100 jaar Hollywood

  • Datum 29-11-2012
  • Auteur
  • Deel dit artikel

The Night of the Hunter

100 jaar Hollywood is ook 100 jaar grootse filmfotografie. Cameraman Richard van Oosterhout (Wolfsbergen, A’dam —E.V.A., Little Black Spiders) publiceerde deze maand Shooting Time waarin de overgang van analoog naar digitaal wordt besproken met ‘directors of photography’ van over de hele wereld. Hij concludeert dat film steeds minder filmisch wordt. Voor de Filmkrant koos hij unieke (off-)Hollywood-beelden.

The Night of the Hunter
"Film is bij uitstek het medium om te switchen tussen verschillende realiteiten: de ‘objectieve, feitelijke’ wereld en de subjectieve beleving van de personages of zelfs de toeschouwer. Suggestie is vaak een veel beter vertelmiddel van realisme. Als het in een film lukt om die verschillende niveau’s door elkaar te laten lopen, dan is dat voor mij de ultieme filmbeleving. Deze zwartwitfilm uit 1955 is de enige film van acteur Charles Laughton als regisseur. Veel latere Hollywoodregisseurs noemen hem als inspiratie door z’n abstracte en expressionistische stijl.
"In deze scène staat de zelfverklaarde dominee annex seriemoordenaar op het punt zijn vrouw te doden. Zij ligt in bed en hij staat aan het raam en heft z’n handen ten hemel naar God. Een totaalshot. Licht en decor maken van de ruimte een kathedraal. Plots bevind je je in de wereld van de dominee. Hij roept deze stemming bij zichzelf op om z’n moord te rechtvaardigen. Wij worden door de vormgeving zijn wereld ingezogen en gaan er een heel stuk in mee. Hij maakt ons misschien wel tot handlangers.
Cameraman Stanley Cortez speelt met licht en schaduw; afwisselend subtiel Hollywoodiaans en theatraal abstract. Soms is het de pure schoonheid van het beeld die je meetrekt, en plots besef je dat je in de hel bent terechtgekomen."

The Passenger (Professione: Reporter)
"Ik heb nooit echt filmschool gedaan, maar beschouw Michelangelo Antonioni, samen met Robert Bresson als mijn grootste leraren. Deze film van Antonioni uit 1975 is Hollywood door de aanwezigheid van Jack Nicholson, maar de cinematografie van Luciano Tovoli geeft ook de blik van een buitenstaander op het land.
"The Passenger is beroemd om z’n eindsequentie die zowel inhoudelijk als technisch zeer vernuftig in elkaar zit. Maar dit shot vind ik zo mogelijk nog beter. Het is net nadat journalist Nicholson heeft besloten om de identiteit van een dode man aan te nemen. Het begint met een close-up van een bandrecorder, dan volgt een pan naar Nicholson die, op de rug, naar de tape zit te luisteren. Zijn lichaamshouding verraadt een besluit. Hij draait zich om naar het balkon, de camera volgt zijn blik en dan zien we de man die we zojuist nog dood in z’n bed zagen liggen tevoorschijn komen en Nicholson die (in andere kleren) naast hem komt staan.
"Door middel van beeld en geluid schuift Antonioni hier op een heel eenvoudige manier verschillende tijdsmomenten en bewustzijnsniveaus in elkaar: een gesprek, een flashback en het besluit om de identiteit van de ander aan te nemen. Alles in één scène, op één moment."

Days of Heaven
"Deze film van Terrence Malick uit 1978 met cinematografie van Nestor Almendros is bijna geheel gedraaid tijdens het ‘magic hour’; dat zijn de twintig minuten tussen het moment dat de zon opgaat en boven de horizon verschijnt en vice versa. De rest van de dag werd besteedt aan repetities. De opnames duurden maanden. Er werd geen ander licht gebruikt.
"Het verhaal lijkt bijna ondergeschikt aan de schoonheid van het licht. Wat een lef om zo’n extreme keuze te maken. Vaak zit schoonheid een verhaal in de weg; een mooi plaatje kan storend zijn als het de inhoud overschaduwd. Hier is het juist andersom: de schoonheid wordt zo overweldigend dat hij bijna pijnlijk wordt en op die manier het drama versterkt."

Last Days
"In elke filmlijst hoort een film gemaakt met de onlangs overleden cameraman Harris Savides. Ik kies voor deze film van Gus van Sant uit 2005. Van Sant wordt hier niet voor niets beschouwd als een adept van Robert Bresson: eenvoud, helderheid, scherpzinnigheid, weinig dialogen, een traag en rustig ritme. Hij voegde daar nog iets aan toe: het tonen van een gebeurtenis vanuit verschillende hoeken, visies, perspectieven. En hij nam een loopje met de tijd: soms lopen dingen vooruit op de plot, en soms lijken ze zich te herhalen.
"Savides slaagt er steeds in om beelden te maken die zo ontdaan zijn van alle opsmuk dat ze bijna terloops lijken. Dat is een grote kracht. Want het is echt niet eenvoudig om door te dringen tot de essentie van de dingen. Met film heb je de mogelijkheid om met allerlei disciplines een verhaal te vertellen: beeld, geluid, muziek, acteurs, decor; voor je het weet wordt het een kakofonie. In Last Days kom je langzaam dichter bij het personage. Er is veel ruimte voor de toeschouwer. Elke boom, elk blad, elke beweging, elke stoel, elk kledingstuk wordt deel van het verhaal."

Bad Timing
"Deze film van Nicholas Roeg uit 1980 is een grote mindfuck. Een zelfgenoegzame psychiater heeft een verhouding met een jonge depressieve vrouw. Zij wordt dood gevonden in haar appartement. Wat zo geweldig is aan deze film is het spel met de tijd in de montage. Alle momenten van hun relatie zijn door elkaar gesneden, soms met slechts enkele minuten tijdsverschil.
"Het is het spel dat je brein met je kan spelen. Soms zijn je gedachten of indrukken van iets zo sterk dat ze de realiteit gaan overheersen. De psychiater denkt dat hij alles onder controle heeft, maar hoe verder de film vordert, hoe meer hij verstrikt raakt in zijn eigen brein. Samen met hem weet je niet meer wat waar is en wat niet."

Richard van Oosterhout

Shooting Time — Cinematographers on Cinematography | Edited by Richard van Oosterhout, Maarten van Rossem en Peter Verstraten | 2012, Post Editions Rotterdam | 228 pagina’s