A House of Dynamite

Drie keer krijgen we de achttien minuten voorafgaand aan de inslag van een kernraket in de Verenigde Staten te zien. Drie perspectieven op Kathryn Bigelows A House of Dynamite.

Een Noord-Korea-expert is bij een reconstructie van de Amerikaanse Burgeroorlog, wanneer de Situation Room belt met het nieuws over een nucleaire aanval. De vrouw van de president is op safari in Afrika, waar ze naar bedreigde diersoorten kijkt. De president zelf luistert naar Phil Collins: “I can feel it / coming in the air tonight / Oh Lord.”

Dit alles staat natuurlijk voor de dood, het einde, complete uitroeiing. Maar in wat je zowel Kathryn Bigelows moedigste als haar lafste keuze kan noemen, blijft ze dit einde telkens uitstellen.

Vlak voordat de kernraket inslaat, begint het verhaal opnieuw en worden dezelfde achttien minuten tussen de detectie van de raket en de inslag ervan weer getoond, maar dan vanuit een ander perspectief.

Drie interpretaties van deze verhaalstructuur.

Geen rampenfilm
“Het is makkelijker om je het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme.” Zo luidt de beroemde uitspraak die wordt toegeschreven aan zowel Fredric Jameson als Slavoj Žižek. Maar in Kathryn Bigelows A House of Dynamite is het einde al zo vaak voorgesteld dat het onwaarschijnlijk is geworden, een fictie.

Misschien daarom kiest Bigelow ervoor dat einde alleen met symbolen weer te geven: de plastic dino die inlichtingenanalist Olivia Walker die ochtend van haar zoontje meekreeg naar haar werk; een stipje dat steeds dichterbij komt op een groot beeldscherm. Het kan nog steeds iets anders zijn. Wellicht ontploft ‘ie niet. Ooit zagen de Russen de ondergaande zon immers aan voor een kernraket. Vlak voor de inslag zet Bigelow de camera uit: het einde mogen we zelf invullen. Zo probeert ze te vermijden dat ook deze verbeelding van een ramp gedachteloos wordt geconsumeerd.

Machtsvertoon
Na films over de oorlog in Irak en de jacht op Osama bin Laden, maakt Bigelow dit keer een film waarin de Verenigde Staten machteloos staan, omdat hun vijand onbekend is. Was het China, Rusland, Noord-Korea of toch Iran die de kernraket afvuurde? Bigelow laat het onderzoek naar de dader drie keer zien, vanuit verschillende perspectieven, maar het levert amper nieuwe informatie op.

Zodra een film over atoombommen gaat, weet je dat ze alleen maar af kunnen gaan. Het is de ultieme versie van Chekhov’s gun. Desondanks is A House of Dynamite twee uur angstzweet. Dat de film de gebeurtenissen herhaalt, maakt daarbij nauwelijks uit. Het blijft tot de laatste seconde spannend. Puur machtsvertoon van Bigelow, die blockbuster-elementen combineert met haar kenmerkende documentaireachtige camerawerk en zo een angstaanjagende film aflevert. Door het einde open te laten, houdt ze die angst levend.

Een bezweringsritueel
DEFCON 1. Het scherm zegt het echt. De veiligheidsofficieren kijken verdwaasd om zich heen. Niemand heeft defense readiness condition 1, de uiterste staat van militaire paraatheid, ooit meegemaakt – behalve als oefening. Want niemand rekende echt op een kernramp op Amerikaanse bodem. Het simpele feit dat de VS zelf kernwapens bezitten, zou immers voldoende afschrikking moeten zijn.

Een assistent zeult de hele dag een dikke ordner met mogelijke kernramp­scenario’s achter de president aan, de Situation Room beschikt over schermen vol prognoses, het Pentagon over verdedigingsstrategieën van vijftig miljard per raket. Maar zodra een kernraket daadwerkelijk op het punt staat in te slaan, blijkt dit nutteloos. Het werk van de veiligheidsofficieren is een bezweringsritueel. Als de film soms theatraal aanvoelt, is dat omdat het nucleaire beleid alleen maar om de show gaat.

Elke keer dat Bigelow de achttien minuten opnieuw laat zien, raken we hogerop in de commandostructuur, totdat de beslissing uiteindelijk in handen komt van de president zelf. Terugslaan of afwachten? Ook hij weet niet wat hij moet doen. Er zijn natuurlijk scenario’s, maar niets of niemand heeft hem erop voorbereid om de keuze te maken. Er is geen protocol voor het nemen van een beslissing, geen leidend principe, geen moraal.

Een land waar oorlog aan de orde van de dag is, kan een nucleaire aanval niet aan. Het is gedoemd om de laatste, machteloze momenten voor zijn einde keer op keer opnieuw te beleven, in de ijdele hoop het onvermijdelijke te bezweren.