Dansplaining #42

Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana Jones van de filmwetenschappen naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

“Sex sells!” Sinds de uitvinding van de cinema begreep elke producent hoe ze hun product het best konden slijten. Zelfs toen film nog een kermisattractie was, richtten filmmakers hun camera’s op flirtende, zoenende en neukende mensen, omdat ze begrepen dat dit het ultieme medium was voor onze voyeuristische neigingen. Maar in de laatste jaren is er iets veranderd: opeens klagen vooral jonge kijkers steen en been wanneer er seksscènes in een film voorkomen. De generatie die is opgegroeid met Harry Potter en Marvel lijkt een stuk preutser dan die van hun ouders. Wat is er gebeurd?

Seksualiteit in film is altijd een heet hangijzer geweest. Vanaf het allereerste begin werd de bioscoop door conservatieven en religieuze organisaties gezien als een groot gevaar. Jonge mensen konden immers in een donkere zaal onbekommerd genieten van bewegende beelden waarin ‘immoreel seksueel gedrag’ werd vertoond. De paniek werd zelfs zo groot dat Hollywood in 1933 een systeem van zelfcensuur invoerde, waarbij alléén films werden gemaakt die conservatieve waarden uitdroegen en daarmee het patriarchaat stutten.

Vanaf begin jaren zestig kwam dit systeem onder druk te staan en ontstond er meer ruimte voor films waarin seksualiteit nadrukkelijker en explicieter op de voorgrond kwam. Met name de tienerkomedie en de erotische thriller werden in de jaren tachtig en negentig een ware goudmijn voor filmstudio’s die maar al te goed begrepen wat hun publiek wilde zien.

Maar met de opkomst van het internet veranderde er veel. Mensen die naakte of neukende lichamen wilden zien, kwamen op talloze websites aan hun trekken. En met de opkomst van kindvriendelijke megafranchises begon seks weer van het grote doek te verdwijnen. Van Star Wars en Marvel tot Godzilla en Fast & Furious: overal zien we acteurs die mooi zijn, maar nooit geil. We lijken terug te zijn gegaan naar de jaren vijftig, waar het contact nooit verderging dan een kuise kus en zelfs echtparen niet in hetzelfde bed mochten slapen.

Ook nu zien we dat deze preutsheid gepaard gaat met een ruk naar rechts in de politiek. Filmseks werd in Hollywood dan wel vooral geportretteerd vanuit de notoire male gaze, die vrouwenlichamen te makkelijk reduceerde tot seksueel object. Maar de zichtbaarheid van seks maakte ook dat het bespreekbaar werd. Een film als Basic Instinct zwengelde immers óók discussies aan over feminisme, vrouwenhaat en de complexiteit van seksueel verlangen. Een vrije en openhartige filmcultuur versterkt dan ook een vrij en openhartig debat over gender, seksualiteit en sociale macht. En precies op dezelfde manier versterkt de nieuwe preutsheid van een door Disney gedomineerd medialandschap de griezelige opmars van een akelig herkenbaar neoconservatisme.