Het nieuwe kijken #118

Ebele Wybenga over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.

Valt er een film te maken die zich van begin tot eind binnen de grenzen van een beeldscherm afspeelt? Een ultra-lange schermopname, met de vertelkracht van een speelfilm in plaats van een softwaretutorial, bestaat dat al?

Al jaren, hoorde ik onlangs van een regisseur die les geeft aan filmstudenten. De desktopfilm blijkt een microscopisch, maar fascinerend genre dat vooral thrillers en horrorfilm voortbrengt over de donkere kanten van ons virtuele leven. Je hoeft in principe je zolderkamer niet te verlaten om er eentje te maken. Toch is het niet alleen voor kleine knutselaars: ook een aflevering van de sitcom Modern Family speelt zich volledig af op een Apple-computerscherm.

In 2014 kwam Unfriended uit, de eerste desktopfilm op speelfilmlengte, een horrorverhaal over cyberpesten, waarin het account van een dood meisje weer actief wordt om wraak te nemen op haar pesters. De korte film Host uit 2020, opgenomen in de eerste covid-maanden, speelt zich volledig af in een groepsgesprek via Zoom, waarbij een virtuele séance een duistere wending neemt. Zelfs thuis ben je niet veilig! Het is heerlijke lowbudget pandemiehorror, een paradepaardje van het genre.

Op Vimeo doet student Katja Jansen uit de doeken wat een een desktopfilm is, in de vorm van een korte desktopfilm. Hoe meta wil je het hebben? Ze is heel streng voor zichzelf, haar vertelstem wordt verzorgd door de spreekfunctie van Google Translate. Alles wat je te zien krijgt is aangeklikt, je springt van browsertabje naar Mac OS-programmavenster. Doordat je alle online content kunt oproepen, bestanden kunt openen en communicatiekanalen kunt gebruiken krijg je potentieel de hele wereld het scherm binnen en kun je sprongen maken in de tijd.

Aan het begin is het enorm vermoeiend voor je ogen. In een herkenbare omgeving waar je normaal zelf rondklikt en -scrollt, maakt nu iemand anders de keuzes. Dat je toch wordt meegesleurd, komt doordat een desktopfilm letterlijk een gelaagd verhaal kan vertellen. Je ziet iemands sociale interacties in chats of videocalls en tegelijkertijd gluur je mee naar de andere vensters die diegene open heeft staan. Het contrast tussen iemands gesprekken en stiekeme digitale impulsen schept geweldige mogelijkheden voor spanning en humor.

Typisch aan desktopfilms is dat ze snel verouderen. De vormgeving van software uit 2014 doet nu aandoenlijk aan, Facebook-berichten en Skype-geluidjes zijn inmiddels nostalgie. En wie heeft er nog een desktop? De alternatieve benaming, screenlife, doorstaat de tijd waarschijnlijk beter.