Focus: Opgebrand en doorgebrand

Full Contact

Dat oorlogsgeweld tot trauma’s leidt bij soldaten en burgers is filmmakers niet ontgaan. Eye presenteert tot en met 22 mei met ‘Shell Shock: De kracht van verhalen’ films over woede, angst en traumatische herinneringen, maar ook over menselijke veerkracht.

Het inzicht dat angst en stress tot een meltdown van de menselijke psyche kunnen leiden, brak voor het eerst door in de Eerste Wereldoorlog. Waarom waren veel oorlogsveteranen apathisch, verward, agressief, depressief of suïcidaal? Men begreep er weinig van. De Schotse filmmaker Gilles MacKinnon maakte er ruim twintig jaar geleden de aangrijpende speelfilm Regeneration over. Daarin lappen artsen getraumatiseerde Britse soldaten in Engeland even snel op, zodat ze weer terug kunnen naar het Europese slagveld. Uit de film spreekt een onthutsend gebrek aan kennis van wat oorlog met soldaten doet.

Wat oorlogstrauma’s doen, is te zien in veel van de bijna vijftig films in het programma Shell Shock. Het heftigste voorbeeld is misschien Taxi Driver (Martin Scorsese, 1976), waarin Robert De Niro als Vietnamveteraan doordraait en New York van ‘het kwaad’ wil zuiveren. Hij is niet de enige getraumatiseerde veteraan in het programma. Dat zijn ook de Tweede Wereldoorlogveteranen in Let There Be Light, John Hustons aangrijpende verslag van de psychiatrische behandeling van getraumatiseerde veteranen. Verpletterend is ook J’accuse (1919), de oorlogsaanklacht van Abel Gance met de klassieke scène waarin kreupele, blinde en gewonde veteranen als geesten uit een andere wereld huiswaarts lopen.

Maar ook recentere films laten zien wat oorlog met soldaten doet, zoals Heddy Honigmans documentaire Crazy, waarin Nederlandse VN-militairen over hun ervaringen praten. David Verbeeks Full Contact kruipt in het hoofd van een Amerikaanse soldaat, die achter een computer op duizenden kilometers afstand met drones over leven en dood beslist.

Het programma, dat naast films specials met lezingen, Q&A’s en performances bevat, telt veel meer films over getraumatiseerde soldaten. Het zijn er te veel om op te noemen, maar toch nog een paar titels: Jacob’s Ladder (Adrian Lyne, 1990), First Blood (Ted Kotcheff, 1982), Of Men and War (Laurent Bécue-Renard, 2014), A Couple of Down and Outs (Walter Summers, 1923) en First Kill (Coco Schrijber, 2001). Dat je ook komedies over oorlogstrauma’s kunt maken, bewezen de makers van Airplane! (Jim Abrahams e.a.,1980). Daarin moet een getraumatiseerde oorlogspiloot veilig zien te zien landen met een vliegtuig. Geestig of smakeloos?

eyefilm.nl