Focus: Filmviering Keti Koti

Datum 29-06-2022
Auteur Jos van der Burg
Deel dit artikel

Viral

Keti Koti, de jaarlijkse viering van de afschaffing van de slavernij op 1 juli, leidt in de filmtheaters (nog) niet tot een hausse aan films en evenementen. Daar is een wereld te winnen. Alleen LantarenVenster, Eye Filmmuseum, Hoogt Utrecht, Filmhuis Den Haag, Het Ketelhuis, Rialto De Pijp in Amsterdam en Pepr op streamingplatform Picl staan erbij stil.

Nederland was er niet snel bij, maar op 1 juli 1863 werd dan toch de slavernij afgeschaft in de koloniën. Wat niet wil zeggen dat er in het leven van de vanaf dat moment ex-slaafgemaakten veel veranderde. De eerste tien jaar vrijwel niets, omdat wettelijk was vastgelegd dat de ex-slaafgemaakten nog tien jaar op de plantages van hun vroegere eigenaren moesten blijven werken. Ook kregen zij geen schadeloosstelling voor alle ellende, maar hun vroegere eigenaren wel.

Er wil maar mee gezegd zijn dat de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863 niet betekende dat er een golf van vrijheid door de koloniën ging. Integendeel, wrang genoeg waren veel ex-slaafgemaakten in de eerste jaren na de afschaffing van de slavernij economisch slechter af dan tijdens de laatste jaren van de slavernij.

Maar als eerste stap op een nog lange weg was de afschaffing een betekenisvolle daad. Die nog niet goed is doorgedrongen tot de filmtheaters. We kunnen ze op de vingers van één hand tellen. LantarenVenster in Rotterdam besteedde al op 28 juni aandacht aan Keti Koti met de korte hiphopfilm Further Than Hiphop van Lavinia Xausa en de speelfilm Liborio van Nino Martinez Sosa, een filmmaker uit de Dominicaanse Republiek. Further Than Hiphop trekt parallellen tussen het koloniale verleden en de hedendaagse Rotterdamse hiphop- en spoken word-cultuur. Liborio is een magisch-realistische vertelling over een arme boer in de Dominicaanse Republiek, die tijdens een orkaan in 1906 spoorloos verdwijnt, maar jaren later plotseling weer opduikt met een missie. De man trekt met volgelingen de bergen in om er een commune te stichten en in vrijheid te leven. Tussen de twee films in zong songwriter en rapper Josimar Gomez voor een muzikaal intermezzo.

Eye viert Keti Koti op 1 juli met vier korte films van makers met een bi-culturele achtergrond. Na de vertoning is er een nagesprek met de makers. Het op Curaçao spelende Watamula (Kevin Osepa) schetst een magisch-realistisch panorama, waarin landschap, lotsbestemming, spiritualiteit, sensualiteit en machismo samenkomen. De hoofdpersoon in de film duikt op uit een rivier en zet zijn tocht voort naar Watamula, een mythische plek ‘waar Curaçao ademt’. Pariba (Aramis Garcia Gonzalez) volgt op Aruba twee vriendinnen, van wie één binnenkort naar Nederland verhuist. Het besef dat ze afscheid van elkaar moeten nemen, leidt tot een melancholieke sfeer, die velen op de ABC-eilanden zullen herkennen, want jaarlijks verlaten honderden tieners de eilanden om in Nederland te gaan studeren. Kraaiennest (Flynn von Kleist) gaat over een puberjongen in een pleeggezin, die terug moet naar zijn moeder als zij de voogdij over hem weer heeft teruggekregen. De jongen heeft er geen zin in. Eenmaal bij zijn moeder lijkt het allemaal mee te vallen, maar toch lopen de spanningen op. Viral (Shriejan Paudel) vertelt een faustiaans verhaal over een zwarte filmmaker die moet kiezen tussen een mogelijke een carrière in de tv-wereld, die discriminerende stereotiepen over de zwarte cultuur uitdraagt, of trouw blijven aan haarzelf.

Ook Rialto De Pijp viert Keti Koti. Op 2 juli vertoont het Edgar Cairo: Ik ga dood om jullie hoofd van Cindy Kerseborn. De documentaire uit 2011 laat zien hoe schrijver, dichter en kunstenaar Edgar Cairo naar Suriname keek en welke rol het witte denken in de hoofden van Surinamers speelde. Het is een verhaal over schaamte en pijn over de koloniale geschiedenis van Nederland in Suriname, waarin slavernij een belangrijk hoofdstuk vormt.

Hoogt Utrecht vertoont op 1 en 2 juli in Bieb Neude verschillende films, waaronder de documentaire Edgar Caïro: ik ga dood om jullie hoofd en Anton de Kom, wij slaven van Suriname. Zie hier voor meer informatie. Ook in Filmhuis Den Haag zijn 1 juli deze twee films te zien.

Tenslotte viert ook streamingplatform Picl Keti Koti. Het doet dat met twee documentaires van Frank Zichem. Wij slaven van Suriname, Anton de Kom portretteert het Surinaamse boegbeeld van vakbonds- en mensenrechten en antifascisme. De Kom (1898-1945) streed voor het zelfrespect van Surinamers en was actief in de antikoloniale beweging. Na zijn gedwongen emigratie naar Nederland ging hij in de Tweede Wereldoorlog in verzet tegen de Duitse bezetter. De film vertelt aan de hand van zijn levensverhaal een belangrijk deel van de geschiedenis van Suriname.

In de historisch-emotionele roadtrip Katibo yeye reist de Surinamer Clarence Breeveld naar zijn roots in Ghana, waar zijn voorouders als slaafgemaakten werden verhandeld. Hij ontmoet er de Ghanees Stephen Korsah, die met hem mee terugreist naar Suriname. De confrontatie met het bittere verleden is voor beiden emotioneel heftig.

Update, 23:00 – Ook in Het Ketelhuis, Amsterdam wordt aandacht besteed aan Keti Koti. In samenwerking met Pepr vertoont het filmtheater Daughters of the Dust (1991), het meesterlijke speelfilmdebuut van de zwarte Amerikaanse regisseur Julie Dash.