De geruchtenmachine – 3 februari 2017

Concorde vliegt weer
Concorde, ooit onder de bezielende leiding van de in 2001 overleden Robbert Wijsmuller de grootste onafhankelijke distributeur van Nederland, is weer in de lucht. Nu als dvd-label onder de vlag van distributiehuis Indies, dat na het faillissement in 1999 de inboedel voor een appel en een ei van Concorde overnam. Waarom doet Indies daar nu pas iets mee? Directeur Hans Kok: "Er zaten in de loop der jaren drie verschillende Rechter-Commissarissen op de zaak die niet allemaal evenveel verstand hadden van de entertainmentbusiness. Van een aantal titels bleken de rechten alweer verlopen. Er ging nogal wat tijd in zitten om dat uit te zoeken en weer te regelen." Indies is van plan onder het Concorde-label maandelijks één à twee titels uit te brengen voor een vaste prijs van 12,99 euro. Het zullen films zijn "die qua inhoud en doelgroep passen bij het arthouse- en cross-overterrein waarop Concorde zoveel heeft betekend." De titels zullen deels uit de Concorde-boedel komen, maar ook nieuw worden aangekocht. Als voorbeeld noemt Kok de net verworven rechten op de films arrarat (2002), calendar (1993) en exotica (1994) van Atom Egoyan, maar hij wil ook Franse, Italiaanse en Spaanse films uitbrengen. Nu al te koop onder Concorde-vleugels zijn het Britse a way of life (2004), het Canadese leolo (1992), rodger dodger (2002) van Dylan Kidd en Todd Solondz’ welcome to the dollhouse uit 1995.
Kan Wijsmullers dochter Leonore haar in mei opgerichte distributiebedrijf onder de naam Ave Concorde BV in de lucht houden nu ook Indies Concorde weer in de lucht heeft?
Kok: "Dat kan ze absoluut niet. Ik heb haar daar al een keer op aangesproken, maar dat ligt heel gevoelig bij de erven Wijsmuller. Het is een BV in oprichting, dus ik laat dat voorlopig nog even sluimeren, maar het is niet de bedoeling dat er een tweede Concorde naast de onze bestaat." Leonore Wijsmuller was niet voor commentaar bereikbaar. Op haar site staat wel de betekenis van de Latijnse naam Ave Concorde: "welkom terug (gegroet) harmonie tussen twee partijen."

Zie Zuid-Afrika
Is het toeval of trend dat er opeens drie Nederlandse dramaproducties in Zuid-Afrika worden opgenomen? Productiehuis 24fps werkt er aan het Engelstalige speelfilmdebuut the bird can’t fly van Threes Anna, voormalig artistiek leider van theatergroep Dogtroep. De jonge honden van productiehuis AAA-Pictures zijn er voor de opnames van het Engelstalige speelfilmdebuut van the battle of pareo rock van Lourens Blok, die nog maar een paar maanden geleden afstudeerde aan de Filmacademie met liefde, dood en luchtgitaar. En Motel Films vertrekt binnenkort om er een deel van de televisieserie ‘Stellenbosch’ onder regie van Michiel van Jaarsveld op te nemen. Jeroen Beker van Motel: "Bij ons is het toeval, we zijn al vier jaar met dit project bezig. Met nieuwe omstandigheden in Zuid-Afika heeft dat niets van doen: de locatie is door het verhaal ingegeven en het project is helemaal met Nederlands geld gefinancierd. Wel huren we lokaal de crew in, wat soms wel de helft goedkoper is dan hier, dus dat compenseert weer mooi de reis- en verblijfkosten." Felice Bakker van AAA-Pictures: "Er is daar heel veel mogelijk, er werden altijd al veel Nederlandse commercials gedraaid. De kwaliteit van de crew is er heel hoog voor minder geld, maar wij gingen puur voor de locaties. We maken een avonturenfilm voor kids met helikoptershots, het weer is er goed, de natuur en het landschap zijn er prachtig en het is ook nog praktisch dat ze in dezelfde tijdszone zitten." Anton Scholten van 24fps: "Ook wij gingen in eerste instantie vanwege de locatie, maar Namibië of Zimbabwe had ook gekund. In Zuid-Afika krijg je de bonus van een veel goedkopere crew plus een bank die bereid is te investeren in verband met een lokale belastingmaatregel die stipuleert dat je een kwart terugkrijgt bij een bepaalde bestedingsgrens." Voor herhaling vatbaar? Scholten: "Ik mag hopen dat dit vaker gaat gebeuren. the bird can’t fly wordt een Engels gesproken film voor de internationale markt." Hoewel de film officieel de eerste coproductie is onder het nieuwe coproductieverdrag tussen Zuid-Afrika en Nederland, is dat volgens Scholten geen factor van belang geweest. Scholten: "Dat verdrag is een stapel goede voornemens waar geen concreet geld aan vast zit. Deze hele productie dateert al van daarvoor." ‘Stellenbosch’ gaat over drie generaties van een in de jaren ’60 naar Zuid-Afrika geëmigreerde familie in de periode dat Mandela aan de macht komt, met hoofdrollen voor Monic Hendrickx en Jeroen Willems. In the battle of pareo rock reist de elfjarige Jimmie met zijn moeder (Hanna Verboom) naar Zuid-Afrika waar hij met hulp van een sprekende giraffe een stammenoorlog voorkomt. En in the bird can’t fly ontdekt een witte vrouw (Barbara Hershey) dat ze een zwarte kleinzoon heeft.

John Kani (met hoed) en Barbara Hershey in the bird can’t fly

Gewipt
Hommeles bij het Nederlands Film Instituut (NFI), de uit 1947 stammende staatsinstelling die destijds uit educatief oogpunt verantwoordelijk was voor de verspreiding van vele 16mm films door het land. Het Instituut stond als medeoprichter aan de wieg van de Filmacademie en Festikon, het festival dat later tot het IDFA uitgroeide. Toen de educatieve taak door de komst van de videoband aan belang inboette, besloot de stichting NFI in 1991 een productietak in het leven te roepen onder de naam NFI Producties. Die zou zich met name richten op de productie van maatschappelijk relevante documentaires. Na enige jaren een slapend bestaan te hebben geleid, liet NFI Producties begin dit jaar in een persbericht weten dat er een nieuwe directie was aangetreden in de personen van algemeen directeur Koen Plate en productioneel en creatief directeur Trent Plas. Daarbij werd expliciet vermeld dat de oude directie — waarvan behalve Plas en Plate ook Jacco Groen deel uitmaakte — er vertrouwen in had "dat de organisatie in bovenstaande namen goede opvolgers heeft gevonden." Dat laatste blijkt nu iets genuanceerder te liggen. Groen: "Tot 2000 heb ik op projectbasis veel voor het NFI gewerkt. In mei 2005 werd ik benaderd of ik interesse had om de productietak nieuw leven in te blazen. Toen heb ik Trent gevraagd, die ik van de Filmacademie kende, en iemand anders die om financiële redenen bedankte. Vervolgens kwam Trent met Koen op de proppen, die ik niet kende. In het kader van vertrouwen is na lang praten besloten dat zij geen minderheidsaandeel kregen, maar dat we ieder voor een derde in het bedrijf zouden stappen. In september 2005 namen we de aandelen van de voorgangers over. Drie maanden later, op 5 december, hebben ze mij tijdens een aandeelhoudersvergadering uit de directie gezet. Na een conflict dat slechts een maand oud was. Zij vonden dat ik te weinig teamspirit had; ik vond dat Koen bijna tirannerig bepaalde hoe de zaken moesten lopen. Ik dacht dat ik aardig door de wol was geverfd, maar het voelde alsof ik letterlijk was genaaid. Voor de aandelen die me 7000 euro hebben gekost, bieden ze me nu nog maar 1000 euro." Algemeen directeur Koen Plate, die bezig is met de verhuizing van NFI-Producties van Amsterdam naar Rotterdam, wil niet op het verhaal van Groen ingaan. "Het betreft het functioneren van een privé-persoon in een niet-beursgenoteerde onderneming. Ik ben alleen verantwoording schuldig aan de stichting." Voorzitter van de Raad van Commissarissen Jippe Hoekstra betreurt de gang van zaken. "Ik had al vrij snel door dat het niet boterde tussen die drie. Ik vind Jacco een ontzettende aardige vent, maar toen de aandeelhoudersvergadering een besluit nam, hebben wij dat als commissarissen moeten bekrachtigen. Voor het bedrijf had het weinig zin om de onzekere situatie te laten voortbestaan: dat moest aan de slag. De koers die zal worden gevaren, is breder dan die van het oude NFI, dat voornamelijk op de productie van televisiedocumentaires was gericht. In de toekomst zullen er ook speelfilms worden gemaakt en producten voor andere media." Momenteel heeft NFI Producties onder andere Eddy Terstall’s zedenkomedie sextet op de rol staan.

Eng
"Ik had veel verschillende scènes uit the shining gezien die ik zo eng vond dat ik de film niet in z’n geheel durfde te kijken." Doreen Bonekamp, directeur van het Nederlands Film Festival over haar ‘Filmliefde’ tegen Filmfocus.

Geheim
"Ik zal het maar eerlijk zeggen; het is verkiezingstijd, dus ik verwacht deze week geen majeure bewegingen meer op beleidsgebied." Aldus de woordvoerder van het ministerie van OC&W, die vorige maand nog meldde dat het advies van de commissie Brakman over nieuw filmstimuleringsbeleid "over een week of twee" openbaar zou zijn. Ondertussen sijpelt er steeds meer ‘geheime’ informatie naar buiten. Zo zou er in het rapport een voorstel staan om behalve speelfilms voortaan ook lange bioscoopdocumentaires met publiekspotentie à la andré hazes, zij gelooft in mij toegang te geven tot het nog op te richten ‘matching fund’ (zie Geruchtenmachine vorige maand). Producenten die een bepaald deel van het budget bij elkaar hebben plus een distributeur aan boord die in de uitbreng wil investeren, kunnen daar dan in de toekomst aankloppen voor extra financiering. Voorheen was het stimuleringsbeleid alleen op speelfilms gericht. Met het nieuwe voorstel hoopt men tegelijkertijd de druk op de reguliere documentairepot van het Filmfonds enigszins te verlichten.

Vertrek Van Ede
Cees van Ede, de geestelijk vader van het documentaireprogramma ‘Het uur van de wolf’, vertrekt in januari als eindredacteur documentaires bij de NPS. "Ik word 60 en ga gebruik maken van een soort prepensioenregeling." Dat wil niet zeggen dat Van Ede voortaan stil zal zitten. "Ik ben van een paar kanten benaderd om bij productiehuizen aan projectbegeleiding te doen. Zoiets zal het wel worden. Ik ben het gelukkigst als ik in de montagekamer mag meekijken en meepraten over wat er is gemaakt." Van Ede, aanvankelijk filmcriticus voor de Volkskrant, trad in 1976 toe tot de redactie van het NOS filmprogramma Cinevisie, waarvan hij eindredacteur en presentator werd. Van Ede: "Dat programma heb ik met ontzettend veel plezier gemaakt. Maar omdat de NOS alleen aanvullende programma’s mocht maken, werd het gewipt zodra het goed ging." Daarna volgden nog Nederland C, Cinemagazine en Cinema 3 alvorens hij zelf op de regisseursstoel ging zitten voor documentaires over theater en film. Van Ede: ‘Omdat ik bij de start van de NPS vond dat de documentaires die ik maakte zo verdwaald in het schema werden uitgezonden, stelde ik voor de culturele en buitenlandse documentaires te bundelen in "Het uur van de wolf". Dat idee vonden ze zo goed, dat ik er meteen de eindredactie van mocht doen. Daar ben ik op mijn plek gevallen. Ik vond het heel bevredigend om bij te dragen aan het realiseren van de ideeën van talentvolle makers.’ De procedure voor een opvolger loopt nog. Van Ede: ‘Mijn advies aan de programmaleiding is om niet iemand van buiten aan te trekken. Juist omdat je goed ingevoerd moet zijn in de Hilversumse problematiek om daartegen een vuist te kunnen maken.’ Van Ede kon niet voorkomen dat het aantal uitzendingen van zijn inmiddels twaalfjarige geesteskind in de laatste reorganisatieslag werd gehalveerd. Van Ede: ‘Onder het mom van kijkcijfers vindt er bij de Publieke Omroep op cultuurgebied een enorme Verelendung plaats.’ Hij is trots dat de NPS niettemin bijdroeg aan de totstandkoming van 4 elements, de openingsfilm van het IDFA. ‘Jiska Rickels is een waanzinnig groot talent.’

Ontwikkelingshulp
Distributiehuis A-Film maakt plannen om samen met andere marktpartijen (exploitanten, banken of andere distributeurs) een fonds op te zetten om Nederlandse filmproducties een langere ontwikkelingstijd te gunnen. Dat betekent niet automatisch dat A-Film de betreffende films ook in de bioscoop zal uitbrengen, maar een eerste kijk- en koopoptie zal wel voorwaarde zijn. Hermeling: ‘Doel is de Nederlandse filmindustrie een extra impuls te geven. We hebben nu al nauwe banden met onder andere de productiehuizen Motel en IdtV Film. Het hoeven overigens ook niet altijd films te zijn die in de bioscoop worden uitgebracht.’ De plannen moeten in de loop van 2007 vaste vorm krijgen. Ondertussen is voormalig Paradiso-medewerker Erik Engelen aangetreden om het Antwerpse A-Film-kantoor te runnen. Zijn eerste Belgische aankoop is het regiedebuut ex-drummer van Koen Mortier naar een boek van Herman Brusselmans, door Engelen tegenover ScreenDaily omschreven als ‘een Gaspar Noé-achtige afdaling in de Vlaamse hel.’ Begin volgend jaar in de Nederlandse bioscoop.

Nieuwe schoenen
Zeg ‘Maccsbox’ tegen een filmtheaterdirecteur en hij begint te zuchten. Maccsbox is het landelijke online communicatiesysteem dat sinds begin november de filmboekingen, bezoekcijfers en facturen tussen distributeurs en exploitanten registreert en verstuurt. Dat was tenminste de bedoeling. "Vlekkeloos gaat dit soort dingen nooit," reageert Frans Westra van Images in Groningen onverschrokken. Anke van Diejen van filmtheater Lux in Nijmegen: "Wij zuchten en steunen redelijk mee. Cijfers staan er nog steeds amper op. Ik vind het op zijn minst apart dat het niet met het kassaprogramma TAS werkt, dat hebben heel veel bioscopen. Het lijkt me fantastisch als het gaat werken, maar tot die tijd wordt iedereen er chagrijnig van." Wim Stolwerk van de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten, die samen met de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs de Maccsbox introduceerde, erkent dat de opstartfase niet vlekkeloos verloopt, "maar het aantal fouten wordt per dag minder." Als voordelen van het systeem noemt hij de grotere betrouwbaarheid van de automatisch aangeleverde cijfers en een afname van handmatige invoer. Alex de Ronde van het Amsterdamse Ketelhuis verbaast zich erover dat een grote branchevereniging als de NVB iets kan starten zonder dat het werkt. De Ronde: "Persoonlijk ben ik het zicht op alle bezoekcijfers volledig kwijt. Daar staat tegenover dat het ouderwetse doorbellen van de cijfers de intieme verhoudingen met de distributeurs wel weer bevordert." Volgens Stolwijk zijn er nog twee weken nodig om de problemen te verhelpen. De Ronde: "Dat had hij twee weken voor de start moeten melden en niet twee weken erna. Waarom hebben ze het oude en nieuwe systeem niet gewoon naast elkaar laten draaien? Nu zijn de oude schoenen al weggegooid terwijl de nieuwe nog niet lekker lopen."

Record op komst
Het zal er om spannen, maar als het een beetje meezit, breekt Paul Verhoevens zwartboek nog voor het eind van het jaar door de magische één miljoen bezoekers-barrière. Pim Hermeling van distributeur A-film: "Als het gebeurt, zal dat rond kerst zijn, waarschijnlijk niet ervoor, want James Bond komt eraan, maar ik denk dat het in de vakantie wel weer aan zal trekken." zwartboek noteerde half november al een opbrengst van zes miljoen euro; een bedrag dat in 1999 voor kruimeltje al genoeg was om 1 miljoen bezoekers te claimen. Uitgaande van een gemiddelde ticketprijs van 8 euro moet zwartboek inmiddels op minstens 750.000 bezoekers zitten. En dan zijn de 50.000 gratis kaartjes van de 2-voor-1 actie van Albert Heijn nog niet eens meegeteld. Als zwartboek de 1 miljoen bezoekers haalt, komt de film daarmee in elk geval binnen op 20 in de Top 20 van best bezochte Nederlandse films aller tijden. Verhoeven heeft daar nu al vijf titels in staan: turks fruit (1973) als de onbetwiste nummer 1 met 3,3 miljoen bezoekers, wat zien ik (1971) op 4 met 2,3 miljoen; keetje tippel (1975) op 7 met 1,8 miljoen; soldaat van oranje (1977) op 10 met 1,5 miljoen en spetters (1980) op 16 met 1,1 miljoen.

Revival
Hollywoodacteur Tom Cruise en diens zakenpartner Paula Wagner willen het oude United Artists-label nieuw leven inblazen met hulp van productie- en distributiemaatschappij MGM. Het nieuws kwam negen weken nadat Cruise en Paramount Pictures bekend maakten niet langer met elkaar door één deur te kunnen. Cruise houdt tegelijkertijd de mogelijkheid open met andere maatschappijen in zee te gaan. Het realiseren van vier filmproducties per jaar onder UA-vlag is het plan. "We willen films maken met kunstenaars en een talentvriendelijke omgeving creëren die bevorderlijk is voor een creatieve dialoog. En dat op een fiscaal verantwoordelijke manier," zei Paula Wagner daarover tegen Variety. UA werd in 1919 opgericht door de acteurs Mary Pickford, Charly Chaplin, Douglas Fairbanks en regisseur D.W. Griffith voor de distributie van buiten de grote maatschappijen om gemaakte onafhankelijke films.

Correcties en aanvullingen
In de Geruchtenmachine van november stond per abuis Annemieke Gerritsma genoemd als auteur van het boek De pioniers — Interviews met 14 wegbereiders van de Nederlandse cinema. Dat moest uiteraard Annemieke Hendriks zijn.
In de rubriek Amsterdam Box Office van november werd de film ober van Alex van Warmerdam over het hoofd gezien. Die had met 19.025 bezoekers in Amsterdam op de tweede plaats moeten staan.