Boeken: Afgemeten en uitgebeend: Leven en werk van Alex van Warmerdam

Bij de Filmkrant kennen we hem alleen als de eigenzinnige, droogkomische auteurfilmer van Abel, De noorderlingen en Ober. Maar Alex van Warmerdam (1952) is een creatieve duizendpoot, die zich in elk mogelijk medium kan uiten. Voor de muziektheatergezelschappen Hauser Orkater (in de jaren zeventig) en de Mexicaanse Hond (jaren tachtig tot heden) ontwierp hij decors, schreef hij scenario’s en liedjes en acteerde hij zelfs – net als voor de zeven films die hij sinds 1986 regisseerde. Tegenwoordig schildert Van Warmerdam ook en publiceerde hij de gedichtenbundel Van alle kanten komen ze. In april verschijnt de roman Bij het kanaal naar links.

Van Warmerdam weet overal in uit te blinken. De Boekmanstichting kende hem daarom de Johannes Vermeer Prijs 2010 toe, bedoeld voor een ‘uitzonderlijk artistiek talent’. Journalist Joost Ramaer schreef ter ere van die gelegenheid de beknopte biografie Afgemeten en uitgebeend: Leven en werk van Alex van Warmerdam. Eindelijk een kans om meer te weten te komen over de motivatie achter Van Warmerdams artistieke veelzijdigheid. Hoe verhouden de disciplines zich in zijn ogen tot elkaar? Waar loopt de ene discipline over in de andere? Is er een rode draad door het werk te ontwaren?

Maar niets daarvan. Oordeel, beschouwing en analyse blijven zo goed als achterwege. Het ontbreekt de auteur, die zowel op de economie- als de kunstredactie van de Volkskrant werkte, aan een eigen invalshoek om Van Warmerdams veelzijdige oeuvre open te breken. Of misschien durfde hij zich niet te wagen aan gewaagde, interessante stellingen? Hoe dan ook, deze minibiografie komt nergens tot leven. We lezen een opsomming van wetenswaardigheden van de hand van een degelijke boekhouder, niet van een bevlogen kunstcriticus.

Ramaer doet weinig anders dan Van Warmerdams leven, carrière en werk chronologisch ordenen. Zijn informatie mag dan afkomstig zijn uit recensies en interviews in kranten, gesprekken met familieleden, collega’s en vrienden van de kunstenaar en door diens films en theaterregistraties op dvd te bekijken, het lukt Ramaer niet om een coherente visie op Van Warmerdams oeuvre te geven. De karakteriseringen van de films en theatervoorstellingen gaan niet dieper dan gemeenplaatsen die vaker over zijn werk te horen zijn, zoals de bizarre onderlinge relaties tussen de karakters, de kale speelstijl, de esthetisch fraaie en tegelijk onbehaaglijke omgevingen en de absurdistische, oer-Hollandse kneuterigheid.

Waarom heeft Ramaer niet even de moeite genomen om Van Warmerdam te interviewen? Dat had beweringen kunnen onderbouwen die nu zomaar uit de lucht lijken te vallen. Zo stelt Ramaer dat Van Warmerdam na zijn tijd bij Hauser Orkater de regie wilde krijgen over alles wat hij maakt. Interessante observatie, maar je zou graag de beweegredenen achter die stap willen horen uit de mond van de kunstenaar.

De grootste kwaliteit van het boek zit in de vormgeving. De filmstills, setfoto’s, affiches en foto’s van schilderijen en theaterregistraties doen eer aan het beeldende karakter van alle creatieve vruchten van Van Warmerdam. Het was dit uitzonderlijke multitalent gegund geweest als de tekst dit ook wat meer had gedaan.

Afgemeten en uitgebeend: Leven en werk van Alex van Warmerdam, Joost Ramaer | 2010, Boekmanstichting | 48 pagina’s, €10,00