Ervaren filmfreak in spe – 19 december 2016

Laura van Zuylen studeert Theater-, film- en televisiewetenschappen in Utrecht. Maandelijks bericht zij in de Filmkrant over het wel en wee van een ‘ervaren filmfreak in spe’. Deze maand: een film die je blik totaal kan veranderen.

Mijn tentamen Inleiding Filmgeschiedenis zit er op zit. Gelukzalig loop ik na drie uur onafgebroken schrijfwerk de tentamenzaal uit, terugdenkend aan de bonusvraag: Beargumenteer of deze cursus je anders naar film heeft doen kijken.
Vragen naar de bekende weg, lijkt me. Je kunt stijlen herkennen, je bent je meer bewust van de context waarin een film gemaakt is en dat alleen al doet je anders naar film kijken. Maar kan niet één gebeurtenis, ervaring, andere film of wat dan ook, je al anders naar film doen kijken?
We krijgen avant-gardefilms uit de jaren twintig te zien. Abstracte films met wild flikkerende cirkels, een dadaïstische film en ten slotte das kabinett des doktor caligari (1921). Grote gebaren, donkere make-up, gestileerd decor. De films zijn interessant wanneer je je een tijdsbeeld wilt vormen van de jaren twintig, iets wat ik in principe best had willen doen. Maar op dat moment waren ze een complete ramp.
Want toevallig zat ik met steken in mijn buik en die escaleerden bij deze filmvertoning zo, dat ik de film dubbelgebogen bekeek met mijn handen tegen mijn buik, puffend alsof ik aan het bevallen was. Tussen de stoelen voor me door zag ik de psychodokter Caligari en zijn somnambulist Cesare. Die buik had heel wat meer invloed op de indruk van de film dan het bijbehorende hoorcollege. caligari is nu voor mij synoniem met buiksteek.
Maar zo is het niet altijd. Dankzij de hoorcolleges begreep ik waarom de Italiaanse neorealistische ossessione (1943) zo veel meer te bieden heeft dan Hollywoods remake the postman always rings twice (1946). Deze films vertellen allebei het verhaal van een man en een vrouw die haar echtgenoot vermoorden. Opvallend zijn de verschillen tussen de Italiaanse en de Amerikaanse versie. Anders dan Tay Garnett heeft Luchino Visconti voor de hoofdrol een man met de bouw van een paard genomen en hem laten functioneren als een onverwacht lustobject. Geen gelikte pretty boy, maar een brede zwerver met veel rughaar. Als Garnett dat al had gewild, dan zouden de klassieke Hollywoodconventies hem dat hebben belet. François Truffaut zei het zo: "We houden van Amerikaanse films, omdat Hollywoodfilms allemaal op elkaar lijken."
Dat is misschien wel waar. Je weet wat je kunt verwachten: wat liefde, wat spanning en vaak een happy end. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar veel Amerikaanse films zijn commerciële Hollywoodproducten en door ‘Inleiding Filmgeschiedenis’ werden we met onze neus op Hollywoods Stappenplan gedrukt. Een vriend van mij zei zelfs: "Ik weet niet of het door Filmgeschiedenis komt, maar die Hollywoodblockbusters; ik heb er gewoon geen zin meer in."
Dat heb ik niet. Huilen bij een romantische komedie kan heel troostrijk zijn en ik wil nog heel veel bloederige maffiafilms zien. Ik wil in film blijven verdwijnen, zonder wat ik bij mijn studie heb geleerd. Gewoon lekker kijken.
Lekker kijken kan ook met een moeilijker film. David Lynch maakte inland empire (2006). Na het zien van Laura Dern als Alice in Wonderland was ik totaal overweldigd. Geestelijk zat ik helemaal vol, en ook motorisch was ik niet helemaal meer in orde. Uit inland empire blijkt dat mijn zicht op film en de wereld compleet kan veranderen door het zien van één enkel meesterwerk. Ik weet het zeker: inland empire heeft meer invloed gehad op mijn filmkijken dan alle hoorcolleges bij elkaar. Kunnen we hier de volgende bonusvraag van maken?

Laura van Zuylen