Thuiskijken – Juni 2007

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

Top 10 import films

jean renoir collection
Eerste deel van verzameld werk van de Franse grootmeester, zoon van schilderende vader, verantwoordelijk voor de verpletterende humanistische klassiekers la grande illusion en la règle du jeu — deze laatste is trouwens niet op deze 7 disc-box te vinden.

napoleon bonaparte
Misschien wel de meest beruchte film uit de geschiedenis: Abel Gance’s überfilm over de kleine grote keizer — de film die Kubrick maar niet van droom naar doek kreeg, ondanks (of dankzij?) zijn privé Napoleon-bibliotheek, de grootste ter wereld. Dit is naar verluidt de versie uit 1934, een door Gance zelf bewerkte inkorting van het vijf uur durende origineel uit 1927, dat op drie schermen naast elkaar geprojecteerd diende te worden.

la jetée/sans soleil
De invloedrijke, vaak beschreven en zelden geziene filosofische (tijd)reisfilms van dichter, schrijver, fotograaf, editor en multimedia-filmmaker Chris Marker. Nu door Criterion handzaam op een schijf gezet, zodat je nu eens niet alleen óver ze hoeft te lezen, maar ze zelf kan kijken.

wr — mysteries of the organism
Frictiefilm waarin regisseur Dusan Makavejev een fier geërecteerde piemel naast een statieportret van Stalin zet. Het is 1970, en seks en politiek zijn niet van elkaar te scheiden. Deze krankzinnige docu-fictie mix was een internationale arthousehit — behalve in het door Koude Oorlog bevroren thuisland Joegoslavië.

sweet movie
Makavejevs opvolger van wr (zie boven) uit 1974, opnieuw een subversieve aanval op de goede smaak, Marxisme, psychiatrie en kapitalisme. Ook van Criterion.

sansho the bailiff
Criterion heeft een reputatie hoog te houden op het gebied van Japanse klassiekers, en de kans is groot dat ze weer vreselijk hun best hebben gedaan voor dit meesterwerk van Kenji Mizoguchi uit 1954 — die slechts een jaar eerder de wereld al het onsterfelijke ugetso schonk.

mother and son
‘Een olieverf in Turnerstijl’, zo noemde Sokoerov zijn film over de meeste gecompliceerde liefdesrelatie die er is: die tussen moeder en zoon. Verwacht veel zwijgende beelden van een op sterven liggende moeder, haar toegewijde zoon en het van mystieke betekenis zwangere Russische landschap.

nure bilge ceylan early works
Turkije’s meest vooraanstaande filmmaker heeft iets met het weer. Zijn laatste vrucht heet climates, zijn grootste hit was het in sneeuw verpakte uzak, en zijn twee eerste films — nu door Artificial Eye netjes samen uitgegeven — heten clouds of may en kasaba, waarin het verhaal over een gezin analoog aan de vier seizoenen ontrolt.

american revolution 2
Hoe de Black Panthers en een groep uitgerangeerde blanken genaamd de Young Patriots in een kortdurende broederschap de handen ineen slaan om samen tegen The Man te protesteren. Documentaire uit 1969 over de nasleep van de bruut neergeslagen rellen tijdens de Democratische Conventie in Chicago — ook het onderwerp van Haskell Wexlers klassieker medium cool.

blood and bones
Zware kost, dit huiselijkgewelddrama uit Japan waarin Takeshi Kitano een Koreaanse gastarbeider met extreem kort lontje speelt. Gewelddadig en nogal effenzwart gekalkt drama was openingsfilm van het eerste Dejima Japanese Filmfestival in 2005.

Rik Herder

Deze lijst is samengesteld door Boudisque. Voor meer informatie ga naar boudisque.nl

FUNNY HA HA
Andrew Bujalski
Pubers en dertigers krijgen genoeg aandacht. De ene groep vanwege stijgende hormoonspiegels, de andere vanwege stijgende huizenprijzen. Onzichtbaar voor het blote oog sjokken tussen beide cohorten de postadolescenten door de seizoenen. En precies daar filmde Andrew Bujalski zijn debuut funny ha ha. Met een klein budget en onervaren acteurs — amateurs om precies te zijn — maakte Bujalski een Amerikaanse independent die sinds z’n eerste vertoning in 2002 steeds meer bewonderaars heeft gekregen. Alles aan de film is alledaags. Elke volzin is uit de dialogen verwijderd, mensen praten zoals mensen praten, en de personages bewegen voor de camera met een aan onverschilligheid grenzende nonchalance. Ondanks de succesretoriek waarmee ze ongetwijfeld opgroeide, wil de 23-jarige Marnie (Kate Dollenmayer) niet veel meer dan een aardig baantje en speelt ze met de gedachte om Alex te vertellen dat hij best leuk is. En dat is het dan. Marnie’s zomermaanden zijn saai. Ze wordt ontslagen, ze doet boodschappen, ze heeft een nieuw baantje, ze loopt op straat, Alex reageert niet, Mitchell wel. Op feestjes gebeurt niets terwijl iedereen in de half gevulde kamers met een bierflesje in de hand en de blouse uit z’n broek staat. Feestjes waar iedereen wel eens was. En waarvan je je afvraagt ‘is dit het dan?’. Ze kust iemand. Hij loopt de kamer uit. Ze moet maar weer eens naar huis.
Met die onverschilligheid zouden Marnie’s vrienden een symbool kunnen zijn voor een nieuwe generatie slackers maar als Bujalski al de ambitie had om een groepsportret te maken dan weet hij die goed te verbergen. De alledaagsheid en het gemak van de film zijn bedrieglijk natuurlijk en dat maakt dit tot zo’n sterk debuut. Dollenmayers spel en de manier waarop Bujalski haar in beeld brengt zijn zo bescheiden dat een grote boodschap zich nergens opdringt. Die komt als nagedachte. In Marnie’s wereld geen uitblinkers en toekomstplannen. De toekomst is gewoon iets waar je in belandt. Wat Bujalski hier laat zien is niet grappig of ernstig of pijnlijk. Alleen de herkenning maakt het soms wat ongemakkelijk om aan te zien. Het punt is: voor Marnie ís dit nu alles wat er is. Maar dat overkomt veel mensen en je praat er niet over.
Ronald Rovers
Te koop op dvd (import, Diffusion)

100 JAAR JOHN WAYNE
Van de negen dvd’s die in mei in Nederland verschijnen ter gelegenheid van het honderdste geboortejaar van John Wayne, is de beste een western zonder John Wayne: seven men from now (1956) van Budd Boetticher. De film werd geproduceerd door Batjac, het bedrijf dat Wayne in 1952 samen met partner Robert Fellows oprichtte. Batjac was het eerste productiebedrijf in Hollywood met een filmster als eigenaar. Batjac gaf Wayne grote artistieke vrijheid, maar dat leidde vaak tot draken als the alamo (1960), mcclintock! (1963) en the green berets (1968). Tegelijkertijd produceerden Wayne en Fellows, naast het genoemde Boetticher-meesterwerk twee fascinerende avonturenfilms, beide geregisseerd door William Wellman: island in the sky (1953) en the high and the mighty (1954).
Deze films zijn mijlpalen, zowel in de geschiedenis van de genrefilm in Hollywood als in Waynes oeuvre. Om met dat laatste te beginnen, in island in the sky is Wayne een piloot, Dooley, die met z’n bemanning in een ruig gebied in Canada neerstort. Vele ontberingen volgen terwijl collega-piloten naar de overlevenden speuren. In de film toont Wayne voor het eerst sinds stagecoach (1939) aan dat hij wel degelijk kan acteren. Treffend zijn scènes waarin Wayne de eenzaamheid van de leider uitbeeldt; hij durft de held in z’n kwetsbaarste momenten te tonen. Het is een acteerprestatie die Wayne zelden in z’n carrière zou evenaren. Ironisch genoeg is Wayne slechts een bijrolspeler in de film die hij daarna maakte: the high and the mighty waarin de regisseur, Wellman, een centrale plaats inneemt. Dit was de eerste van de luchtvaartrampenfilms, een subgenre dat in de jaren zeventig en tachtig razend populair werd door de airport-films. Wellmans film is evenwel beter dan alle airports. De reden hiervoor is de wijze waarop hij het vliegtuig in beeld brengt met Technicolor en CinemaScope, en deze scènes vervolgens contrasteert met intieme tonelen in het toestel ten tijde van de ramp. Wellman maakte ook andere Batjac-films, onder meer track of the cat (1954), een fascinerende, psychologische western met Robert Mitchum. Ook uit.
Gawie Keyser
Te koop op dvd (9 films van en met John Wayne, Paramount)

SOMBRE
Philippe Grandrieux
Als voorzitter — en vooralsnog enig lid — van de stichting Leuk is niet leuk; Niet leuk, da’s pas leuk! word ik erg vrolijk van een film als sombre. Dit is namelijk niet leuk meer. Twee uur lang volgen we seriemoordenaar Jean (Marc Barbé) in zijn stationwagen door het landschap van Noord-Frankrijk. Zijn eigen Tour de France. Zo af en toe pikt Jean een vrouw op en vermoordt haar. Minutenlang duren de wurgingen. Eerst lijkt het iets te maken te hebben met een befsyndroom, maar al snel blijkt de ware reden van zijn daden: wapperende haren. Jean heeft een onbedwingbare neiging om vrouwen te vermoorden met hun eigen wapperende haren. En dus laat regisseur Philippe Grandrieux ons eindeloos veel shots zien van in tegenlicht gefilmde achterhoofden, in de stationwagen, met het raampje open. Hij bekijkt zijn patiënt als een dokter, die zijn gek puur door observatie probeert te leren kennen. Maar tevens is die dokter zo dronken dat hij constant met zijn ogen moet knipperen om het beeld scherp te krijgen. Veel vage contouren en motkleurige bossen bepalen het beeld. Dreigend allemaal, maar op zich niets nieuws, de stichting kent de klappen van deze zweep. Maar dan is daar ineens Claire, met haar zus Christine. Niet zomaar slachtoffers, want die hebben altijd wat te verliezen, anders is het geen offer: een gezin, een geliefde, iets in het leven. De twee zusjes hebben helemaal niets, niemand, het maakt ze geen ene moer uit wat er met hen gebeurt. Kom maar op, dood!
En voor hen die de dood verachten, houdt de dood in. Jean, door dokter Grandrieux inmiddels vakkundig omgewerkt tot roofdier, ziet de wapperende haren van Claire wel — Christine is de eerste vrouw in de film met kort haar — maar reageert er niet op. Er komen zelfs meerdere ontmoetingen. Wie hierbij aan de Beauty en the Beast moet denken, verwijzen wij graag door naar een van de eindscènes van sombre: een uiterst naargeestig feestje, waar elke hoop op toenadering de grond in wordt geboord. Ja, het is duidelijk: deze film verdient het keurmerk.
Mike Naafs
Te koop op dvd (import, Directors label)

Ook op dvd

Meester Scorsese vertelt

Zoals de Franse president Sarkozy zijn nieuwe termijn begon met de verordening dat voortaan het voorlezen van een brief van een Franse verzetsheld het schooljaar zou openen, zo zou ik als baas van Nederland alle scholen verplichten a personal journey with martin scorsese through american movies in het curriculum op te nemen. Goed, het duurt een kleine vier uur, en dat is voor de YouTubende jeugd minstens één eeuwigheid, maar het maakt het hele vak filmeducatie in één klap overbodig. Wat een watertandende, monumentale documentaire is dit! Martin Scorsese’s persoonlijke reis voert langs talloze onbekende B-films en overbekende klassiekers uit de eerste 60-70 jaar van de Amerikaanse filmgeschiedenis, en je wil ze direct allemaal (weer) zien. Pak the searchers, en ontdek hoe diep deze getormenteerde western zijn magnum opus taxi driver beïnvloedde!
Scorsese liefdesverklaring aan “de films die zijn dromen kleurden” is meesterlijk verteld, persoonlijk en analytisch tegelijk, met trefzeker gekozen scènes die de hele film — thematisch en stilistisch — lijken samen te ballen. In eloquente zinnen vermengt De Grootste Levende Amerikaanse Auteur achtergrondinformatie, biografische details, productionele anekdotes en persoonlijke herinneringen. Dit is de meest lyrische filmgeschiedenisles denkbaar.
a personal journey, gemaakt ter ere van het honderdjarig bestaan van de cinema in 1995 door Meneer Scorsese in samenwerking met filmwetenschapper Michael Henry Wilson, bevat twee prachtige rode draden die al die genres, periodes en fragmenten met elkaar verbinden. Allereerst: hoe behoudt een regisseur zijn persoonlijke integriteit, terwijl hij in een collectief én commercieel systeem moet werken? Niet voor niets begint de persoonlijke reis met een fragment van the bad and the beautiful (1952), volgens Marty de beste film ooit over de strijd tussen kunst en commercie die het hart vormt van Hollywood. En ten tweede voert hij een vurig pleidooi voor wat hij de ‘cultureel niet correcte’ film noemt: al die genrefilms, goedkoop gemaakt maar bruisend van energie. Daarom vindt hij cat people (1942), de lowbudget horrorfilm die schaduwen in plaats van monsters gebruikte, net zo belangrijk als citizen kane.
Scorsese zelf zal altijd met gangsterfilms worden geassocieerd, ook al zijn slechts vijf van zijn twintig films echte crimedrama’s, zo vertelt hij op de 2-disc dvd van the departed. Vreemd is dat niet: zijn laatste gangsterepos werd immers alom bejubeld als zijn beste film sinds casino, zijn laatste maffiafilm. Deze special edition biedt een uitsnede uit a personal journey, met een fijne 20 minuten durende docu over de invloed van gangsterfilms op zijn oeuvre. Opnieuw komt Howard Hawks’ scarface (1932) voorbij, en Scorsese onthult hoe hij een direct eerbetoon aan dit invloedrijke, voor zijn tijd extreem gewelddadige gangsterepos in zijn film verstopte. Iedere keer dat scarface’s Paul Muni iemand vermoordt, is er een grote, symbolische ‘X’ in beeld te zien, en Scorsese nam dit voorteken over. Zo staat er kruis getaped over de ramen van het pakhuis waar een zwijgende vallende Martin Sheen voorbij valt. Verder een veel te haastig vertelde reportage over de echte gangsterbaas van Boston, en een uitgebreide set verwijderde scènes. Terecht dat Meneer en Mevrouw Scorsese (editor Thelma Schoonmaker) die lieten ‘wegsmelten’ in de montage. Wel vreemd dat het commentaar ontbreekt, waar de regisseur de laatste jaren juist zo scheutig mee was. Voor de Scorsese-junk zit er dan maar één ding op: a personal journey weer razendsnel in de speler schuiven.

Rik Herder
the departed en a personal journey with martin scorsese… zijn te koop en te huur op dvd (Warner, Lumière).