Redactioneel – 21 oktober 2015

Zijn we eigenlijk wel snobistisch genoeg? Terwijl de Nederlandse filmwereld zich afgelopen maand tegen aanvallen van binnenuit moest verdedigen dat ze te ‘elitair’ zou zijn, vroeg de New York Times-criticus A.O. Scott zich juist af waarom het snobisme dood is.
Grappig genoeg was een van de voorbeelden die hij gaf — mag ik alsjeblieft Mad Max: Fury Road als een auteursfilm zien — natuurlijk precies de reden dat het snobisme (althans in de positieve draai die Scott eraan geeft) dood is. Want door het besef dat er niet zoiets als (een scheiding tussen) hogere en lagere cultuur meer bestaat, en de fanatieke omhelzing door de voormalige culturele elite van de zogenaam­­de lagere cultuur, is alles wat weerloos was waardeloos geworden, want elitair. En dat zien we vandaag de dag dus als een scheldwoord.
Als er tegenwoordig al snobisme is, dan is het een omgekeerd populistisch snobisme: de macht van de massa bepaalt of iets de moeite waard is.
De ironie is natuurlijk dat de massa ondertussen wordt aangestuurd door kooplieden die zelf bedenken wat de massa mooi moet vinden. Dat is pas elitair.
Toch heeft Scott natuurlijk een punt.
Het gaat niet alleen om het recht om Mad Max serieus te nemen, maar om en passant niet te vergeten ook andere dingen op waarde te blijven schatten. Dingen die tot andere culturen dan de popcultuur behoren en daarom onbekend en onbemind zijn voor zover ze al niet verdacht zijn gemaakt.
De reden waarom cinefielen als Scott zo’n missiedrang hebben om te vertellen dat je in Mad Max ook meer kunt zien en ontdekken dan alleen maar twee uur filmische opwinding, dat je je begrepen kunt voelen door een film in een taal die je niet verstaat, of dat je in een plot vol gaten precies genoeg ruimte kunt vinden om je eigen antwoorden te verstoppen, is natuurlijk omdat de meeste filmkijkers zo’n ervaring wel eens hebben gehad. Het vreemde kan juist heel beminnelijk en aanminnig zijn.
Een ander voorbeeld wat Scott geeft voor zijn ‘snobisme’ is dat hij liever een middelmatige film uit Zuid-Amerika of Oost-Europa kijkt dan nog een prefab afbakproduct uit Hollywood.
Daaruit blijkt eigenlijk dat Scotts pleidooi niet zo heel veel met snobisme te maken heeft maar meer met creatieve nieuwsgierigheid en inlevinsgvermogen, basisvoorwaarden om te kunnen overleven als mens.

Dana Linssen | @danalinssen