De geruchtenmachine – 2 december 2016

Dichte deur
Het bleek een symbolisch ontbijtje dat op donderdag 21 juni rond 8.00 uur werd geserveerd op de stoep van het Filmfonds: op initiatief van de producentenclub NVS, maar uiteindelijk met medewerking van het Fonds. Zo ongeveer kwam ook de subsidieregeling tot stand waar het ontbijt aan te danken was: de producenten ontwikkelden de inhoud; het fonds zorgt voor de uitvoering. Of zoals scheidend voorzitter Michiel de Rooij van de NVS het die ochtend samenvatte: "De speech is van Dijkstal (bestuursvoorzitter Filmfonds, red.); de tekst is van ons." Om klokslag 9.00 uur zou de deur van fonds open gaan voor de eerste subsidieaanvragen onder de nieuwe ‘suppletieregeling’, een pot van 11,8 miljoen euro met een maximum van 2,5 miljoen per productiebedrijf. Zodra — twee weken eerder — bekend werd dat de poet zou worden verdeeld volgens het darwiniaanse principe ‘wie het eerst komt, wie het eerst maalt’ ontstond een rij nadat Endemol een Alfamannetje had gestuurd om er te posten. Dat nieuwtje verspreidde zich als een lopend vuurtje, zodat in no time medewerkers van allerhande productiehuizen bij de deur samenklonterden. Na onderling overleg werd er een lijst met een volgorde opgesteld, waarna een locatieassistent werd ingehuurd om met een paar collega’s 24 uur per dag op een klapstoel de deur te bewaken. Die werd door het Fonds aanvankelijk angstvallig dicht gehouden. Dijkstal: "We wisten eerst niet wat we moesten doen, want al onze juristen hadden gezegd: ‘laat ze niet binnen!’." Filmfondsdirecteur Toine Berbers: "Juristen hadden ons gezegd: ‘pas op, pas op’, omdat ze bang waren dat we iemand zouden bevoordelen: we zijn immers een formele instelling." Dijkstal: "Maar later kwamen er koffie en gebak en een massagestoel voor de mannen op de stoep. Maar gênant blijft het." Berbers: "We wisten dat er een rij zou staan, maar waren wel verrast dat-ie al twee weken geleden ontstond." Producent San Fu Maltha: "Dit had ook anders gekund, met een inschrijving via internet bijvoorbeeld, of door het trekken van nummers. Bij de slager kan dat wel."

Open deur
Toen de deur van het Filmfonds zich op 21 juni klokslag 9.00 uur officieel opende voor suppletievreters, was het indienen van de elf aanvragen in een kleine 20 minuten voorbij. Berbers en Dijkstal na afloop: "We hebben geroepen: ‘wil er nog iemand een film maken?’ Maar er kwam geen antwoord." Aanstichter van de twee weken durende ‘rij’ — Endemol — bleek op het moment suprème onverrichter zaken huiswaarts gekeerd. In totaal werd voor ruim 10,7 miljoen euro aan aanvragen ingediend. Die worden binnen acht weken verwerkt door de nieuwe suppletiemedewerkster van het Fonds: mediajuriste Willemijn de Vries. Zij wordt daarin naar verluid bijgestaan door een externe adviescommissie waarin behalve (o.a.) een accountant ook directeur Hugo Klaassen zitting heeft van voormalig cv-arrangeur Fine BV. Maar daarmee is de discussie rond de regeling nog niet verstomd. Zo verklaarde distributeur Pim Hermeling (A-Film) tegenover NRC Handelsblad dat hij niet langer genoegen zal nemen met enkel de uitbrengrechten voor de Benelux nu de nieuwe regeling een standaardinvestering van minimaal 10 procent aan distributeurs voorschrijft. Producent Michiel de Rooij mopperde ondertussen over de trage invulling van de uitvoeringsregels door het fonds: "Het is nog steeds niet duidelijk wat de recoupmentpositie is van andere fondsen onderling. Als ik nu een investeerder aantrek, kan ik hem daardoor niet vertellen wat zijn positie is. Dat speelt al maanden."

Mr Horror & Dr Phil
Mister Horror is dood, lang leve de Prince of Terror! Oftewel: Jan Doense stapt op als festivaldirecteur van het Amsterdam Fantastic Filmfestival (AFFF) en wordt opgevolgd door diens linkerhand, catalogusredacteur Phil van Tongeren, beter bekend als hoofdredacteur van genreblad Schokkend Nieuws. Doense: "Eigenlijk moeten we nog een betere bijnaam voor Phil bedenken, want nu klinkt het teveel of hij de eeuwige kroonprins is. Hij wordt ook wel ‘ns Wolftank genoemd, naar een bedrijf waar we onderweg een keer langs kwamen." Van Tongeren: "Houd ’t stil! Dat is alleen voor onderling; ik heb nog geen officiële bijnaam; je moet je eerst bewijzen voor je een titel krijgt." Oprichter Doense, verantwoordelijk voor het festival sinds het eerste ‘Weekend of Terror’ in 1984, stopt na 22 edities om "andere dingen" te doen: er zitten nog minstens drie horror-speelfilmprojecten (exhibition, woensdag gehaktdag en oss) in de pijplijn die hij tot een "slecht" einde wil brengen. Van Tongeren, vorig jaar nog winnaar van de omstreden Delft Blue Penis Award voor festivalfreaks, zegt de huidige koers van het festival voort te zetten, "al mag bijvoorbeeld het symposium nog wel iets steviger aangepakt." Van Tongeren en diens zakelijke evenknie Liselotte van der Burgt moeten in elk geval beslissen over een nieuwe locatie voor het festival nu de City bioscoop dicht is voor verbouwing. Van Tongeren: "Misschien gaan we richting Munt, maar de Westergasfabriek klinkt me ook wel interessant in de oren."

Cruise & Carice
De ophef rond de Amerikaanse acteur Tom Cruise in Duitsland heeft geen consequenties voor de Nederlandse actrice Carice van Houten (zwartboek). Dat laat van Houtens agent Janey van Ierland weten, daags nadat de kranten melding maakten van een door de Duitse minister van Defensie afgekondigd ‘filmverbod’ voor het Benderblock in Berlijn, waar diens ministerie zetelt. Cruise had die historische locatie op het oog voor zijn nieuwe film valkyrie, waarin hij kolonel Claus von Stauffenberg speelt die in 1944 een mislukte aanslag op Hitler pleegde. Van Houten is gecast als diens vrouw. Van Ierland: "Carice heeft geen scènes in het Benderblock. Ze treedt als vrouw meer op in de huiselijke sfeer, terwijl de mannen plannen beramen op locatie." Tijdens zijn bliksembezoek aan Amsterdam meldde Cruise dat hij Van Houten nog niet had ontmoet, maar dat hij onder de indruk was van haar werk. Van Houten was op dat moment in Ierland voor de opnames van de Ierse film dorothy mills. De Duitse minister bleek overigens voor zijn beurt te hebben gesproken: omdat zijn ministerie slechts huurder is van een deel van het pand, valt de beslissing niet onder zijn competentie.

Cruise control!
Reden voor de ophef rond het mogelijke gebruik van het overheidsloketje door Cruise was het grote wantrouwen dat in Duitsland bestaat jegens Scientology, een club waar Cruise enthousiast aanhanger van is. Scientology wordt in Duitsland niet als religie beschouwd, maar als een op winst gericht bedrijf dat de vrijheid van religie misbruikt om haar politieke agenda uit te werken. Sinds het nazisme is de Duitse overheid extra op mogelijk ondemocratische krachten gespitst. De antipathie tegen Scientology voert onder andere terug op een schandaal in 1977, toen een drugsafkickcentrum in Berlijn verzweeg dat het onder Scientology viel en zo 1,5 miljoen DMark aan subsidie opstreek. Eind 1996 liep een overheidsboycot van Cruise’s mission impossible uit op een diplomatieke rel, toen 34 Amerikaanse sympathisanten, onder wie Dustin Hoffman en Oliver Stone, in een open brief aan bondskanselier Helmut Kohl een vergelijking trokken tussen de behandeling van Duitse Joden in de jaren ’30 en leden van Scientology tegenwoordig.

Duska naar Venetië?
duska, de elfde speelfilm van Jos Stelling is in de race voor een plekje in de competitie van het vermaarde filmfestival van Venetië. Producent Hans de Wolf over de kansen: "Die beslissing is natuurlijk niet aan ons, maar we hopen natuurlijk wel dat het doorgaat. Festivaldirecteur Marco Müller zal de film de eerste week van juli zien. Hij kent Jos nog uit het verleden. Er wordt nu flink gelobbyd. Rond half juli verwachten we de uitslag." Eerder, in 1995, draaide Stellings de vliegende hollander al in de competitie van Venetië. Mocht Venetië bedanken voor de eer, dan maakt Utrecht — thuisbasis van Stellings Louis Hartlooper Complex — kans op de wereldpremière: duska opent daar op 26 september in elk geval het Nederlands Film Festival. duska is een tragikomedie over de oudere filmverslaafde Bob (Gene Bervoets). Wanneer het mooie meisje van de bioscoopkassa (Sylvia Hoeks) op een dag in zijn huis belandt, staat plotseling ook Duska (Sergey Makovetskiy) op de stoep: een Rus die zich niet zomaar weg laat jagen.

Nadine in Utrecht
nadine, het langverwachte vervolg op het bejubelde debuut wilde mossels van Erik de Bruyn uit 2000 gaat dit najaar in première op het Nederlands Film Festival. Nadine vertelt het verhaal van een door haar biologische klok geobsedeerde carrièrevrouw van begin 40 die in een opwelling een baby kidnapt. De hoofdrol wordt door drie actrices vertolkt: Monic Hendrickx, Sanneke Bos en Halina Reijn. Waarom is nadine eigenlijk niet de openingsfilm geworden? Festivaldirecteur Doreen Boonekamp: "Ik zat in een luxepositie dit jaar: er is een geweld aan nieuwe films. duska is een prachtige film om mee te openen, plus inhoudelijk een ‘perfect match’ omdat het ook nog een film over film is. Het gebeurt zo vaak dat je op een festival snel kaartjes uitwisselt en tegen iemand zegt: ‘kom eens langs.’ In duska wordt de uitnodiging aangenomen en staat Duska opeens op de stoep." Speelde bij de keuze nog mee dat Erik de Bruyn in 2000 al de openingsfilm had met zijn wilde mossels? Boonekamp: "Nee en ja: voor alle kandidaten waren goede redenen om er mee te openen, ook voor Erik want zijn debuut werd destijds op de opening erg goed ontvangen. Wat duska betreft: we hebben nog nooit met een film van Jos kunnen openen."

Meer dan affiniteit
Cultuurminister Ronald Plasterk heeft de door zijn voorganger Maria van der Hoeven gestelde deadline van 1 juli niet gehaald. Verhoeven gaf Filmfondsvoorzitter Hans Dijkstal en Fine-voorzitter Ryclef Rienstra in december de opdracht een profiel op te stellen voor bestuursleden voor het Filmfonds-nieuwe-stijl onder de nieuwe suppletieregeling. Dat nieuwe bestuur had halverwege dit jaar door de nieuwe minister benoemd moeten zijn. Het door Rienstra en Dijkstal opgestelde advies ligt sinds 21 mei op Plasterks bureau, er is ambtelijk overleg over geweest, maar dat heeft volgens woordvoerder Bob van ’t Klooster "nog niet tot concrete besluiten geleid." Openbaar is het rapport volgens de zegsman "nog lang niet: in dat Filmfondsdossier gaat het niet zo snel. Het duurt meestal een maand of drie voor zo’n rapport door de molen is en naar buiten gaat. Bel me over een maand maar weer eens." Volgens de dorpspomp luidt het advies dat het bestuur moet worden aangevuld met expertise die noodzakelijk is voor de uitvoering van de suppletieregeling. NRC Handelsblad meldt dat Dijkstal de minister heeft geadviseerd het zittende bestuur inclusief zichzelf aan te laten blijven en slechts aan te vullen met enkele nieuwe leden, hoewel Van der Hoeven Dijkstals termijn slechts tijdelijk tot 30 juni zou hebben verlengd i.v.m. het advies. Producent San Fu Maltha, sinds kort voorzitter van de producentenvereniging NVS die bijna twee jaar geleden het vertrouwen in de Filmfondstop opzegde: "Ik heb begrepen dat er nog maar een paar bestuursleden over zijn, dat er aanvullende, nieuwe mensen komen en dat er een nieuwe voorzitter komt." Is de NVS nog steeds van mening dat het Filmfonds een nieuwe directeur nodig heeft? "Onze mening is dat er iets veranderd moet worden in de combinatie directie-bestuur. Mijn persoonlijke opvatting is dat je af en toe bepaalde dingen niet kunt vinden in één persoon, maar in combinaties. Het gaat ons erom dat er mensen in komen met méér dan enkel affiniteit met filmproductie."

Bovengemiddeld liefhebber
"Met film heb ik altijd affiniteit gehad," aldus Edwin Smelt (1961) die op 9 juli aantreedt als de nieuwe directeur van producentenvereniging NVS. Smelt verdiende tot dusver zijn sporen in de uitgeverswereld, bij cultuur- en muziektijdschriften van Sanoma (voorheen VNU). Smelt: "Deze functie heeft veel gemeen met wat ik in de uitgeverij heb gedaan: relaties onderhouden met verschillende partijen, meerdere belangen die spelen." Wat film betreft vindt hij zichzelf "een bovengemiddelde liefhebber: ik lees erover, ga naar de film." Voorkeuren en aantallen noemen vindt hij "wat lastig", maar na enig aandringen bekent Smelt een liefhebber te zijn van Spaanse films, in het bijzonder uit de jaren zeventig en tachtig toen hij daar woonde en werkte. De Nederlandse filmwereld moet hij de komende tijd nog leren kennen. NVS-voorzitter San Fu Maltha: "Hij is een professional. Die filmkennis kan-ie op korte termijn bijleren. Verder zullen we een beleidsplan moeten maken dat hij uit zal werken. En daarna staat bijvoorbeeld de evaluatie van de suppletieregeling alweer op de agenda."

MompelMonster online
Eén van de aanstekelijkste films van de nieuwe Mumblecore-stroming, four eyed monsters (zie ook de rubriek Filmbladen in deze krant) is sinds kort gratis online te bekijken via spout.com/foureyedmonsters. In de film doen filmmakers Arin Crumly en Susan Buice op ingenieuze wijze verslag van hun ontmoeting via internet en hoe ze gaandeweg een stelletje, ofwel een afzichtelijk vierogig monster werden. Wie zich op de site laat registreren, bezorgt de ongesubsidieerde ‘grassroot’ filmmakers één dollar. "Er zijn al meer dan 25,000 mensen die hebben meegedaan en als we er 100,000 krijgen, zijn we uit de schulden. Dus alsjeblieft, zelfs als je onze film niet wilt zien, neem een momentje om je te registreren en help ons uit de schulden zodat we films kunnen blijven maken en niet terug hoeven naar negen tot vijf baantjes om onze creditcard-schuld af te betalen. Thanks a bunch, Arin & Susan."

Stilte, nachtopname!
De gemeente Amsterdam heeft sinds eind mei een Filmprotocol: een soort gedragscode voor de gang van zaken rond filmopnames, opgesteld door de gezamenlijke stadsdelen. Alleen Oud-Zuid, dat al een eigen filmbeleid had, doet niet mee. Een belangrijke stap naar homogene afspraken voor de hele stad, volgens locatiemanager Tijn Heerkens, die onder andere betrokken was bij de Amsterdamse opnames van ocean’s 12: "Zeker aan buitenlandse producenten viel niet uit te legen waarom je aan deze kant van de straat wel mag filmen en aan de andere kant niet." Toch maakt Heerkens zich ook zorgen. "Het probleem met dit protocol is dat het uitgaat van intenties, maar dat ambtenaren het interpreteren als APV (Algemene Plaatselijke Verordening). In de praktijk hangt alles er van af in hoeverre iemand zijn ambtelijke nek durft uit te steken. Het grootste probleem zijn de nachtopnames. Die dreigen met dit protocol feitelijk onmogelijk te worden gemaakt." Voorzitter Adri Schagen van de Nederlandse Associatie van Locatiescouts en -managers voegt daar aan toe: "Voor een film als nachtrit is veel ’s nachts en ’s avonds gefilmd, op allemaal drukke, herkenbare plekken. Kan dat straks ook nog? We moeten geen Jutland van Europa worden; dan verliezen we het als filmstad van Rotterdam. Net als in Rotterdam zouden we graag een filmcommissioner krijgen in Amsterdam, die grote producties binnenhaalt en zo geld verdient voor de stad." Heerkens: ‘Dat protocol staat vol technische fouten, zoals de regel dat de catering door lokale horeca moet worden verzorgd. Bouwvakkers mogen toch ook hun eigen bammetjes meenemen? Ik ben nu steeds bezig te herinneren aan de eerste zin van het protocol: ‘De stad Amsterdam staat positief ten opzichte van het opnemen van films’."

Installazia
Gert Jan Zuilhof, programmeur van het Filmfestival Rotterdam (IFFR), werkt voor het komende festival aan een programma met installaties van bekende Aziatische filmregisseurs. Zuilhof stelde onlangs voor het National Palace Museum in Taipei (Taiwan) een tentoonstelling samen met nieuwe (video)kunstwerken van bekende filmmakers als Tsai Ming-liang (i don’t want to sleep alone) en Apichatpong Weerasethakul (syndromes and a century). Zuilhof over zijn ideeën voor Rotterdam: "Tsai heeft nog niet zoveel installatie-achtige dingen gemaakt, maar ik zou hem graag naar Rotterdam halen met mogelijk een nieuw werk. Apichatpong heeft al meer op dat gebied gedaan. Hij heeft nu speciaal iets gemaakt voor Taipei. Als ik hem voor Rotterdam vraag, ligt het voor de hand om iets anders te doen." Duidelijker kan Zuilhof nog niet zijn: "Het heeft nog geen concrete programmavorm, maar ik ga niet alleen naar Taipei om daar op 7 juli het lint door te knippen. Ik ga er wel degelijk heen om contacten aan te halen en daar iets mee te doen voor Rotterdam."

Fine ter ziele
"Een bedrijf oprichten is moeilijk, maar er vanaf komen is ook niet makkelijk," verzucht directeur Hugo Klaassen van Fine BV met enig gevoel voor dramatiek. Klaassen is druk met de liquidatie van de in 1999 door het ministerie van Economische Zaken in het leven geroepen investeringsmaatschappij voor cv-films. Met de afloop van de cv-investeringsregeling vervalt op 1 juli de bestaansreden onder het bedrijf, dat betrokken was bij de plaatsing van zo’n 33 miljoen euro risicodragend kapitaal. Klaassen: "We zitten hier nu nog met zijn tweeën; ik verwacht dat hier ergens in september het licht uitgaat." Lichtpuntje in de duisternis is dat er na het opstellen van de finale rekening naar verwachting ruim 1 miljoen euro overblijft. Een extraatje voor de filmsector? Klaassen: "Het is de bedoeling om met het ministerie van OC&W te overleggen over een passende bestemming."

Studio (bijna) Klaar
Officieel opent Studio K — de dependance van filmtheater Kriterion — aan het Amsterdamse Timorplein pas op 1 september, maar vanaf 9 juli kunnen belangstellenden al in het bijbehorende café terecht. Vanaf begin augustus zal in de twee filmzalen worden proefgedraaid, maar de eerste filmvoorstelling is al op 27 juli in de openlucht, waarschijnlijk met een Turkse of Marokkaanse film. Hoewel Studio K zich ook op muziek en theater richt, blijft film de hoofdmoot in de programmering, met twee avondvoorstellingen per zaal. Zaal 1 telt 162 stoelen en zaal 2 is uitgerust met 99 stoelen op een inschuifbare tribune zodat er ook een ‘clubruimte’ of ‘huiskamer’ van kan worden gemaakt. Zaal 3 is een theaterzaal met 113 stoelen op een inschuifbare tribune en zaal 4 een kleine podiumruimte voor stand up-comedy en kleinere singer/songwriter-concerten met staanplaatsen voor 120 man.

Schapen over dam
Alweer is de deadline verschoven, maar op 30 juni moesten nu toch echt de eerste schapen over de dam komen om het verzelfstandigde digitale theaternetwerk Cinemanet van start te kunnen laten gaan. (zie Geruchtenmachine juni). Cinemanet-voorman Kees Ryninks op 29 juni: "Noem het een nieuwe D-day, D-plus of een 22 dagen-termijn, maar nu volgt de eerste aandelenemissie." Over het waarom van de nieuwe datum zegt hij: "We wilden nog een paar dingen uitzoeken en mogelijkheden verkennen." En hoe staat het met het streven om 40 arthouses en zes à zeven distributeurs aan boord te krijgen voor de start? Ryninks: "We hebben nu meer gekeken naar het aantal zalen: we hebben nu 75 tot 80 procent van de 130 zalen uit het reguliere arthouse-circuit; de kleine niet meegerekend. Nu A-Film meedoet hebben we ook 2/3 van het aanbod — in kopieën — van de distributeurs in de arthousesector." Kort voor de deadline meldt Cinemanet in een update aan de filmtheaters dat van de 46 filmtheaters die zijn benaderd, er 26 zijn die een intentieverklaring hebben getekend en dat er 19 nog niet hebben gereageerd. De distributeurs die zich aan het plan hebben gecommitteerd zijn behalve A-Film: Benelux, Twin Film, Moonlight Films en Cinema Delicatessen. Hoewel de onderhandelingen over wie de apparatuur gaat leveren nog in volle gang zijn, verwacht Ryninks dat de eerste projectoren voor het eind van het jaar zijn geplaatst. "Misschien dat we binnenkort wel een fles champagne opentrekken."

Cinekid steekt over
Kinderfilmfestival Cinekid, tot voor kort in het Citytheater, verhuist vanaf de komende editie naar het Westergasfabriekterrein. Woordvoerder Tyche van Bommel: "In City hadden we vier grote zalen. In het Ketelhuis hebben we drie kleinere, waarvan er één de tv-zaal wordt: dat was voorheen de kleine zaal in de Balie. Daarnaast worden er tijdelijke bioscoopzalen gebouwd in het Transformatorhuis en het naastgelegen Westerliefde. De nieuwe mediaruimte komt in Openbare Verlichting." Van Bommel noemt het terrein bij uitstek geschikt voor een kinderfestival. "Tussen de Balie en City moest steeds worden overgestoken; hier huppelt iedereen vrolijk naar de overkant." Mogelijk maakt het festival ook nog gebruik van The Movies. Maar dan is het oversteekprobleem toch ook weer terug? Van Bommel: "Hoeft niet. Waarschijnlijk brengen we daar de seminars en vertoningen voor professionals onder."