Niet te filmen: Dark Blood (1993)

Kwaad bloed

George Sluizer en River Phoenix op de set van Dark Blood

Natuurgeweld, acteurs die elkaars bloed wel konden drinken: de opnamen van George Sluizers Dark Blood (1993) verliepen verre van gemakkelijk. Maar alle tegenslagen vielen in het niet bij die ene catastrofe: het overlijden van hoofdrolspeler River Phoenix. Met negentig procent van de scènes in het blik kon Sluizer de stekker uit het project trekken. Dark Blood bleek niet te filmen.

Op de avond van zaterdag 30 oktober 1993, Halloween, verruilde een gezelschap feestgangers het chique Nikko Hotel, West Hollywood voor The Viper Room aan Sunset Boulevard. Het waren acteur River Phoenix, zijn zuster Rain, zijn broer Leaf en zijn vriendin Samantha Mathis. River had zeven weken in de woestijn van Utah gebivakkeerd voor de opnamen van de film Dark Blood, en had behoefte aan een verzetje. In zijn geval betekende dat het tot zich nemen van flinke hoeveelheden alcohol en harddrugs in het gezelschap van zijn vrienden, de leden van de Red Hot Chili Peppers.

Het feestje was al begonnen in zijn suite, waar River marihuana en coke had gebruikt. In The Viper Room kwamen daar zuivere heroïne en Valium bij. De combinatie van uppers en downers met een anti-verkoudheidsmiddel dat hij eerder die avond had geslikt, bleek funest. Even na middernacht raakte River buiten bewustzijn. Hij wist nog naar buiten te strompelen, waar hij op de stoep vóór de club een serie zware toevallen kreeg. Toen Phoenix om 1.15 uur het Cedar-Sinai ziekenhuis werd binnengebracht, had zijn hart het begeven. Hij was 23 jaar oud.

Tien jaar later kan regisseur George Sluizer (1932) zich de gebeurtenissen nog moeiteloos voor de geest halen. “Rivers agente belde me wakker, en ik dacht dat ik droomde. Ik wilde het niet geloven, het was zo onwerkelijk.” Sluizer verbleef in hetzelfde hotel als Phoenix, zat zelfs in een aangrenzende suite. Hij herinnert zich dat hij die avond voor de deur tussen hun beider kamers coke-resten van een uit de hand gelopen feestje had gevonden. Het was geen geheim dat Phoenix een stevige gebruiker was. Zelfmoord sluit Sluizer echter uit. “Hij wilde zo graag Terry Gilliam ontmoeten, de regisseur van zijn lievelingsfilm Brazil. Dus had ik voor de volgende dag een afspraak voor hem gemaakt. Het laatste wat ik van hem gehoord heb was: ‘See you tomorrow with Terry!‘ Nu weet ik dat stemmingen kunnen omslaan, maar hij was beslist niet suïcidaal. Het was in mijn ogen een ongeluk.”

Negentig procent van Dark Blood was af, alleen de scènes die niet op locatie konden worden gedraaid ontbraken nog. “Wel cruciale scènes, zoals de ontmoetingsscène, de liefdesscène en de afscheidsscène. Ik heb mijn les geleerd: nooit je belangrijkste scènes als laatste opnemen.”

Blootsvoets
De filmwereld was geschokt dat een acteur die bekend stond als veganist en eco-voorvechter zo aan zijn eind moest komen. Onder insiders was het echter al langer bekend dat River Phoenix er gevaarlijke gewoontes op na hield. Sinds hij tijdens de opnamen van My Own Private Idaho in aanraking was gekomen met de hippe subcultuur van Hollywood, had hij een drankprobleem en gebruikte hij volop drugs. Sluizer: “River was een aardige jongen, maar hij was gecompliceerder dan men dacht, verre van de naïeve acteur die uit sommige van zijn films sprak. Hij was zeer begaafd, maar was geen stabiele jongeman. Er hoefde maar dit te gebeuren en hij was de kluts kwijt.”

Ook Sluizer kende de verhalen over My Own Private Idaho, en benaderde Phoenix aanvankelijk voorzichtig. “Tijdens ons eerste gesprek in een hotelkamer in L.A. was hij stoned. Hij kwam blootsvoets binnen met een gitaar en speelde de hele tijd liedjes. Ik vond het vooral komisch, iemand die zich niet aan de regels hield. Zijn gedrag was nooit ernstig, meer leuk dan vervelend.”

Het klikte tussen de jonge acteur en de veteraan. Sluizer: “Al na een uurtje zei hij: ‘I respect you.‘ Ik zei: ‘River, je kunt geen respect voor me hebben, want je kent me niet. Wacht nog drie maanden, dan denk je er misschien heel anders over.’ Toen zei hij: ‘Je begrijpt het niet. Het is niet omdat ik je denk te kennen, het is omdat je ouder bent. Ik heb respect voor oudere mensen omdat ze verstandiger zijn.’ Dat had ik nog nooit gehoord van iemand van zijn leeftijd. Dat meende hij ook, zo was hij.”

Nadat de contracten getekend waren, belde Sluizer Phoenix wekelijks thuis, om te horen hoe hij ervoor stond. “Ik heb hem toen gevraagd of hij drie dagen eerder naar Utah wilde komen. We zijn toen in de bergen gaan lopen. Gezonde lucht happen, dat is toch iets anders dan cocaïne snuiven. Vanaf het moment dat wij daar aankwamen waren drugs niet meer aan de orde. Een deel van wat hij in Dark Blood liet zien was het beste dat hij ooit gedaan had. Hij was iets volwassener dan in de films ervoor. Een jongeman nog, maar wel in een overgangsfase. Door het kleine beetje volwassenheid dat erbij was gekomen kreeg zijn acteerwerk een verdieping.”

Nieuw ras
Phoenix speelt in Dark Blood een halfbloed-Indiaan die zich gedesillusioneerd in de woestijn heeft teruggetrokken. Daar krijgt hij bezoek van een echtpaar dat met hun Rolls Royce gestrand is. Er ontstaat een driehoeksverhouding, waarbij Phoenix’ personage zich steeds meer aangetrokken voelt tot de vrouw, gespeeld door actrice Judy Davis. Een gewelddadige confrontatie met haar man (Jonathan Pryce) kan niet uitblijven. Sluizer: “Wat ik aantrekkelijk vond aan het script [van Jim Barton, MvdT] was het thema van de sensualiteit, en het feit dat dit door heel het verhaal verweven zit. De jongen wil met de vrouw een nieuw ras starten, want de wereld gaat in zijn visie ten onder. Hij heeft in een grot een soort Indiaans heiligdom gebouwd, dat dienst doet als schuilplaats voor een kernoorlog. De titel Dark Bloodslaat op het kwade bloed in die jongen, maar het is nog meer zijn hartstocht en het Indiaanse element in hem.”

Het echte kwade bloed kwam uit een heel andere hoek. Judy Davis bleek al snel onmogelijk om mee te werken. Sluizer was al gewaarschuwd door zijn verzekeringsmaatschappij, die hem een tape hadden laten horen waarop de actrice regisseur David Lean voor rotte vis uitscheldt op de set van Passage to India. Sluizer: “Ik dacht dat ik sterk genoeg was. Ik heb met Klaus Kinski gewerkt en die was totaal gek, dus zou ik haar wel aankunnen.” Dat viel tegen. Vanaf de eerste dag joeg Davis cast en crew tegen zich in het harnas met sterallures en pesterijen. Hoewel het duidelijk in het script had gestaan, wilde ze niets van haar lichaam bloot geven. “Een blouse met korte mouwen deed ze niet aan, ze wilde bij wijze van spreken haar pink nog niet laten zien. Ook ging ze plotseling over het script zeuren dat ze eerst nog fantastisch mooi had gevonden. Er was een zin waarin Jonathan Pryce’s personage zegt: ‘Je stinkt onder je armen.’ Dat mocht niet meer. Plots was de tekst anti-vrouwelijk en moest de schrijver uit Engeland overkomen. Die kreeg gelijk de wind van voren: ‘You’re a macho, a monster.‘ Van tevoren had ze gezegd dat ze van sterke regisseurs hield, maar uiteindelijk bleek dat ze van regisseurs hield die ze gemakkelijk kon manipuleren. Dat ben ik niet. Terugkijkend moet ik wel vaststellen, dat als je over een duel praat, zij gewonnen heeft en ik verloren. Ze is de enige persoon in mijn carrière die mij eronder kreeg.”

Duisternis
Ook River Phoenix had problemen met Davis. Sluizer: “De liefdesscène tussen hen was emotioneel heel belangrijk, en River vertelde me dat hij het ontzettend moeilijk vond haar aan te raken. Hij kreeg er gewoon kippenvel van, zo gemeen vond hij haar. Ze haalde mensen expres uit hun concentratie door te zacht te praten, ze kende alle trucs.” Jonathan Pryce ontfermde zich over Phoenix. “Jonathan en River waren vaak samen vrij, en hij voelde dat River het moeilijk had.”

Gevraagd naar de oorzaak van Phoenix’ labiele gedrag, denkt Sluizer dat diens jeugd bij de sekte van The Children of God een cruciale rol heeft gespeeld. “Dat moet heel ongezond zijn geweest, als je als jochie van vier leeft in een groep waarin je het speelgoed bent van volwassen. Hij is tussen zijn vierde en twaalfde door honderden vrouwen misbruikt, de vriendinnen van zijn moeder. Toen hij de leeftijd bereikte waarop hij meisjes leuk zou moeten vinden, dacht hij alleen maar: nooit van mijn leven. Dat heeft hij mij tenminste verteld.”

Toen zware regens de set in een modderpoel veranderden, en Sluizer zelf bijna van een rots afspoelde, leek het drama compleet. Toch konden de locatie-opnamen naar tevredenheid afgerond worden en verplaatste de productie zich naar Los Angeles. River was al een dag eerder vertrokken, en meldde zich zaterdag 30 oktober in de studio. Sluizer: “De avond ervoor was hij uitgeweest, en dat was te merken. Hij kon afstanden niet meer inschatten, je moest hem bijna vasthouden. Zat doodstil in de make-upstoel terwijl hij van nature heel onrustig was. Zijn laatste zin van de dag was: “Ik hoor niet bij jullie, ik behoor in een andere wereld.” Ik riep: ‘cut’, waarna de camera werd uitgezet. Maar hij bleef lopen, waarna we tot drie maal toe geprobeerd hebben hem uit te zetten. Toen de maandag daarop de rol terugkwam uit het lab bleek dat de film gewoon was blijven lopen. Je ziet River staan, zeker twintig seconden lang, in die macabere sfeer van dat ondergrondse heiligdom. Dan loopt ie naar achteren en verdwijnt in de duisternis. Zelfs de meest nuchteren onder ons vonden het spookachtig.”

Sluizer is ervan overtuigd dat Dark Blood een bijzondere film zou zijn geworden. “Ik praat natuurlijk zoveel jaar na dato, maar vraag maar aan producent Nik Powell, vraag maar aan cameraman Ed Lachman. Ze vonden het destijds allemaal de ‘independent of the year‘.” Voor Sluizer was het een fikse klap. “Ik kan vrij veel hebben, maar ik ben daar zeer door geraakt. Ik ben normaal obstinaat en doordouwerig, laat niet gauw iets liggen als ik denk dat het lukt, maar ook ik kon River niet meer tot leven wekken. Het was een nederlaag voor mijn doorzettingsvermogen.” Wel restte hem een overwinning toen hij de negatieven met succes Amerika uit wist te smokkelen. Ooit gaat daar een versie van Dark Blood van gemaakt worden. “Op een dag dat ik niks te doen heb wil ik hem wel afmaken. Als een soort ‘Unvollendete’.”