Het nieuwe kijken #31

Ooit anderhalf uur doorgebracht in een Afghaans mijnenveld? Ik wel, toen ik naar de Britse film Kajaki keek. Nog nooit was ik op zo’n fysiek ongemakkelijke manier een oorlogsfilm ingetrokken. Het waargebeurde verhaal is simpel, gruwelijk en wordt met minimale opsmuk vertelt. Een groep Britse soldaten belandt tijdens een doorsnee patrouille door een zanderige vallei in de Afghaanse provincie Helmand in een mijnenveld. De mijnen stammen nog uit de vorige oorlog, het conflict tussen de Russen en de Talibaan in de jaren tachtig. Er is strikt genomen geen vijand om te verslaan, behalve de onbekende hoeveelheid kriskras verspreide, door zand en gruis bedekte volkomen zinloze Sovjetmijnen. Vanaf het moment dat de eerste soldaat zijn been verliest maak je de situatie real-time mee. Je zit als kijker als het ware ook gevangen in de vallei. De camera wijkt nauwelijks van de schouder van de soldaten die geen stap meer kunnen verzetten zonder ledematen en leven te riskeren. De eerste helikopter die verschijnt om de gewonden te evacueren kan niet landen en doet zoveel zand opwaaien dat er nog een mijn ontploft en er weer een slachtoffer valt. Binnen de kortste keren is iedere beweging zenuwslopend.
De medische noodpakketten, met morfine en bandjes (tourniquettes) waarmee je armen en benen kunt afbinden, raken in hoog tempo op. In de spannendste scene werpt de legerarts eerst zijn rugzak vooruit en vervolgens zichzelf op zijn rugzak, tot hij de gewonden heeft bereikt. Alleen de galgenhumor van de soldaten, de volkomen natuurlijke banter van jongens van begin twintig onder elkaar, sleept je door de film heen. Op het hoogtepunt van de ellende blijkt dat iedereen de verjaardag van soldaat Dave Prosser vergeten is en klinkt Happy Birthday unisono uit doodsbange kelen. Een zwaargewonde sergeant die zegt te verlangen naar een ‘cold brew’. Aan het einde, voor de aftiteling uit, zie je hun echte gezichten. Vergeleken met pompeuze Amerikaanse oorlogsfilms als Zero Dark Thirty en American Sniper is het ingetogen Kajaki een verademing. Juist door het gebrek aan heldenpathos of sentimentaliteit leef je intens met de Britten mee.

Ebele Wybenga