FilmBoeken – 1 september 2011

Zou Peter Biskind ooit aan Star begonnen zijn als diens onderwerp zijn leven lang een onberispelijk echtgenoot zou zijn geweest? Warren Beatty (73) won Oscars als acteur, producent en regisseur, en speelde in succesvolle films als heaven can wait en shampoo. Maar de belangrijkste reden waarom we hem na een afwezigheid van tien jaar op het witte doek nog steeds herinneren, is zijn reputatie als vrouwenverslinder. En laten we eerlijk zijn: het is ook de voornaamste reden om Star te lezen.
Makkelijk heeft filmjournalist Biskind (Easy riders, raging bulls) het niet gehad. Warren Beatty hangt niet graag de was buiten, schoon of vuil. The New York Times tekende ooit van hem de uitspraak op: "If you have something to hide, then hide it." De acteur zegde alleen zijn medewerking toe om zo andere schandaalbiografieën de wind uit de zeilen te kunnen nemen. Uiteindelijk hield Beatty toch gewoon zijn mond tegen Biskind, net als de meeste van zijn vrienden en vijanden. Twaalf jaar na de geflopte bulworth is zijn invloed in Hollywood nog steeds aanzienlijk. De gedachte dat er een boek zou verschijnen waarover hij geen volledige zeggenschap zou hebben, was simpelweg onverdraaglijk voor de ster. Want als er één overheersende eigenschap uit Star naar voren komt, is het wel die van control freak. Van zijn naam (die hij een extra ’t’ gaf) tot aan het handjevol films dat hij produceerde: het moest altijd anders, beter. Aan de scripts van zijn films werd soms jaren geschaafd, tot wanhoop van de scenaristen die alleen te horen kregen wat hem er niet aan beviel. Zo ‘gekmakend besluiteloos’ en perfectionistisch was hij op de set van meervoudig Oscarwinnaar reds (1981) dat de crew hem ‘Masturbeatty’ noemde. Onsympathiek ook. Beatty leerde bewust zijn tekst niet goed om pas rond de dertigste take op zijn best te zijn, waarbij zijn tegenspelers dan meestal hun kruit hadden verschoten. Als regisseur was hij nooit tevreden, en liet takes rustig honderd keer overdoen. Veel acteurs, schrijvers en regisseurs wilden na een enkele ervaring nooit meer met hem werken. Maar er was ook een andere kant. Production designer Richard Sylbert zegt hier dat iedereen die voor hem werkte veel hogere kwaliteit dan normaal leverde. Als producent was hij onvermoeibaar en inventief. Zo belde Beatty persoonlijk alle operateurs van zijn doorbraakhit bonnie and clyde (1967) om er voor te zorgen dat ze het geluid veel harder dan normaal zetten.
Allemaal reuze interessant, maar als Star ergens over gaat, is het toch wel Warrens veroveringen. De lijst vermoedelijke en zekere partners is praktisch eindeloos. De bekende namen, als Natalie Wood, Joan Collins en Madonna, maar ook minder voor de hand liggende kandidaten als Vivien Leigh (48), Cher (16), Brigitte Bardot, Joni Mitchell en Jacqueline Kennedy Onassis. Biskind heeft zelfs berekend met hoeveel vrouwen hij vermoedelijk het bed heeft gedeeld voordat hij in 1991 een gezin stichtte met Annette Bening. Het is dit getal van 12.775 dat als een wolk boven het boek hangt. Waarom heeft Biskind dit in godsnaam zitten uitrekenen? Niemand zal het daarna nog over de andere kwaliteiten van Beatty hebben, dat moet de schrijver geweten hebben. Dat kan maar één ding betekenen: Biskind vindt het ook Warren Beatty’s grootste prestatie.

Mark van den Tempel

Star: How Warren Beatty seduced America
Peter Biskind
2010, Simon and Schuster, 627 pagina’s, €19,99

The child in film — Tears, fears and fairy tales
Karen Lury
2010, I.B. Tauris, €19,95
Interessant boek over de rol van het kind in film: het kind als personage en onderdeel van het verhaal, en het kind als acteur — of kindster — in de filmwereld. Lury laat zien hoe ‘het kind’ als gegeven beperkend kan zijn voor filmmakers, en tegelijk uitdagend en inspirerend. Het beïnvloedt hoe dan ook het filmmaken en gooit conventies omver, bijvoorbeeld doordat de relatie van een kind met ‘de tijd’ anders is dan die van een volwassene.

Robert Bresson — A passion for film
Tony Pipolo
2010, Oxford University Press, €29,95
Uitgebreide analyse van het werk van Robert Bresson (1901-1999), regisseur van onder meer un condamné à mort s’est échappé, waarmee hij een Gouden Palm won, pickpocket, een misdaadfilm waarnaar later in films van andere bekende regisseurs werd verwezen, en l’argent, waarmee hij op hoge leeftijd nog steeds vernieuwend was. Het beeldmateriaal is bescheiden maar smaakvol gepresenteerd, en achterin het boek staan interessante noten die het onderwerp verdiepen.

Cinema and the Shoah — An art confronts the tragedy of the Twentieth Century
Jean-Michel Frodon (redactie)
2010, State University of New York, €27,50
Niet nieuw is maar nog lang niet uitgeput: de Shoah. De essays in deze bundel gaan over hoe cinema is beïnvloed door de Tweede Wereldoorlog en over hoe zij haar eigen invloed, werkwijzen en ethiek is gaan beschouwen en bevragen. Met een overzicht van alle films over de Shoah, van 1945 tot nu.

Disappearing tricks — Silent film, Houdini, and the new magic of the Twentieth Century
Matthew Solomon
2010, University of Illinois Press, €22,50
Gepijnigd kijkt Houdini in de camera, geketend en met zwartomrande ogen maar keurig gekleed in overhemd en stropdas. De prachtige foto siert de cover van een aanstekelijk boekje over hoe magie en trucs rond 1900 werden gebruikt in theatervoorstellingen en stomme films. Met speciale aandacht voor professionele illusionisten — zoals Houdini — die zelf films maakten of filmtechnieken gebruikten voor hun magie.

Cinema and landscape
Graeme Harper en Jonathan Rayner (redactie)
2010, Intellect, € 19,95
Cinema and landscape gaat over landschappen in films, wereldwijd, en over specifiek gebruik van het landschap, zoals in politieke films, roadmovies, science fiction en fantasy. Op het omslag staat een mooi landschap in full color, verder is het fotomateriaal helaas karig. Er zit niets anders op: lezen, fantasie gebruiken en films kijken!

Samenstelling Claudia Jong (theaterandfilmbooks.com).