Filmnieuws – 11 januari 2016

Street art op IFFR
Gekladder met een rode merkstift op ’n oud filmaffiche; dat is het nieuwe ontwerp van grafisch bureau 75b voor de poster van het Rotterdams filmfestival. Bij nadere beschouwing lijkt het vermelden van namen op de poster (Tsai Ming-liang, Peter Mettler, Jang Kun Jae, Carsten Ashmann) te duiden op een kleine tip van de sluier over de gastenlijst van het IFFR, dat eind januari plaatsvindt. "We gaan echt het programma niet verklappen", zegt persvoorlichter Bert-Jan Zoet. De lijfelijke aanwezigheid van deze filmmakers is nog onzeker, zegt Zoet, "maar elk van die namen zal wel een rol gaan spelen op het festival, in welke vorm dan ook." De olijke graffiti moet aansluiten bij het ‘street art’-karakter van het vorig jaar geïntroduceerde nieuwe logo van het festival, dat wil schermen met deze bekenden van wie vaker werken worden vertoond. Komende maand zal meer bekend worden over de geheimzinnige line-up, nu wil Zoet nog een slag om de arm houden tot alles definitief rond is. Bovendien: "De namen behelzen dan nog slechts één procent van de totale line-up." Wie in elk geval komt is een Zuidkoreaanse filmdelegatie: regisseur Park Chan-Ok, acteurs Lee Seon-Gyoon en Seo Woo zullen IFFR-openingsfilm paju, Chan-Oks tweede speelfilm, in Rotterdam promoten.

Skrien maakt commerciële doorstart
Een nieuwe hoofdredacteur, een nieuwe redactie binnen een nieuw, subsidieloos maar commercieel model — onder dezelfde oude naam: Skrien. Het afgelopen jaar opgeheven filmblad gaat in december weer verschijnen. Uitgever Eric Ravestijn, voorheen ook al betroken bij Skrien als zakelijk leider, heeft de ’titel’ gekocht van de stichting Skrien en is druk bezig om adverteerders en abonnees te werven om de doorstart te realiseren. Ravestijn is met zijn bedrijf FolioDyn@mica ook uitgever van het tijdschrift Vakblad, het ‘officiële orgaan van de Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap van het Nederlands Uitgeversverbond’. "We hebben aan de stichting een zorgplicht afgesproken voor het culturele erfgoed van Skrien — dan gaat het vooral om inhoudelijke zaken uit het verleden. Het archief, bijvoorbeeld", zegt Ravestijn. Aan de nieuwe invulling van het blad zijn door de stichting geen verdere voorwaarden of eisen gesteld. De inhoud wordt in eerste instantie verzorgd door studenten Mediastudies aan de UvA, maar Ravestijn wil wel degelijk professionals inhuren voor serieuze stukken over film. De oude redactieleden konden niet worden aangetrokken wegens het ontbreken van budget. "Wellicht komen later nog oude redactieleden terug, als de financiën dat toelaten." Voormalig Skrien-hoofdredacteur André Waardenburg heeft het verzoek van Ravestijn om op vrijwillige ‘no cure no pay’-basis plaats te nemen in de hoofdredactie afgewezen. Als hoofdredacteur is nu communicatieconsultant Wally Cartigny (1969) aangetrokken, die volgens Ravestijn ervaring heeft "aan de commerciële kant van film" en die betrokken is bij meer projecten van FolioDyn@mica. De inhoud van Skrien zal meer het karakter van een vakblad voor professionals gaan krijgen, zegt Ravestijn, "zonder daarmee de filmliefhebber — of ‘connaisseur’ — van ons te vervreemden". Waardenburg maakt zich zorgen over het gebruik van de naam Skrien en betreurt het dat hij niet is geraadpleegd toen het bestuur het blad verkocht. "Dat is niet verplicht, maar was wel netjes geweest", aldus Waardenburg, die de niet met verdere regels omklede verkoop van de titel "minder fijn" noemt.

Critici worden programmeurs
Filmcritici raken steeds vaker aan de bak als artistiek leider of programmeur op filmfestivals. Zo mag de filmjournalist van Newsweek, David Ansen, het programma samenstellen van het Los Angeles Film Festival. Daarnaast blijft hij werkzaam voor Newsweek. Ook in Europa vinden verschuivingen plaats: zo programmeren journalisten Gertjan Zuilhof en Gerwin Tamsma al langer voor het IFFR, en is de Franse journalist Matthieu Darras recent benoemd als artistiek directeur in Bratislava. Meer voorbeelden: de Duitse journalist Christoph Terhechte is hoofd van het Forum van de Berlinale, criticus Alexander Horwath programmeerde eerst de Viennale en is nu directeur van het Oostenrijkse Filmmuseum. Als reden voor het jobhoppen wijst magazine Indiewire naar de algehele malaise waarin de filmkritiek zich bevindt: veel ‘veteranen’ in het festivalcircuit zoeken hun toevlucht tot andere disciplines om maar aan het werk te kunnen blijven in de filmindustrie. David Ansen merkt in een interview met Indiewire verder op dat het een paar jaar geleden niet in zijn hoofd opgekomen zou zijn om deze baan te nemen: "Maar nu is het een slechte tijd om filmcriticus te zijn."

Missen schiet raak in Berlijn
De korte film missen van regisseur Jochem de Vries (1979) is bezig met een triomfronde langs de filmfestivals. Na een nominatie in Cannes won missen een prijs in Zagreb en nu de eerste prijs op het internationale kortfilmfestival van Berlijn, als een van de 77 deelnemers aan de competitie. "Het triviale verhaal van een meisje dat door toedoen van haar moeder de bus mist naar een schoolreisje onthult haar dramatische leven van altijd op de tweede plaats komen. Het verhaal roept sociaal-politiek getinte vragen op en ontroert", zo oordeelde de jury. De Vries won 6000 euro dat hij "nu eens niet" in een film wil steken: "Ik heb al vele duizenden euro’s van mijn eigen geld in mijn films gestoken, daar compenseer ik dat mee." Wel werkt hij aan een lange speelfilm, het psychologisch drama cornea, waarvan in september de opnames plaatsvinden. "Ik maakte korte films om uiteindelijk een lange film te maken", aldus de regisseur.

Jochem de Vries

Film kijken als eindexamen
Het is toch eigenlijk van de zotte: wel kunstgeschiedenis, muziek en literatuur op school, maar geen les in film! Terwijl de overheid projecten over ‘mediawijsheid’ stimuleert, komt cinema er karig af — geen wonder dat het zo droef gesteld is met Nederlandse filmcultuur? Wiskundedocent en cinefiel Frank Blaakmeer aan het Gymnasium Sorghvliet in Den Haag is een van de docenten die zich samen met Filmhuis Den Haag inzet om film als serieus schoolvak te introduceren. Blaakmeer studeerde theologie en schreef zijn eindscriptie over de religieuze thema’s in de films van Russisch cineast Tarkovski. "In film geïnteresseerde leerlingen, en welke leerling is dat niet, worden op school niets wijzer over de geschiedenis van het medium", vindt Blaakmeer. Hij vreest dat veel leerlingen denken dat film niet verder reikt dan videotheek-dvd’s van een paar jaar oud. "Het is vreemd dat het onderwijs zo weinig aandacht schenkt aan de cultuurvorm waar leerlingen, naast populaire muziek, het meest van genieten." Blaakmeer wil een lesmethode gaan ontwikkelen om vwo-scholieren films te leren ‘lezen’, en somt per e-mail al een rits methodes op: "Onderbouw: voorbereiding en warm maken door bezoeken aan het Haags Filmhuis (begeleid filmkijken). Klas 4: analyse van filmtaal aan de hand van aansprekende kwalitatief goede films (denk Bordwell en Thompson, zowel Film Art als Narration in the Fiction Film), klas 5: filmgeschiedenis en genretheorie, klas 6: analyse van meesterwerken en oeuvres." Als dit alles mocht leiden tot een eindexamen, dan is Blaakmeer daar niet op tegen. "Begrijpen hoe je door film gegrepen wordt, is dat niet een aardige doelstelling binnen het door de onderwijsraad geschetste ‘sociaal-pedagogische doel’?"

Tarkovski

Van Renssen stopt in Friesland
Artistiek leider Anneke van Renssen stopt met ingang van 1 december bij Film in Friesland, organisator van onder meer het Noordelijk Film Festival. Van Renssen was sinds 1991 werkzaam voor de organisatie maar was de laatste twee jaar ziek. Ze werd toen respectievelijk vervangen door de programmeurs Mirjam van Lier en Rick Vermeulen. Een opvolger voor Van Renssen is nog niet in beeld, zegt bestuursvoorzitter Henk Buith van Film in Friesland. "We gaan eerst uitgebreid afscheid nemen tijdens het festival, met onder meer een receptie." Wel zegt Buith de gelegenheid te willen aangrijpen om de aspiraties van het festival opnieuw te bekijken: "Het vertrek van een artistiek leider is een natuurlijk momentum om ons te bezinnen op de toekomst." Hij ontkent dat er een specifieke koerswijziging in het verschiet zit. Van Renssen deed naast de festivalprogrammering jarenlang de programmering van arthousefilms in Filmhuis Leeuwarden.

Ophef over Theu Boermans’ Ayaanfilm
Productiehuis IDTV heeft in Kenia de vingers gebrand met wat gevoelige scènes in een film over het leven van Ayaan Hirsi Ali. In opdracht van de VPRO maakt IDTV een biografie over een Somalische vrouw ‘wiens leven sterk lijkt’ op dat van oud-politica Hirsi Ali. Een citaat uit het script is in het islamitische tijdschrift The Friday Bulletin verschenen. In deze scène slaat ‘Ayaan’ haar moeder met een Koran om de oren en roept ze uit dat ze er haar kont mee afveegt. Imams reageerden woedend en spraken uit dat zij de filmopnames als een belediging voor alle Keniaanse moslims opvatten. Zelf is de oud-politica niet betrokken bij de totstandkoming van de film die de werktitel droomland heeft en wordt gemaakt door regisseur Theu Boermans. De woordvoerder van IDTV bevestigde tegen NRC Handelsblad dat de draai om de oren in een voorlopige versie van het script staat, maar ontkent dat het daaropvolgende citaat er deel van uitmaakt. "We hebben een lokaal bedrijf voor ons de casting laten doen en proefscènes laten spelen. Wat er precies gebeurd is, weten we niet. De regisseur van de film, Theu Boermans, is ook niet ter plaatste geweest." Roma Media Agency, het Keniaans castingbureau dat door IDTV was ingeschakeld, wil na alle kritiek op de film niet meer meewerken.

Shadow in de obscuriteit
Het IDFA is vol opgetuigd in afwachting van haar tienduizenden bezoekers — maar rond dat andere intitatiefje, het Shadow Festival, blijft het angstvallig stil. De website is niet geactualiseerd, mails worden niet beantwoord en de telefoonnummers van festivaldirecteur Stefan Majakowski blijken opgeheven — zelfs het eigen pr-bureau heeft geen recente gegevens. Er lijkt dus geen Shadow Festival te komen dit jaar, naar de reden valt alleen te gissen. Vorig jaar was het festival al behoorlijk kleinschalig en zelfs in huiskamers van filmmakers te beleven. Majakowski ontkende toen dat het er financiële problemen waren omdat de subsidieaanvraag door de Amsterdamse Kunstraad werd afgewezen. Misschien is de noodzaak voor het alternatieve documentairefestival weggevallen? Het festival werd in 1999 opgezet uit onvrede met de programmering van het IDFA, dat volgens Majakowski vooral "informatief-journalistieke films over exotische onderwerpen" vertoonde, en te weinig aandacht gaf aan de artisticiteit van de documentaire film. Er is altijd discussie geweest of IDFA nu juist te veel of juist te weinig ‘creatieve’ en ‘politieke’ documentaires vertoonde, maar of er nu zoiets bestaat als een typische IDFA-documentaire of juist een typische Shadow-film is nooit helemaal duidelijk geworden.

Weer naar Ierland
De makers van het succesvolle nothing personal gaan opnieuw samenwerken in een Iers-Nederlandse productie. Producenten Rinkel Film en Fastnet Films hebben voor hun internationale speelfilm the other side of sleep een realiseringsbijdrage gekregen van het Filmfonds. Regisseur en scenarist is de Ierse Rebecca Daly (1978) die met de korte film joyriders onder meer de prijs voor Best Debut Irish Short won op het Galway Film Fleadh. De opnames van the other side of sleep starten dit voorjaar en de film wordt gemaakt met een budget van 1,3 miljoen euro.

Vierka
Wie de huidige digitale bioscoopprojectie in 2K al prachtig scherp vindt, heeft nog niets gezien. Onder het motto ‘What the 4K!’ vertoonde het Holland Animation Film Festival (HAFF) onlangs als eerste festival in Europa een programma in het nieuwe formaat 4K. Dat is beeld van 4096 pixels breed — zo scherp dat je soms het gevoel krijgt dat je je eraan zou kunnen snijden. Alles, maar dan ook alles kun je zien. Minder geschikt dus voor acteurs in close-up, maar ideaal voor stop-motionanimatie met een overdaad aan details. Zoals red end, die film met mieren en suikerklontjes van Robin Noorda en Bethany de Forest. Je mag van Noorda en De Forest gewoon zien waar ze het allemaal van gemaakt hebben en de materiaalweergave is in 4K onovertroffen. Mooi voor animatiefilmers is ook dat het in de opnamefase helemaal niet moeilijk of duur is. We denken bij 4K al snel aan Hollywoodblockbusters vol hyperrealistische special-effects, maar wie met een standaard 12 megapixel fotocameraatje op vakantie gaat doet al niets anders dan 4K-plaatjes schieten. En wat is animatiefilmen anders dan gewoon veel foto’s maken. Het enthousiasme van de makers werd op het aansluitende symposium enigszins getemperd door de harde realiteit van de bioscoopwereld, waar men al buikpijn heeft van de vraag hoe de 2K-digitalisering te financieren. 4K is minstens anderhalf keer zo duur, en volgens ingewijden zie je het verschil alleen op de voorste rijen. Kunt u ons helpen die prachtige 4K-films aan de mensen te laten zien, was de vraag van de makers. Voorlopig niet, stelde onder andere Peter Isaak van bioscoopketen Utopolis. Misschien moeten de 4K-filmers dus op zoek naar andere vertoningsplekken, zoals musea of buitenlocaties. 4K blijft nog even zeldzame delicatesse. (LB)

red end

Sonic Youth fan van George Sluizer
De leden van de Newyorkse band Sonic Youth, opgericht in 1981, zijn niet alleen onconventioneel in hun muzieksmaak maar ook in film. Website Criterion vroeg Sonic Youth naar hun top tien van favoriete films en — behalve dat het een lijst van, lekker rebels, twaalf titels werd — koos de band onder meer the vanishing (1988) van George Sluizer als favoriet. Voorman Thurston Moore omschrijft de film als volgt: "Totally unnerving psychodrama where a man’s girlfriend is abducted and, after searching for her for three years, he begins to receive messages from the abductor. And then it gets veeerrry weird. Sluizer also directed a film called dark blood, which would be interesting to find."

Scenariosubsidies voor drie speelfilms
Het Nederlands Fonds voor de Film geeft drie schrijvers een scenario-ontwikkelingssubsidie voor speelfilmprojecten. Rogier de Blok krijgt 17.000 euro voor zijn script goeree, Frouke Fokkema mag met 18.000 euro de speelfilm kwadenoord gaan realiseren en Arend Steenbergen moet het redden met 15.000 euro voor de film samen leven met elkaar. De toekenningen zijn de eerste onder de regeling ‘Vrijplaats voor bewezen scenariotalent’ die dit jaar van start ging, waarvoor het Filmfonds maximaal 20.000 euro per project beschikbaar heeft. Auteurs die al twee scenario’s hebben geschreven van gerealiseerde speelfilms kunnen zonder producent een idee indienen om dit tot een eerste scenario uit te werken.

Olga van Ditzhuijzen