De vrouwen van Seidelman

In de films van Susan Seidelman geven vrouwen vorm aan hun eigen leven. Welke rol speelt mode daarin?

In de toiletruimte van de New Yorkse Port Authority Bus Terminal frist Susan zich op. Ze inspecteert haar gezicht in de spiegel, trekt een ander truitje aan en droogt haar zweetoksels onder de handdroger. Had iemand anders dan Madonna dat er zo cool uit kunnen laten zien?

Desperately Seeking Susan (1985) zou Susan Seidelmans doorbraakfilm worden, maar eerst was er Smithereens (1982). In de openingsscène daarvan zien we Wren (Susan Berman) een zonnebril stelen. Het is niet moeilijk om te bedenken waarom: de zwart-wit geblokte bril past perfect bij haar minirok. En ook voor de hoofdpersoon uit Seidelmans Cookie (1989), het tienermeisje uit de titel, lijkt mode vooral een uiting van rebellie: haar leren jack is gecustomized met buttons, veiligheidsspelden, een bloem en een scheepstouw.

Alle drie zijn het typische Seidelman-vrouwen: eigenzinnig en koppig, zelfverzekerd en vindingrijk. Susan leidt een houtje-touwtjebestaan zonder vast verblijf of vaste relatie, laat staan een vaste baan. Haar bezittingen passen in één koffer – een coole ronde met schedels en stickers erop. Zowel zij als Wren hebben evenveel bewonderaars als vijanden. Zelfs hun vrienden zien hen liever gaan dan komen, want ze pakken wat ze pakken kunnen en verdwijnen weer uit hun leven. Ze zijn egocentrisch en onsympathiek, maar ook volledig eigen – en dat zien we al aan de buitenkant.

In Seidelmans films komt nog een ander type vrouw voor. Ruth (Roseanne Barr, in She-Devil uit 1989) en Roberta (Rosanna Arquette, in Desperately Seeking Susan) zijn juist onzeker en passief. Ze leiden een bestaan dat ten diepste normatief is, op het beklemmende af. Ze zijn getrouwd en wonen in een koophuis buiten de stad. Ze hebben geen eigen inkomen en alleen het huishouden omhanden. De enige momenten waarop ze gelukkig zijn, is wanneer ze wegdromen bij een ander leven, geleid door een andere vrouw. Roberta fantaseert over de mysterieuze Susan die ze voorbij ziet komen in contactadvertenties en Ruth kijkt verrukt naar een tv-reportage over Mary Fisher, schrijver van romannetjes.

Ook deze vrouwen zijn nadrukkelijk bezig met hun uiterlijk. In de openingsscène van Desperately Seeking Susan zien we Roberta bij de kapper, waar alle dames min of meer dezelfde behandeling krijgen, en She-Devil opent in een warenhuis, waar Ruth zich in een jurkje probeert te wringen dat haar helemaal niet past. Waar Susan, Wren en Cookie mode gebruiken om af te wijken van de norm, daar is het voor Roberta en Ruth juist een manier om zich te conformeren. Maar in Seidelmans films, die bruisen van plezier en warmte, is mode niet alleen symbolisch, het is ook iets om je aan te verlekkeren – van de kleurrijke mantelpakjes uit Making Mr. Right (1987) tot de mobster wife-esthetiek van Cookie’s moeder; van de stoere punkoutfits van Susan en Wren tot het minstens zo verrukkelijke zijde, roze en blond van de hyperfeminiene Mary Fisher.

Eigen regels
Roberta zal haar roze truien en witte kraagjes uiteindelijk verruilen voor donkere tinten, herenjasjes en wafelkrullen. Ook Ruth zal ontdekken wat haar staat en waar ze zich prettig bij voelt: diepe kleuren, subtiele make-up, het haar steil en geborsteld. Gedurende de film hebben deze vrouwen hun dromen werkelijkheid gemaakt, ze zijn sterk en vrij geworden, en zo alsnog veranderd in een Seidelman-vrouw.

Het was geen man die hun aanspoorde tot actie, maar een andere vrouw, aan wie ze zich spiegelden of tegen wie ze zich juist afzetten. Zoals het een Seidelman-vrouw betaamt, hebben ze hun leven ingericht zoals ze zelf willen, want een Seidelman-vrouw maakt haar eigen regels, buiten de wet of de maatschappij om. Ze geeft vorm aan de relatie met haar vader (in Cookie) of begint een eigen bedrijf (in She-Devil). Ze scheidt van haar man of bepaalt de voorwaarden van haar huwelijk; desnoods zet ze zelf een man in elkaar (in Making Mr. Right). Maar bovenal geeft de Seidelman-vrouw vorm aan zichzelf – en dat begint bij hoe ze eruitziet.