Focus: Eastern Neighbours 2025

Terwijl Nederland vooral met zichzelf bezig is, kijkt het Eastern Neighbours Film Festival naar de filmcultuur in Oost-Europa. De zeventiende editie van het festival is met bijna veertig films, debatten, q&a’s en andere activiteiten omvangrijker dan ooit.

“Een festival met andere stemmen, gedurfde visies en gedeelde geschiedenissen”, met op het programma “films die uitdagen, provoceren en actuele urgente kwesties belichten.” Zo omschrijven de organistoren het Eastern Neighbours Film Festival (ENFF), dat Nederlanders erop wijst dat Europa groter is dan West-Europa.

De editie van 2025 opent met Broken Voices (Ondřej Provazník). Het in het begin van de jaren negentig spelende drama volgt een tiener in een wereldberoemd Tsjechisch meisjeskoor. Het koor biedt een unieke carrièrekans, maar achter de schermen gebeurt veel wat het daglicht niet kan verdragen. Het drama is gebaseerd op ware gebeurtenissen en leidde tot de opheffing van het koor.

De slotfilm van het festival is het Azerbeidzjaanse tragikomische My Magical World (Elvin Adigozel). Daarin komen twee vrienden die in een band spelen voor de keuze te staan wat zwaarder moet wegen: roem en succes of hun vriendschap?

Tussen die twee films zijn in vier dagen bijna veertig films te zien, onderverdeeld in verschillende categorieën. ‘Cinema Current’ telt elf films die geen uitgesleten paden bewandelen, maar een creatieve visie op hedendaagse kwesties hebben. Zoals in het uit Montenegro afkomstige Wondrous Is the Silence of My Master (Ivan Salatić), dat aan de hand van een verhaal over een negentiende-eeuwse Montenegrijnse leider nationalisme, mythisch heldendom en westers superioriteitsgevoel onderzoekt. Van de Servische 83-jarige filmmaker Želimir Žilnik, die afgelopen juni in de Balie een retrospectief van zijn werk bezocht, is zijn nieuwste film Eighty Plus te zien. Daarin keert een hoogbejaarde jazzpianist uit Duitsland terug naar Servië om het ouderlijke huis uit zijn jeugd op te eisen. Niet iedereen juicht zijn terugkeer toe in de mild-nostalgische tragikomedie, die laat zien dat de Servische en Joegoslavische geschiedenis nog springlevend is.

Het themaprogramma ‘East of East’ bevat drie films uit landen oostelijk van Oost-Europa. Naast de Azerbeidzjaanse slotfilm zijn dat de Kazachstaanse documentaire We Live Here (Zhanana Kurmasheva), over het leven in een vervuild radioactief gebied, en de Kazachstaanse thriller Crickets, It’s Your Turn (Olga Korotko), waarin een introverte jonge vrouw worstelt met haar macho-omgeving.

‘New Female Voices’ telt zeven films van vrouwelijke filmmakers over de lotgevallen en ervaringen van vrouwen. Crickets, It’s Your Turn is één van de films. Ook te zien in dit programma is het Servische When the Phone Rang (Iva Radivojevic), dat via de herinneringen van een meisje in het Joegoslavië van de jaren negentig reflecteert op de persoonlijke en collectieve trauma’s na het uiteenvallen van het land.

De vijf films in ‘Grief’ gaan over de omgang met verlies in allerlei vormen, van het gemis van een dierbare tot de teloorgang van een vaderland. Één van de films is de documentaire When Lightning Flashes over the Sea (Eva Neymann), over het leven in Odessa tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met drie van de makers van de films in ‘Grief’ is er een panelgesprek.

‘Docs Open Debates’ bevat negen documentaires, die uitnodigen tot debat. Daaronder Blum: Masters of Their Own Destiny van Jasmila Žbanić (Quo vadis, Aida?), dat de vergeten geschiedenis van Emerik Blum naar boven haalt. Blum was een naoorlogse, succesvolle ondernemer in Sarajevo die de arbeiders in zijn fabrieken zelfbestuur gaf. Het democratische model werkte uitstekend en kan nog steeds als inspirerend voorbeeld dienen.

‘Between Film and Art’ bevat experimentele films. Twee filmmakers staan centraal: de Poolse Ewelina Rosinska en de Russische Vadim Kostrov. Van Rosinska is onder meer Ashes by Name Is Man te zien, een film over haar grootouders; van Kostrov staat onder andere op het programma Still Free, waarin de onschuld van een zomerse zwempartij van Kostrovs vrienden in schril contrast staat met de kort daarna uitgebroken oorlog in Oekraïne.

In de New Talents Competition zijn acht films te zien van jonge filmmakers uit Bosnië en Herzegovina, Roemenië, Georgië, Oekraïne, Polen, Tsjechië en Montenegro. Het publiek bepaalt de winnaar van deze competitie.

Een speciale screening is er van Where Have You Been, over kunstenaar Aida Šehović en het door haar bedachte “nomadische herdenkingsmonument” Where Have You Been. Het monument bestaat uit 8.372 porseleinen koffiekopjes, waarvan elk een in Srebrenica door de Serviërs vermoorde Bosnische man of jongen representeert. Het monument heeft na vijftien jaar over de wereld te hebben gereisd sinds kort een vaste plek in Srebrenica.

Tenslotte, naast het panelgesprek in het kader van ‘Grief’ zijn er drie Talks op het festival. Ze gaan over Kosovar Cinema on the Rise, Making Films Across Europe’s Divide en Serbian Protests Then and Now.

Eastern Neigbhours Film Festival | 5 t/m 9 november 2025 | Filmhuis Den Haag