Focus: Leve de zwijgende cinema

Ook het Nederlands Silent Film Festival heeft last van de lockdown. In plaats van live-vertoningen in Pand P in Eindhoven vertoont het festival tot en met zondag via een livestream zwijgende films met inleidingen en livemuziek.

Het lijkt een onuitroeibaar misverstand dat de zwijgende cinema het onderontwikkelde broertje is van de sprekende cinema. Pas met de sprekende cinema werd de film volwassen, is de opvatting van velen. Zij zien in de filmgeschiedenis een ontwikkeling van primitief naar meer ontwikkelde vormen van cinema. Dat filmhistorici deze opvatting allang achter zich hebben gelaten en de zwijgende cinema als een zelfstandige kunstvorm zien, dringt maar moeilijk door. In de woorden van Daan van den Hurk, directeur van het Nederlands Silent Film Festival (NSFF): “Silent Film is meer dan alleen een film zonder geluid. Het is een unieke en op zichzelf staande kunstvorm. Het ontbreken van geluid is geen beperking, maar een mogelijkheid voor creativiteit om met enkel beeld een verhaal te vertellen, gevoelens weer te geven en grappen te maken.”

Misschien komt het door de term ‘zwijgende cinema’ dat er zoveel misverstanden over deze vorm van cinema bestaan. Immers: de cinema is nooit zwijgende geweest, omdat bij voorstellingen altijd livemuziek werd gespeeld. Een mooie taak voor het NSFF om alle misverstanden over de zwijgende cinema uit de weg te ruimen. Omdat er door de lockdown geen sprake kan zijn van live-vertoningen vindt de vierde editie van het festival volledig online plaats. Om toch een gemeenschappelijk festivalgevoel te krijgen zijn op één na alle filmprogramma’s slechts eenmalig te zien via een livestream, met livemuziek en meestal een inleiding.

Vanavond zijn twee programma’s te zien. ‘De geniale animaties van Richard Williams (1933-2019)’ is een programma rond het werk van de animator, die in 1988 een Oscar won voor zijn animaties voor Who Framed Roger Rabbit. Inderdaad: geen film uit de tijd van de zwijgende cinema. Waarom hij toch in het festival zit, zal filmcriticus David Robinson in zijn presentatie van Williams’ werk ongetwijfeld uitleggen. The Lost World (Harry O’Hoyt, 1925), ook vanavond te streamen, laat zien dat lang voordat Steven Spielberg de dinosaurus ontdekte er al films over werden gemaakt. De film wordt ingeleid door Serge Bromberg, de man die met zijn Lobster Films vele tientallen verloren gewaande films terugvond.

Zaterdag staat met Laurel en Hardy in het teken van slapstick. Als enige is dit programma twee keer via een livestream te zien. Op het programma staan The Lucky Dog (1921), Duck Soup (1927), The Finishing Touch (1928) en Battle of the Century (1927). Die laatste film staat ook bekend als de taartensmijtfilm. Bijzonder is Detained (1924), waarin Stan Laurel zonder Hardy is te zien. Alle films worden live begeleid door het Nederland Silent Film Festival Trio en ingeleid door Van den Hurk.

Het festival besluit zondag met twee programma’s. The Brillant Biograph: Earliest Moving Images of Europe (1897-1902) is een compilatie is van opnamen uit de eerste jaren van de cinema. Onder meer te zien zijn stadsbeelden van Venetië, Berlijn en Amsterdam. De compilatie is samengesteld door Eye Filmmuseum en het British Film Institute (BFI). Eye-medewerker Frank Roumen leidt de vertoning in; Van den Hurk verzorgt de livemuziek. Voorafgaand aan de compilatie is de stadsfilm Utrecht uit 1918 van Willy Mullens te zien. Die is ook politiek-historisch interessant, omdat de film opnamen bevat van de pro-Oranje-demonstratie in Utrecht na Troelstra’s revolutieoproep in 1918. Hoe die wedstrijd afliep is bekend: de Oranjes wonnen van de revolutie.

Het festival besluit met The Marriage Circle (1924), een komedie uit de eerste jaren van Ernst Lubitsch in Hollywood. Een flirtende vrouw legt het aan met een man, die zonder dat zij het weet de echtgenoot is van haar vriendin. Wie het werk van Lubitsch kent, zal niet verbaasd zijn dat de in de Weense aristocratie spelende komedie tot een waterval aan hilarische misverstanden en bedrog leidt. Met live-pianobegeleiding door Maud Nelissen. Lubitsch zelf vond The Marriage Circle zo geslaagd dat hij er in 1932 met One Hour with You een pratende remake van maakte. ‘Pikant’, oordeelde de Nederlandse filmkeuring over Een uur met jou, zodat je 18 jaar moest zijn om de film te kunnen zien. Andere tijden.

Nederlands Silent Film Festival, tot en met 10 januari.