Vader en zoon: Spielberg en Indiana Jones

Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull (2008) ligt niet helemaal lekker in het oeuvre van Steven Spielberg en dat komt niet alleen omdat een inmiddels bejaarde archeologieprofessor Harrison Ford in een koelkast kruipt om een atoomexplosie te overleven. Vreemder is dat Indiana Jones al puzzelend en vechtend zijn zóón ontmoet (gespeeld door Shia LaBeouf) die met hem mee gaat op avontuur. Al snel genoeg rollen de sons en dads tijdens actiescènes uit de lippen van Ford en LaBeouf, maar die woorden betekenen niets.

Dat Spielberg niet stil heeft gestaan bij wat het betekent om ineens vader te worden (of ineens je vader te vinden na pak hem beet twintig jaar) is het grootste gemis van de nieuwste Indiana Jones. Familie (en een gebrek daar aan) speelt immers een essentiële rol in Spielbergs films.

Toen Spielberg vijftien was, besloten zijn ouders om te scheiden, een vormende gebeurtenis die zich diep in zijn films manifesteert. In 1982 verwerkte hij zijn eigen verleden zelfs in E.T.; het iconisch schepseltje was gebaseerd op de denkbeeldige vriend die Spielberg na de scheiding van zijn ouders in leven riep. Hij omschreef hem in een interview als “de broer die ik nooit heb gehad en de vader waarvan het voelde alsof ik hem niet meer had”.

Dit sentiment vond weerklank bij een Amerika dat sinds 1970 en masse ging scheiden door een versoepeling van de scheidingswetten. Veel van Spielbergs opvolgende films gaan dan ook over de spirituele zoektocht naar een vaderfiguur. De Indiana Jones-films spelen hier een sleutelrol in. The Last Crusade (1989), de derde telg van de Indiana Jones-reeks, behandelt dat onderwerpen beter dan Crystal Skull. In deze film trotseert Indiana Jones nazi-Duitsland om zijn vader Henry (Sean Connery) te vinden, die (net als zoonlief geobsedeerd door de Ark des Verbonds) alles op alles zette om de Heilige Graal te vinden.

Die Graal mag dan wel heilig zijn, maar het echte heilige voor de Joneses is de professionele vader-zoonrelatie die ze voorheen amper hadden kunnen ontwikkelen. “We hebben nooit gepraat”, zegt Indiana als hij met Henry Duitsland ontsnapt. Het antwoord van zijn vader is typisch Spielberg en zegt meer dan alle dads en sons in Crystal Skull bij elkaar: “Je vertrok net toen je interessant werd.”