Verslag vierde lezing This is Film!
Samen sterk
De Filmkrant doet verslag van de openbare collegereeks This is Film! Film Heritage in Practice, een reeks lezingen plus films die Eye Filmmuseum in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam organiseert. Met gastsprekers over audiovisuele archivering in wereldwijd perspectief. De vierde lezing ging over de wereldwijde samenwerking om cultklassieker They Call Her… Cleopatra Wong te restaureren.
“She purrs like a kitten… makes love like a siren… fights like a panther. This side of the Pacific she is the deadliest, meanest and sexiest secret agent!”
De tagline en het fraaie affiche van They Call Her… Cleopatra Wong (1978) maken meteen duidelijk wie de heldin is van deze Aziatische actiefilm én dat er met haar absoluut niet te spotten valt. Bovendien is het voor de goede verstaander duidelijk wat hij/zij kan verwachten: een kruising tussen James Bond (die geheim agent van ‘the other side of the Pacific’) en recente blaxploitationfilms met vrouwelijke hoofdrolspelers. Zo knipoogt de titel naar Cleopatra Jones (1973), met Tamara Dobson.
Kruid dit mengsel nog wat extra met kungfu en andere vechtsporten à la de immens populaire Bruce Lee-films die begin jaren zeventig wereldwijde hits waren. Voeg hieraan toe dat niemand minder dan Quentin Tarantino voor Kill Bill zijn inspiratie onder meer putte uit Cleopatra Wong, en de verwachtingen zijn hoog gespannen.
349 uur
Eind jaren zeventig draaide de Filipijns-Singaporese coproductie They Call Her… Cleopatra Wong in menig buurtbioscoop, zij het niet in Nederland. Maar wel onder meer in Duitstalige landen en Denemarken, zo werd duidelijk bij de introductie van Karen Chan, directeur van het Asian Film Archive.
Toen het in 2005 opgerichte Pan-Aziatische filmarchief de film van Bobby A. Suarez (die met het pseudoniem George Richardson op de filmcredits staat) wilde restaureren, bleek het originele negatief verdwenen. Een oproep via de aan FIAF verbonden filmarchieven (zo’n 120 in totaal) bracht uitkomst. Zo beschikte het Oostenrijkse filmarchief over een Duits nagesynchroniseerde, behoorlijk verkleurde 35mm-kopie. En in Denemarken lag een 16mm-print met ingebakken Deense ondertitels. Wel was het geluidsspoor van de Deense kopie origineel, in dit geval een Engelstalige dub.
Bij de restauratie gebruikte het Asian Film Archive vooral de kopie uit Oostenrijk, waarbij het geluid van de 16mm-versie werd gehaald, evenals wat shots die in de 35mm-kopie ontbraken of in slechte staat waren, zoals begin- en eindtitels. In totaal werd 349 uur besteed aan de restauratie, waarbij het in het oog springende kwaliteitsverschil duidelijk wordt via enkele voor/na-shots die aan de gerestaureerde film voorafgaan.
Heet en vochtig
Door de coronapandemie duurde het even voor de al een tijdje afgeronde restauratie in première kon gaan, in aanwezigheid van de Singaporese actrice Marrie Lee die als Cleopatra Wong haar filmdebuut maakte. Het Oldham Theatre in Singapore was tussen 23 oktober en 13 november 2021 een aantal dagen uitverkocht, waarbij de film een gemêleerd publiek trok, van oud tot jong. Op een bescheiden tentoonstelling in het gebouw waar het Oldham Theatre huist, kon het publiek zich vergapen aan posters, lobby cards en andere parafernalia uit de persoonlijke collectie van Marrie Lee (echte naam: Doris Young).
Wie vervolgens een aandenken wilde kopen had geluk: niet geheel toevallig had het filmarchief een ontwerpcollectief de opdracht gegeven nieuwe t-shirts en andere leuke dingen te ontwerpen in de stijl van het origineel. Bewust beleid van het Asian Film Archive, vertelde Chan in haar inleiding. Zo hoopt het archief een nieuwe generatie te enthousiasmeren voor de geneugten van filmerfgoed en de bewustwording te vergroten over het belang van filmconservering. Want net als in veel andere landen zijn veel films verdwenen. In Azië vielen ze vooral ten prooi aan het hete en vochtige klimaat dat funest is voor conservering van celluloidfilms.
Urgentie
Het relatief jonge Asian Film Archive is uniek in hun transnationale missie: ze werken samen met nationale filmarchieven maar concentreren zich op films die tussen wal en schip vallen. Zo is Cleopatra Wong een coproductie tussen de Filipijnen en Singapore, dus wie is er dan verantwoordelijk voor? Daarnaast dreigen dit soort onafhankelijke producties te verdwijnen als niemand er zorg voor draagt.
In een heet en vochtig klimaat als dat van Aziatische landen kan een filmmaker of producent maar beter niet zijn filmkopie onder het bed bewaren of het cameranegatief in een niet gekoelde kast leggen. Chan vertelde dat zich al veel filmmakers bij hun gemeld hebben, dus de urgentie van het onder correcte klimatologische omstandigheden opslaan van hun werk is gelukkig duidelijk. Dat filmarchivarissen ook financieel beloond worden voor hun toewijding was de ouders van Karen Chan inmiddels ook duidelijk. Eerder hadden ze haar nog gevraagd: “Is dat een baan?”
Tijdgeest
They Call Her… Cleopatra Wong is zeker geen meesterwerk. Wel is hij om allerlei redenen interessant of curieus. Het begint al bij de geluidseffecten: zelden zullen karateklappen zo hard en kunstmatig hebben geklonken als in deze film. Ook de Engels dub is merkwaardig. De film is nagesynchroniseerd in een soort Amerikaans Engels dat heel nep klinkt en iets te luid is gedubd. Zo kon de film makkelijk verkocht worden op de internationale markt.
Het is leuk om Cleopatra Wong in allerlei stijlen en in allerlei outfits te zien vechten, al slepen de vechtscènes soms een beetje. Een scène waarin zij en haar helpers beurtelings via een touw omhoog klauteren bij een kloostermuur wordt bijvoorbeeld uitentreuren getoond. De sequenties waarin zij als een vrouwelijke James Bond in bed ligt met een minnaar zijn daarentegen erg geestig.
Het belang van de film ligt niet alleen in het vastleggen van de tijdgeest (Chan memoreerde dat veel ‘landmarks’ die in beeld komen er niet meer zijn of compleet zijn veranderd) maar is ook politiek te duiden. De plot, iets met vals geld, draait om de samenwerking tussen verschillende Aziatische landen. Bobby A. Suarez (1942-2010) draaide zijn film in Singapore en de Filipijnen, met enkele sequenties in Hongkong. Maar ook thematisch draait het om een Pan-Aziatische samenwerking. De term ASEAN valt zelfs een paar keer expliciet in de dialogen. ASEAN is de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties die sinds eind jaren zestig een nauwere samenwerking voorstond. Op economisch en politiek gebied, maar ook cultureel, en They Call Her… Cleopatra Wong is daar een prachtig voorbeeld van. De missie van Cleopatra Wong is uiteindelijk ook de missie van het Asian Film Archive: door regionaal samen te werken sta je sterker.
Het Asian Film Archive vergroot zijn zichtbaarheid middels een eigen YouTube-kanaal. Hun website biedt veel extra info; vooral de regelmatige ‘Asian Cinema Digest’ is interessant voor liefhebbers van de Aziatische cinema. De film is voor €3,50 te zien via Eye Film Player. Verder lezen: interview met Marrie Lee over haar doorbraakrol.