Post Berlijn

Tijdens het Forum Expanded-programma van het Filmfestival Berlijn werd dit jaar gediscussieerd over tijd. Hoe komt het toch dat de filmavantgarde zo graag de tijd voorbij laat gaan in hun werk?

Terwijl op het Filmfestival Rotterdam het Exploding Cinema-programma een stille dood is gestorven, profileert het Forum van het Filmfestival Berlijn zich steeds nadrukkelijker buiten de bioscoopzalen in Forum Expanded. Volgens de Duitsers, nooit te beroerd om een en ander met stevige theoretische discussies te onderbouwen, is het door de groei aan filmformaten en vertoningsplaatsen, net zoals in de jaren zestig met de opkomst van de videokunst, tijd om ons weer eens af te vragen wat film is.
Twee van de geselecteerde films, de installatie tulare road van James Benning en double tide van Sharon Lockhart beginnen met de vraag te stellen wat tijd is. Misschien dat we zo weer een stukje dichter bij het antwoord op de vraag wat film is komen. Lockharts film laat zich niet anders dan in een bioscoopzaal bekijken. Zonder de kijkdwang en de isolatie van de black box zal het voor veel mensen een zware opgave zijn om bijna 100 minuten lang te kijken naar een vrouw die mosselen vist op een zandbank die alleen bij zonsop- en zonsondergang bereikbaar is. Minimalisme en meditatie.

Onheilspellend
tulare road is een drieluik, drie filmloops van auto’s op weg in Central Valley, California. Benning noemt het een ‘duration piece’, "je snapt het pas als je het hele werk bekijkt".
En dat is, aangezien de loops ieder een andere lengte hebben, 18 minuten, de lengte van de langste van de drie films. De weg loopt over de gedempte bodem van een meer, zijn enige einddoel is een gevangenis. Die wetenschap geeft het werk een onheilspellende lading: de enige passanten zijn dus boeren of mensen die iets in de gevangenis hebben te doen.
Twee manieren om tijd en duur te ervaren. Bij Lockhart 100 minuten in de filmzaal. Bij Benning in een wiskundige vergelijking met drie tijdseenheden, maar vooral de grote onbekende ruimte. Hij heeft al eerder gezegd, toen hij bijvoorbeeld 13 lakes en 10 skies maakte, landschap als een functie van tijd te beschouwen. In zowel tulare road als double tide is ook beweging een functie van tijd. Beide werken gaan erover hoe je die beweging orchestreert in shots van een bepaalde duur.
Benning: "Als je drie minuten naar een landschap kijkt weet je iets van dat landschap voor drie minuten. Als er drie minuten niets gebeurt, weet je dat er drie minuten niets gebeurt, maar niet wat er in een uur gebeurt."
Dat tarten, de film weer als time based art terugeisen, dat is waar film vandaag over gaat. Dat is wat film — vandaag — is.

Dana Linssen