Het kwam door de muziek

In 1990 zat heel Nederland met het zweet in de handen te wachten tot een nieuwe aflevering van Twin Peaks startte. De hele week zag je achter elke waaiende boom de moordenaar van Laura Palmer. Dat komt door de muziek.

Kijkend naar Twin Peaks drong de angst voor wat er kon komen, diep door in onze psyche. ‘Een mens lijdt dikwijls ’t meest, door het lijden dat hij vreest’. Mijn grootvader had de oude wijsheid gekalligrafeerd en in een lijstje gestopt, bij wijze van bemoediging. Maar hier werkte de verwachte gruwel op den duur slopend: de onzekerheid kroop onder je huid.

Deze indrukken bleven zo verontrustend lang hangen, omdat Lynch beeld en geluid nauw op elkaar laat inwerken. De muziek is hierbij het voertuig naar ons geheugen. De montage van alarmerende beeldflitsen blijft doorwerken dankzij de score, die emoties aanboort waarvan we ons niet eens bewust zijn. Lynch vond in zijn vaste componist Angelo Badalamenti de ware psycholoog van de televisieserie.

Badalamenti (New York, 1937) was als songwriter en arrangeur in 1986 te hulp geroepen door Isabella Rossellini voor haar nightclubact met de titelsong van Blue Velvet. Dit leidde tot het componeren van twee liedjes waarvoor Lynch de teksten schreef, en van alle achtergrondmuziek. Julee Cruise zong hun thema ‘Mysteries of Love’. Met Cruise maakten Lynch en Badalamenti in 1989 het album Floating Into the Night, waaruit Lynch een jaar later het nummer ‘Falling’ haalde om te gebruiken als hoofdthema voor zijn titelrol. Cruise speelt zelf de zangeres in de Roadhouse.

Sycamore trees
Essentiëler voor de stemmingsopbouw van Twin Peaks, het stadje aan de Canadese grens, is echter niet zozeer het herkenbare vocale materiaal — ofschoon dat door zijn langgerekte fluisterzang boven wolkjes synthesizergalm nauwelijks verstaanbaar, en dus mysterieus genoeg klinkt — als wel het instrumentale idioom dat Badalamenti aanlegt. Twink Peaks is een geïsoleerde gemeenschap, bevolkt door aantrekkelijke en fascinerende mensen met vreselijke geheimen. De biologische natuur beheerst de menselijke. Het werkelijke hoofdthema van de score is daarom het ‘woudmotief’. Het zijn de eerste vloeiende tonen die Badalamenti uit zijn Fender Rhodes keyboards toverde toen Lynch hem vertelde wat hij voor zich zag: donkere bossen, met de wind die door de esdoorns blaast. Daar ergens moet Laura Palmer zijn vermoord.

Badalamenti heeft maar twee akkoorden nodig om ons voortaan bij de aanblik van elke waaiende boomkruin de rillingen te bezorgen. Vier noten, langgerekt achter elkaar, steeds terugkomend op één grondtoon: G > fis, A > fis. Het eerste interval is een kleine secunde. De afstand tussen deze do en (hoge) ti is normaliter net geen octaaf. Dit is een vragend interval, dat wil oplossen naar G. Daarmee vormt het de ideale inleiding tot het thema van Laura Palmer, dat hieruit hoog doorbreekt, om op te stijgen tot een hunkering naar adolescente romantiek. Het is vervuld van pijn en weemoed, voor een liefde die zal worden gebroken in de knop. Fans willen het op hun begrafenis.

Zigzagpatroon
Voor verschillende personages is er een meer of minder herkenbaar leitmotiv. Ook de instrumentatie rond sommige karakters komt bekend voor: piano, elektrische gitaar, tenorsax, klarinet, en dwarsfluit in trage jazzritmes. Vooral het gebruik van de brushes op de drums werkt hier echter misleidend, want gaandeweg voel je dat er iemand op kousenvoeten over het zigzaggend parket naderbij sluipt.

Nog sterker, en oncontroleerbaarder, is de invloed van de leefomgeving — op hoofdpersonen én op de kijker. Die onbestemde, maar doorvibrerende plotlijnen van schrijvers Lynch en Mark Frost worden nog ongrijpbaarder door de atmosferische aanpak van de componist. Voor de rauwe natuur creëerde Badalamenti soundscapes van echoklanken op een glijdende schaal, waardoor de zenuwen in je buik rondfladderen zonder de juiste richting te vinden. Dit patroon van elektronische nevel zou grote invloed hebben op latere thrillermuziek.

David Lynch stelt retorisch: wat is er eerder, het beeld of de muziek? Hij componeerde zijn eigen scores voor Eraserhead (1977) en Inland Empire (2006) en werkte met Badalamenti aan een dozijn andere speelfilms en documentaires. Als geen ander verbindt Lynch schoonheid met angst. Daarom is Badalamenti ook nu onmisbaar. Want veel beter zal het na vijfentwintig jaar in Twin Peaks niet gaan.

De muziek van de eerste twee seizoenen is nieuw uitgebracht op vinyl (twee lp’s).