Op ooghoogte #5

Duizenden films zag filmmaker/jour­nalist Mark Cousins voor zijn docu­mentaire The Story of Film. Uit zijn immense archief kiest hij voor de Film­krant maandelijks een aantal beelden met onverwachte dwarsver­banden.

Ik was onlangs in Albanië en werd verliefd. Niet op een persoon, maar op een zaak. Albanië heeft een traumatische twintigste eeuw achter de rug. Ik heb inmiddels elke Albanese speelfilm van de afgelopen vijf jaar gezien. De meeste verwijzen op de een of andere manier naar de onrechten van het Italiaanse fascisme of het autoritarisme van het communisme, of de frustratie over de grensconflicten. Ze houden het leven in Albanië een spiegel voor — of welk leven dan ook. Ze zijn een geweldige manier voor jonge mensen (of buitenstaanders als ik) om te zien wat het land (of welk land dan ook) dacht en voelde.
Dat is waarom deze twee filmstills zulk fantastisch nieuws zijn. Ze komen uit The Second November (Nentori i dyte), een kostuumfilm uit 1982 over de Albanese vrijheidsstrijd. Het donkere beeld geeft aan hoe de film er de afgelopen jaren heeft uitgezien, het lichtere, meer kleurrijke hoe de film er nu uitziet, na restauratie door de Colorlab Film Corp, een samenwerkingsproject van het Albanese filmarchief, het Albanian Cinema Project en anderen.

Naar deze ‘voor’ en ‘na’ beelden kijken is alsof je naar het plafond van de Sixtijnse Kapel voor en na de restauratie kijkt; plotseling komt er een kleurige wereld tevoorschijn, wordt een donkere gebeurtenis plotseling verlicht. Iemand heeft een lamp op het verleden gericht, schijnt met een licht in de spiegel.
Dat geldt nu voor Albanië, natuurlijk, omdat het zijn eigen geschiedenis moet zien zonder verhullende schaduwen of romantiserende roze brillenglazen. Maar het geldt ook voor ons. Filmconservering en -restauratie helpt ons niet alleen om beter te zien, en te laten zien waar we vandaan komen; het legitimeert ook wat cinema is, door een film in al z’n details, kleur, gezichten en pracht te (ver)tonen.
We bevinden ons op een Lazarus-moment. Film keert terug uit de dood.

Mark Cousins | twitter @markcousinsfilm

Foto’s met dank aan Victor Gjika and the Albanian Film Archive | Voor meer informatie thealbaniancinemaproject.org