De ster als merk

Zonder een goede rol restte een Hollywood­actrice vroeger weinig anders dan auditeren, smeken en schnabbelen. Een nieuwe generatie kiest een andere weg: ze starten een bedrijf en verhandelen hun glamour voortaan onder hun eigen voorwaarden.

Door Sandra Heerma van Voss

Whoopi Goldberg zit in de sokken. De nu 59-jarige comédienne en Oscarwinnaar (voor haar exuberante bijrol als medium in Ghost, 1990) lanceerde onlangs de eerste lijn Whoopi’s Socks, met vrolijke tekeningetjes van landkaarten, katten en een cartoonversie van Goldberg zelf erop. Op social media en in vrouwen-talkshow The View, waar ze sinds 2007 luidruchtig lid van het vaste panel is, promoot ze ‘mijn sokken’ met verve en de haar kenmerkende zelfspot. Al liet ze het ontwerpen aan fabrikant Sock Dreams over, dit voelt allicht beter dan het aanprijzen van andermans dekbedden of Slim Fast-producten — beide heeft ze eerder gedaan. In oktober verschijnt ook Whoopi’s Big Book of Relationships, gebaseerd op Goldbergs eigen, desastreus verlopen verhoudingen — haar elfde titel, na onder meer zeven kinderboeken.
Gwyneth Paltrow (42), die op haar zesentwintigste een Oscar won voor haar hoofdrol in Shakespeare in Love, blijft intussen haar lifestyle-brand uitbouwen. In 2008 begon ze als jonge moeder aan de keukentafel met een simpel vormgegeven, wekelijkse nieuwsbrief met tips over ‘wat te eten, wat te kopen, hoe te zijn’. Goop — een verwijzing naar Paltrows initialen, G.P. — werd een hit, een vroeg voorbeeld van een grote internet-community, en groeide uit tot een zwaar gesponsorde catalogus vol luxeartikelen en prijzige eet- en slaapadressen. Pop-up stores, evenementen en een kledinglijn behoren tot de toekomstplannen; er zijn al vier door Paltrow ingesproken steden-apps.

Kantoor
Sceptici die Paltrows eigen betrokkenheid bij het bedrijf in twijfel trekken, verzekert ze dat Goop haar ‘day job’ is; ze staat achter de volledige inhoud en gaat elke dag naar kantoor, al stelde ze vorig jaar een oud-medewerkster van Martha Stewart aan als CEO. Paltrow is ook model (voor cosmeticamerk Estée Lauder) en kookboekenschrijfster, met twee goed verkopende en geloofwaardige turven op haar naam. Over haar filmcarrière is ze bescheidener. Sinds haar gouden start heeft ze haar status gestaag zien dalen, door slechte keuzes, tegenvallende opbrengsten en een time-out rond de geboorte van haar kinderen — nog steeds zegt ze liever geen maanden van haar gezin weg te zijn voor filmopnames. De bloeitijd van middelgrote kwaliteitsfilms in de jaren negentig — toen ze als twintiger de rollen aaneenreeg — is voorbij, en zelf geldt Paltrow nu als ‘oud’. Haar recente bijrol als superhelden-liefje Pepper Potts in de Iron Man-cyclus was dan wel lucratief, veel eer legt ze er niet mee in. Ze is een ster zonder grote film, net als veel van haar voormalige concurrenten.

F*ckability
Sinds het begin van de filmindustrie geldt voor actrices een beperkte houdbaarheidsdatum. ‘F*ckability’ (vakjargon voor aantrekkelijkheid) is een must, en bij een vrouw is die zo rond haar vijfendertigste voorbij. Daarna wachten de audities voor bijrollen van moeder, tante of jonge oma — zie Goldie Hawn in The First Wives Club, een hilarische persiflage van een filmster die opeens de moeder van haar droomrol moet spelen. In de documentaire Searching for Debra Winger (kent u haar nog? Urban Cowboy, Terms of Endearment: wat was ze briljant) klagen bekende, voortijdig uitgerangeerde actrices in deprimerende kringgesprekken over de botheid van studiobazen en de frustratie van het wel willen, maar niet mogen werken. Sommigen van hen — Patricia Arquette, Robin Wright — revancheerden zich sindsdien met mooie film- of tv-rollen, maar dat blijven uitzonderingen, ondanks het langzaam groeiende aantal vrouwelijke scenaristen en regisseurs.
Het kan ook anders. Toen Gloria Swanson, een van de grootste sterren van de jaren 1920, op haar negenendertigste moest concluderen dat Hollywood klaar met haar was en ze voortaan om rollen zou moeten bedelen, gaf ze een afscheidsfeest, verkocht haar villa en verhuisde ze naar New York voor een anoniemer, maar gevarieerder leven. Ze startte een kledinglabel voor grote vrouwen en haar eigen, natuurlijke cosmeticalijn; ze deed en patenteerde uitvindingen als een waterbesparend toilet; ze exposeerde beeldhouwwerken, speelde toneel en presenteerde een talkshow op tv. Tegen de tijd dat Billy Wilder haar in 1950 castte voor de rol van Norma Desmond, de tragische, onttroonde koningin van de stomme film in Sunset Boulevard, had Swanson haar hoop op een comeback allang laten varen. Ook na haar triomf in Wilders film voorkwam ze liever typecasting door zich bijtijds weer op andere activiteiten te richten.
Die pragmatische, zakelijke houding is precies wat ook de huidige generatie kenmerkt. Goldberg, Paltrow en vele anderen — Jessica Alba, Kate Hudson, Blake Lively, Reese Witherspoon, Sandra Bullock met haar twee restaurants in Austin, Texas: allemaal zijn ze bedrijven begonnen die niet of slechts zijdelings met hun filmcarrière te maken hebben. Als investering, pensioenfonds en denkelijk een manier om frustratie, depressie en verveling tegen te gaan. En waarom ook niet? Paul Newmans sla- en pastasauzen zijn nog altijd te koop in Amerikaanse supermarkten. Maar anders dan Newman, die met de winst van de producten van Newman’s Own zijn eigen charitatieve stichting financierde, steken deze vrouwen de winst liever in eigen zak. Over hun acteercarrière beslissen anderen; over hun geld beslissen ze zelf.