Spotlicht: Isabelle Huppert

Hoog tijd voor een spotlicht op Isabelle Huppert, het boegbeeld van de Franse cinema. Van de nuchtere Huppert wordt elke film beter.

Hoe komt het dat sommige actrices me geen biet interesseren en ik van anderen elke film wil zien? Allemaal gebaseerd op seks, zegt de gangbare filmwijsheid. Is het zo eenvoudig? Bijna alle Hollywoodactrices zijn sexy, maar de meesten laten me koud. De reden is hun spel, dat zelden voor verrassingen zorgt. We krijgen wat we verwachten: ronde karakters. Soms knap, maar bijna altijd saai. De kijker mag bewonderend oh en ah roepen (“knap hoe ze veranderde in een moordenares!”), maar het personage roept geen vragen op. Geeuw. Het is de funeste invloed van method acting, waarin het om inleving draait. Acteren is in deze benadering het oplossen van psychologische puzzels. Een seriemoordenaar? Method acting maakt hem tot een mens zoals u en ik. Duistere plekken in de menselijke geest? Door method acting smelten ze als sneeuw voor de zon.

Over naar Isabelle Huppert, die niet alleen een fenomenaal actrice is, maar ook een unieke opvatting over acteren heeft. Bij haar geen geleuter over in de huid kruipen van personages. “Personages zijn volstrekt betekenisloos voor mij”, merkte ze ooit op in een interview. “Ik speel geestesgesteldheden, die ik met elkaar probeer te verbinden.” Kan het duidelijker? Voor Huppert geen psychologisch tot klaarheid gebrachte maar gefragmenteerde personages.

Er is nog een heilig acteerhuisje waartegen de actrice schopt. Hoe vaak betogen acteurs niet dat ze van personages moeten houden om ze te kunnen spelen? Onzin, vindt Huppert. “Als ik zou sympathiseren met personages, leidt dat tot geïdealiseerde, romantische personages.” Wat ze wel doet? “Ik hou ervan om ongewone personages zo normaal mogelijk te maken, omdat we allemaal weten dat het tragische en abnormale zich altijd verbergt achter het normale.”

Vernietigend vuur
Er is geen actrice die beter dan Huppert ogenschijnlijk doodnormale personages speelt in wie, onzichtbaar voor hun omgeving, een vulkaan op uitbarsten staat. Nog steeds denken we huiverend terug aan haar personage Erika in Hanekes La pianiste (2001). IJzingwekkend speelt ze de pianolerares, die ten onder gaat als een student door haar ijzeren afweerpantser heen breekt. Het optreden, dat haar voor de tweede keer in Cannes de prijs voor beste actrice opleverde — in 1978 kreeg ze hem voor Violette Nozière — is het onbetwiste hoogtepunt in een fabelachtige carrière. Het personage Erika illustreert perfect Hupperts opvatting dat het abnormale normaal gespeeld moet worden. Voor de buitenwereld is Erika een doodgewone, tikkeltje saaie vrouw, maar achter de façade woedt een vernietigend vuur van zelfhaat en -destructie.

Huppert was er als actrice snel bij. De in 1953 geboren Parisienne stond na een theateropleiding op zestienjarige leeftijd op de planken. Ze is er nooit meer van afgestapt. Ook toen ze vanaf het begin van de jaren zeventig films ging maken, bleef ze het toneel trouw. En nog steeds draait ze haar hand niet om voor een klassieker als Medea. Sinds haar filmdoorbraak in 1974 met Les valseuses speelde Huppert in meer dan zeventig (!) films. Ze werkte samen met alle grote Franse regisseurs, van Godard tot Tavernier. Een speciale band heeft ze met Chabrol, met wie ze zeven films maakte. Het laatste resultaat van hun samenwerking is L’ivresse du pouvoir. Huppert is een van die zeldzame actrices die elke film beter maakt. Dat was vorige maand weer eens te zien in Gabrielle van Patrice Chéreau. Huppert kon het stijve script en Chéreau’s gratuite artistiekerige aanpak niet wegpoetsen, maar trok zoveel aandacht dat het minder opviel.

Het verbaast niet dat het tussen Huppert en Hollywood nooit iets is geworden. Hollywood houdt van acteurs die personages zien als een verzameling puzzelstukjes, die aan het einde keurig op hun plek vallen. Bij Hupperts personages liggen er aan einde van de film nog evenveel losse puzzelstukjes als aan het begin. Er is één actrice in Hollywood die op Huppert lijkt: Nicole Kidman. Ook zij kan een enorme kloof suggereren tussen uiterlijk en innerlijk. Haar personage en rolopvatting in Birth — een vrouw ziet in een jongetje de reïncarnatie van haar overleden man — doen aan Huppert denken. Het is tijd voor een nieuw bijvoeglijk naamwoord: Huppertiaans.