Mening – 2 december 2016

Canonnenvoer. Het Nederlands Filmfestival heeft het op zich genomen om in september de Canon van de Nederlandse Film te presenteren. Commissielid Karel Dibbets meldde op cinema.nl, medeorganisator van de canon, alvast dat "de lijst een beetje voorspelbaar [is], een beetje een verzameling van de grootste gemene deler". Vorig jaar schreef filmmaker en scenarioschrijver Paul Schrader in Film Comment inspirerend over nut en onnut van filmcanons. Hij was door uitgeverij Faber and Faber gevraagd om een filmversie te schrijven van Harold Blooms The western canon. Hij nam zijn taak serieus. Naar analogie van Bloom besloot hij dat het een ‘elitaire canon’ moest zijn, geen ‘populistische’, die de lat zo hoog zou leggen dat er maar een paar films zouden overblijven. Het samenstellen van een groslijst was niet ingewikkeld, maar wat waren eigenlijk de criteria waarop hij die baseerde? De aard van een canon is dat hij persoonlijke en algemene smaak overstijgt. Dus wat blijft er over en waarom? Schrader realiseerde zich dat het overdragen van een canon te maken heeft met het overdragen van ‘high culture’. Dus wat moest hij met het bezongen (en betreurde) einde van geschiedenis en hogere kunsten en met de innige verknoopte Siamese tweeling populaire en artistieke film die de geschiedenis van de cinema heeft geschreven? Hij ging terug naar de schoolbanken en concludeerde met de filosoof Friedrich Hegel dat "de filosofie van de esthetica gelijkstaat aan de geschiedenis van de esthetica." Als je door hebt hoe het esthetische ideaalbeeld zich in de loop van de geschiedenis heeft veranderd, dan krijg je zicht op de kern van wat esthetica is, aldus Schrader. Niet toevallig viel de intrede van de literaire canon samen met de opkomst van de cinema (en het einde van de klassieke roman). Het opstellen van een canon heeft te maken met de angst dat iets aan het verdwijnen is ten faveure van iets anders. Wat dat andere is dat de filmkunst aan het verdringen is, is waarschijnlijk een ándere, multi- en crossmediale omgang met film. Geen enkele geschiedenis is zo gecanoniseerd als de filmgeschiedenis. Elke dag verschijnt er wel weer ergens een lijstje van de beste, grootste, meeste. Schrader gaf zijn opdracht terug en besloot dat de beste filmcanon gebaseerd is op heldere criteria wat-film-is. Dat wordt nog een lange hete zomer in de screeningruimte van de distributeur die beloofd heeft de films op dvd uit te brengen.

Dana Linssen