat niet thuishoort in Henley-upon-Thames in de twenties, over het hoofd gezien door al die professionele mensen die hun stinkende best doen om de kostuums, de taal, de auto’s, het hele straatbeeld een andere tijd te laten ademen, speciaal voor deze film.

Zo’n historisch incorrect detail sleurt me tot mijn eigen spijt uit de roes van geloofwaardigheid. Sommige kijkers hebben het met contactlenzen: ze worden onpasselijk als ze in een close-up op de oogbol van een ridder het randje van de wegwerplens van de acteur ontdekken. Waarschijnlijk kun je het als filmmaker nooit helemaal goed krijgen, omdat elke kijker weer andere obsessies heeft. Mijn a-historische afknappers zijn auto’s, bootjes, te eigentijds taalgebruik en te witte, rechte tanden. In de Jane Austen-verfilming Persuasion (2022) moest ik stoppen met kijken toen een van de personages “He’s a ten” zei. Laat zo’n oud verhaal dan liever spelen in het nu!

Ik ken een autoliefhebber die zich kwaad maakte over de Mercedes-stationwagon in de comedyserie De verschrikkelijke jaren tachtig. Deze auto bestond in de jaren tachtig weliswaar al, maar was toen nog te nieuw om realistisch te zijn als vervoermiddel in het alternatieve sociale milieu waar de serie om draait. Je kunt zeggen: dat maakt alleen uit voor een enkele humorloze kijker. Het is een komedie! Maar de serie werd juist geprezen voor het raak gevangen tijdsbeeld. En in die categorie zijn aha’tjes het dodelijkst.