De geruchtenmachine – 4 januari 2017

Filmmuseum zoekt personeel
Wie de website van het Filmmuseum bezoekt, krijgt niet het idee dat er deze maand al gesprekken worden gevoerd met kandidaten voor de in september vrijkomende directeurspost: onder ‘vacatures’ staat alleen dat er een medewerker personeelsadministratie wordt gezocht. Bestuursvoorzitter Sybolt Noorda meldt desgevraagd dat de zoektocht is uitbesteed aan headhunterskantoor Spencer Stewart en dat er voor de topfunctie geen advertentie wordt geplaatst. Peter Delpeut, voormalig adjunct-directeur van het Filmmuseum, vindt het "heel onverstandig dat alles zo in het supergeheim gebeurt. "Als bestuurslid van het Filmfestival Rotterdam was hij destijds betrokken bij de benoeming van directeur Sandra den Hamer. Delpeut: "We hebben toen eerst uitgebreid met de buitenwacht gesproken. Dan pas krijg je een goed beeld van je profiel als organisatie en kom je te weten wat voor iemand je werkelijk nodig hebt." Noorda zegt: "Als ik zie hoeveel reacties ik krijg, geloof ik niet dat het een interne aangelegenheid is: er zijn inmiddels tientallen brieven bij ons in de bus gevallen." Wat het opgestelde profiel betreft meldt hij: "We zoeken een algemeen directeur die, afhankelijk van zijn expertise, zijn managementteam kan samenstellen. Als het een inhoudelijk iemand is, zal dat een wat zakelijker management opleveren en andersom." De nieuwe directeur hoeft niet per se uit Nederland te komen, maar zijn taak zal wel "een graadje anders" zijn dan die van de huidige directie. "Naast filmvertoningen moeten er ook exposities komen, vaak in samenwerking met andere instanties, het bedrijf zal ingewikkelder zijn en er moet meer energie in fondsenwerving worden gestoken," aldus Noorda. "Dat vergt nieuwe creativiteit en veel enthousiasme."

Personeel zoekt Filmmuseum
In het geruchtencircuit circuleren inmiddels de nodige namen uit zowel de film- als de museumwereld. Zo zou voormalig cultuurman bij Vara en Avro Kees van Twist, tegenwoordig directeur bij het Groninger Museum én lid van de raad van toezicht van het Filmmuseum terug willen naar de randstad. Maar is hij niet te druk met de oprichting van de nieuwe C-omroep? Ook Jeanne Wikler, cultureel attaché te New York en voormalig directeur van het Binger Instituut zou een terugkeer naar het culturele hart van Nederland overwegen. En verder wordt ook nog Miriam Gilissen, directeur van Filmhuis Den Haag, waar ook de huidige filmmuseumdirecteur Rien Hagen vandaan kwam, als een van de gegadigden genoemd. Nogal wat mensen zien haar programmeur Leendert de Jong, onlangs door de Fransen bevorderd tot ‘chevalier des arts’, wel zitten als artistieke kracht. En dan loopt het contract van Marco Müller als directeur van het Filmfestival Venetië dit jaar ook nog af. En wat dacht u van Peter Greenaway, de maker en kenner van film, beeldende kunst en nieuwe media? Zijn cameraman Reinier van Brummelen ziet het al voor zich: "’Film is dood’, en dat dan in een Filmmuseum. Maar dat zegt-ie de laatste tijd trouwens niet meer zo vaak." Hoewel Rien Hagen en diens adjunct Rieks Hadders pas in september bij het Filmmuseum vertrekken, ziet Noorda de nieuwe man of vrouw liefst al in mei of juni aantreden. "Dat betekent dat de selectie in april rond moet zijn."

De vervuiler betaalt
De nieuwe Staatssecretaris van Cultuur heet Minister Ronald Plasterk (1957). Voortaan beheert de hoogste functionaris op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de portefeuille Cultuur en Media. Maar of een minister voor cultuur goed of slecht nieuws is, moet nog blijken nu de voltijds Staatssecretaris van Cultuur is afgeschaft om plaats te maken voor een onderwijsminister die de portefeuille cultuur er nog even bij moet doen. Het goede nieuws is vooralsnog dat de plannen voor afschaffing van de NPS door het kabinet van tafel zijn geschoven. Maar wie het regeerakkoord er op na leest, bekruipt het armoedige gevoel dat cultuur ook onder het komende kabinet verder terrein zal verliezen. Cultuur is in Haagse ogen al lang geen op zichzelf staande waarde meer, maar steeds meer een middel in dienst van een groter goed: "Cultuurbeleid draagt bij aan een sociale samenhang en aan een vitale economie", staat er letterlijk. De eerste ongemotiveerde bezuiniging op cultuur is dan ook al bekend: 50 miljoen minder, plus de in het vooruitzicht gestelde toepassing van de naoorlogse belastingterm ‘profijtbeginsel’ op Cultuur. Oftewel de vervuiler, pardon gebruiker, betaalt (voor de cultuur die hij tot zich neemt). Alsof het bij cultuurconsumptie een schadelijke gewoonte — op eigen risico! — betreft die door de overheid maar beter niet aangemoedigd kan worden. Een aangrijpingspuntje voor de culturele lobby zit ‘m misschien nog in hoe Plasterk zich onlangs in een tv-programma beklaagde over de doorgeschoten toepassing van economische wetten op zijn geliefde wetenschappelijke onderzoek. "De nadruk lag wel heel erg op dat het goed moet zijn voor de economie. Dat moet ook, maar dat weet je niet van tevoren."

Dierentuindirecteur
Filmfondsbestuurder Linda van Dyck is de favoriete acteur van de nieuwe cultuurminister Ronald Plasterk. De laatste films die hij in de bioscoop zag zijn the illusionist en "kom, hoe heet-ie ook weer, over dat derde stadium van een goocheltruc?" Juist: Christopher Nolans the prestige. Over de filmkennis van de professor in de biologie, overtuigd atheïst en columnist is weinig bekend. Zijn favoriete zin uit de vaderlandse letteren? "Domweg gelukkig in de Dapperstraat." Wel won regisseur Bob van Gijzel in 1999 op het Nederlands Filmfestival dankzij "Ronald Plasterk: De code in kaart" de prijs voor het beste wetenschappelijke televisieprogramma. Nergens blijkt uit dat de ambitieuze Plasterk — volgens een collega fan van Ajax en volkscultuur — ooit minister van cultuur wilde worden. In een column in het huisblad van dierentuin Artis schreef hij vijf jaar geleden wel: "Mijn moeder wist zich te herinneren dat ik toen ik klein was op de onvermijdelijke vraag ‘wat ik later wilde worden’ altijd antwoordde dat ik directeur van een dierentuin wilde worden. Op de wedervraag waarom dat was, antwoordde ik: als je verzorger bent dan mag je alleen je eigen dier voeren, maar als je directeur bent dan mag je alle dieren voeren!" Bemoeialletje Plasterk zou zich nieuwe terreinen niettemin snel eigen maken. Zijn woordvoerder laat weten dat Plasterk zijn regeerperiode wil beginnen met een rondgang langs organisaties uit zijn beleidsterrein. Of in zijn balboekje ook instellingen uit de filmwereld staan, was bij het ter perse gaan van deze krant nog niet bekend.

Noodklok
Na het Hubert Bals Fonds van het Filmfestival Rotterdam wordt nu ook IDFA’s Jan Vrijmanfonds met uitsterven bedreigd dankzij de aangescherpte prestatiecultuur bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. De tot voor kort door BuZa gesubsidieerde fondsen zijn belangrijke financiers van filmproducties in ontwikkelingslanden. Waar het Hubert Bals Fonds grofweg de helft van zijn budget dreigt te verliezen (een bedrag van 650.000 euro per jaar ) met ingang van 2009, verkeert het Jan Vrijmanfonds acuut in de problemen nu recent ook het bezwaar op de ontzegging van de jaarlijkse 295.000 euro (zo’n 2/3 van het totaalbudget) is afgewezen. IDFA-directeur Ally Derks: "IDFA gelooft in de belangrijke rol van cultuur bij de emancipatie van ontwikkelingslanden. Mensen in ontwikkelingslanden moeten de kans krijgen hun eigen verhalen te vertellen en dat kan alleen met de stem van een onafhankelijk fonds als het Jan Vrijmanfonds." Op het bezwaar van het Rotterdams Filmfestival is door BuZa nog niet beslist en ook de door D66-kamerlid Boris van der Ham gestelde Kamervragen over het Hubert Balsfonds zijn nog niet beantwoord. Van der Ham heeft medio februari aanvullende vragen gesteld waarin hij het Rijk oproept ook aan het Jan Vrijmanfonds te blijven bijdragen.

Schaap in gang
Het Amsterdam Fantastic Filmfestival (AFFF) opent op 18 april in het weliswaar gestripte, maar nog grotendeels functionele City-theater met Guillermo del Toro’s voor zes Oscars genomineerde en met drie BAFTA’s bekroonde sprookje pan’s labyrinth, waarin een meisje uit oorlogsgebied onderduikt in een droomwereld. Andere Cannes-titels waar de AFFF-bezoeker zich alvast op mag verheugen zijn southland tales van de zwart-melancholische donny darko-maker Richard Kelly en the fountain van Darren Aronofsky, die eerder tekende voor het sinistere requiem for a dream. Waar southland tales met worstelaar/acteur The Rock vooruitblikt op de catastrofale onafhankelijkheidsdag van 2008, biedt the fountain een holistisch totaalbeeld op 1000 jaar verleden, heden en toekomst met Hugh Jackman en Rachel Weisz. Maar het meest nieuwsgierig maakt toch wel de uit schapennatie Nieuw Zeeland afkomstige horrorkomedie black sheep, die een eerder aangekondigd achterafplekje in het Rotterdamse Rotterdämmerung-programma verruilde voor een wat prominentere plek op het AFFF. In het debuut van Peter Jackson-adept Jonathan King dat als onofficiële ondertitel al "Violence of the lambs" meekreeg, verandert de veertig miljoen onschuldige schaapjes tellende Nieuw Zeelandse veestapel dankzij genetische manipulatie van de ene op de andere dag in een vleesetende horde wol. Dat wordt smullen.

Plannen voor Hallen
De dagelijkse leiding van de acht nieuwe filmzalen met in totaal 1000 stoelen die in de loop van 2009 zullen openen in het Hallen-complex in Amsterdam-West, komt in handen van het oude team van voormalig filmtheater Desmet. Het viermanschap van weleer, bestaande uit de huidige Cinemien-directeuren Phil van der Linden en Nicolaine den Breejen, aangevuld met voormalig Upstream-duo Peter van Vogelpoel en Carine Jamin, tekent binnenkort voor de arthouse-programmering die overigens niet alleen maar uit Cinemien-titels zal bestaan. Van der Linden hoopt daarnaast op termijn tot samenwerking te komen met festivals als IDFA, AFFF, Africa in the Picture en de zomereditie van IFFR in Amsterdam.

Provadja’s dure huid
Groen licht en een zak geld voor de uitwerking van de plannen gaf de Alkmaarse gemeenteraad begin februari aan een nieuw centrum voor woord, beeld en geluid waarvan filmhuis Provadja in 2010 deel zal gaan uitmaken. Het sinds 1981 aan het Verdronkenoord gevestigde Provadja zal zijn filmzaal te zijner tijd verruilen voor een centrum met twee filmzalen, een theaterzaal, een permanente tentoonstellingsplek voor Lucebert plus ruimte voor tijdelijke exposities op het Alkmaarse Doelenveld. Zeven van de benodigde twaalf miljoen euro zijn inmiddels bij elkaar; de overige vijf miljoen moet via fondsenwerving worden gevonden. Wat de naam wordt van het nieuwe complex? Provadja-directeur Jan van Galen: "Provadja natuurlijk. Wij verkopen onze huid zo duur mogelijk."

Pet af voor Ted
Ted Chiaradia (51) is per 1 februari opgestapt als directeur van het Nijmeegse filmtheater Lux. Heeft het bestuur hem bij die beslissing nog een handje geholpen? Volgens bestuursvoorzitter Jaap Modder is de nieuwe situatie "het resultaat van gesprekken; maar de beslissing is die van Ted." Chiaradia: "Het was mijn eigen plannetje." Een relatie tussen het vertrek en eerdere declaratieperikelen bestaat er volgens Modder "nauwelijks." Chiaradia zegt zijn directeurspet af te zetten omdat Lux ‘af’ is: "De afgelopen jaren zijn Tropenjaren geweest. Ik kan Lux niet mooier of beter maken dan het is." Chiaradia blijft voorlopig nog wel aan als programma-adviseur van Lux en eind dit jaar komt er een symposium ter ere van Chiaradia’s 25-jarig jubileum bij het Nijmeegse filmbedrijf. Tegen die tijd hoopt Modder een nieuwe directeur te hebben gevonden. Jos Alberts, de financiële man van Lux, neemt zolang de taken waar. De eerste sollicitanten hebben zich volgens Modder inmiddels gemeld.

Film en kritiek
De naam van filmrecensent David Sneek, die eind vorig jaar uit de Volkskrant verdween, dook rond het Filmfestival van Rotterdam weer op in NRC Handelsblad. Wat is er precies gebeurd? Sneek over zijn vertrek bij de Volkskrant: "Er waren wat algemene irritaties, maar ik heb niet zo’n zin om daarover in detail te treden. Omdat Ronald Ockhuysen tv ging doen, nam Jan Pieter Ekker de coördinatie van de filmpagina over. Dat was geen situatie waarin ik wilde werken." Waarom niet, daarover wil Sneek niet uitweiden. Wel meldt hij volledigheidshalve nog dat er geen enkel direct verband was met zijn huidige freelancewerkzaamheden voor NRC: "Dat staat los van elkaar: Ik zou eerst stukken gaan maken voor het Cultureel Supplement en ben vervolgens gevraagd ook op de filmpagina te publiceren." Ekker zegt op zijn beurt "geen idee" te hebben waarom Sneek vertrok. "Hij heeft er nooit iets tegen mij over gezegd. Hij zat altijd in een hok tot diep in de nacht te schaken. Het enige dat we weten is dat-ie meer lange stukken wilde schrijven, maar dat kon allemaal. Nu zien we vooral korte stukjes van hem in het NRC, dus ik hoop dat-ie het naar z’n zin heeft." Volgens Ockhuysen is er weinig veranderd op de Volkskrantburelen: "Ik blijf de baas van de filmclub, waarvan Jan Pieter de coördinatie heeft overgenomen. Wat David zegt, is voor zijn eigen rekening. Vlak voor Rotterdam hebben we twee nieuwe freelancers aangenomen: Floortje Smit die als opvolger van David regelmatig en veel zal schrijven en Asher Boersma als jonge kracht met een eigenwijze blik met het oog op de toekomst." En de weblog van René Mioch over het Oscarcircus op de Volkskrantsite? "Dat is iets heel anders, waar wij niks mee te maken hebben. Dat is voor een vaste rubriek in de krant, die deze week blijkbaar door Mioch wordt gevuld. Leuk toch?"