De geruchtenmachine – 14 juli 2016

Geen gatenkaas
Het woord broekriem kent men sinds kort ook bij het Filmfestival Rotterdam. Het festival moet bezuinigen omdat het een tekort heeft. Het publiek zal niet merken dat het kortfilmprogramma is ingekrompen — scheelt tickets en verblijfkosten voor makers — want er kan nog steeds een compleet festival mee worden gevuld. Ook de andere kaasschaafbezuinigingen vallen niet op. Toch roepen ze vragen op. Liet de vorige directeur Sandra den Hamer, die een half jaar geleden overstapte naar het Filmmuseum, een gatenkaas achter? Onzin, meent programmeur Gertjan Zuilhof. "De bezuinigingen zijn het gevolg van een strakker financieel beleid. Sandra nam meer risico. Ze gaf soms subsidies uit die nog moesten komen. Dat gebeurt nu niet meer, want onze nieuwe zakelijk leider wil alles strikt binnen budget houden. Je kunt dat voorzichtig, zuinig of verstandig noemen." De gevolgen? "Ach, die vallen wel mee. Er is iets minder beweging op de werkvloer. Als ik nu iets wil, weet ik niet of het ook kan."

Vreemdeling in Shanghai
Filmmaker David Verbeek is niet verrast dat zijn film shanghai trance is geselecteerd voor de Tiger Awards Competitie van het Filmfestival Rotterdam. De maker rekende er min of meer op na de positieve reacties op de werkkopie van de film. shanghai trance is alleen al bijzonder door de manier waarop de film is ontstaan. Twintiger Verbeek vertrok in 2005 na zijn eindexamen aan de Filmacademie naar Shanghai. "Ik wilde er een half jaar blijven om een kleine film te maken. Het moest iets worden over generatiegenoten in een snel veranderende stad." Het half jaar werd een stuk langer. "Ik kwam in zoveel lagen van de stad terecht, dat ik er twee jaar ben gebleven. Ik stortte me in het nachtleven en leerde veel mensen kennen. Ik had vriendinnetjes, maar voelde me altijd een vreemdeling." Verbeek schreef drie verhalen, die hij met een bijna volledige Chinese crew en cast — Tygo Gernandt is de enige Nederlander — verfilmde. Of shanghai trance een Chinese of Nederlandse film is? "Het is een globale film van een regisseur, die jaren de tijd nam om gevoel voor Shanghai te krijgen." Of hij weer teruggaat naar Shanghai? "Ik heb besloten om weer in Amsterdam te gaan wonen." Het zorgt voor een nieuw dilemma. "Moet mijn vriendinnetje uit Shanghai hier ook komen wonen?"

Smaak te pakken
Met het op eigen houtje uitgebrachte waitress is filmtheater het Ketelhuis uit de kosten. De film van de vorig jaar vermoorde Adrienne Shelly, die ook in de film speelt, gaat over drie serveersters in een Amerikaans koffiehuis. Distributeur Fox zag commercieel geen heil in de licht-absurdistische feelgood movie, zodat hij op de plank bleef liggen. Ketelhuisdirecteur Alex de Ronde vond dat zonde: "Ik weet zeker dat waitress een succes was geworden als hij met een stuk of tien kopieën was uitgebracht." Na aandringen bij Fox kreeg het Ketelhuis toestemming om de film zelf uit te brengen. De Ronde: "De ondertiteling kostte 1400 euro. Tot nu toe bezochten ongeveer vijfhonderd mensen de film, wat een omzet van 3500 euro opleverde. Daarmee zijn we uit de kosten." De Ronde heeft de smaak te pakken. "We vertonen begin februari de telefilms hitte/harara van Lodewijk Crijns en skin van Hanro Smitsman. Ook brengen we de met de Tuschinski-Award bekroonde Filmacademie-eindexamenfilm papa is weg… en ik wilde nog wat vragen van Marijn Frank uit." De reden? "Ik vind dat deze films net als waitress op het grote doek te zien moeten zijn."

Scène uit waitress

Verschraling
De bioscoopbranche vindt altijd goed nieuws. De marketingles dat goed nieuws slecht nieuws wegdrukt, wordt daar uitstekend begrepen. Dus bracht de NVF (Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs) als belangrijkste nieuws over het filmjaar 2007 naar buiten dat het een ’topjaar’ was geweest voor de Nederlandse film. Dat is niet gelogen, want Nederlandse films trokken vorig jaar bijna drie miljoen bezoekers. Het leverde een omzet op van 20,6 miljoen euro en een marktaandeel van 13,5 procent. De 1,2 miljoen bezoekers van alles is liefde hebben goed werk verricht. Het feestelijke nieuws verhulde dat het totale bioscoopbezoek vorig jaar met bijna 5,5 procent is gedaald. Ook als er rekening mee wordt gehouden dat 2006 53 weken en 2007 52 weken telde, is er sprake van een daling van bijna 3 procent. Er valt nog een kanttekening te maken bij de jaarcijfers: van de in totaal 291 uitgebrachte films zorgden twintig films voor de helft van de omzet. Voor de andere helft waren dus 271 films nodig. De bioscoop wordt steeds afhankelijker van blockbusters. In de gewone wereld noemen we dat verschraling.

Slapeloze nachten
Hoeveel lef hebben de twaalfduizend (!) stakende Amerikaanse scenaristen? Lukt hen wat de Tweede Wereldoorlog niet lukte? Gaat na de Golden Globes-uitreiking ook het Oscarfeestje plat? Staat op 24 februari een picketline van stakers in Los Angeles voor de rode loper, zodat niemand het Kodak-theater in kan? Worden de beeldjes net als bij de Golden Globes op een veredelde persconferentie uitgereikt? Niet alleen de hairdressers en couturiers in Hollywood hebben slapeloze nachten. Wij voorspellen dat de Oscaruitreiking doorgaat, want in Hollywood heeft geld het laatste woord. Ook scenaristen hebben belang bij het Oscarfeest, omdat dat de mythe in stand houdt dat Hollywood enorm belangrijk is. Als het Oscarfeest wordt afgeblazen en niemand het mist, is de Amerikaanse filmindustrie pas echt in de problemen. Wat als de wereld zonder Oscars gewoon blijkt door te draaien?

Blinde Oscar
Hoe serieus moeten we de Oscars eigenlijk nemen? Met de negen nominaties voor de categorie beste buitenlandse film, waaruit op 24 februari de winnaar komt, maakt het Oscarcomité zichzelf volstrekt belachelijk. Is stompzinnigheid tegenwoordig een aanbeveling om te mogen stemmen voor de Oscars? Hoe anders te verklaren dat de beste film van het jaar niet is genomineerd? Natuurlijk hebben we het over de Roemeense film 4 maanden, 3 weken en 2 dagen, die op iedereen diepe indruk maakt behalve op de Oscarstemmers. In hun filmwijsheid deponeerden ze de film van Cristian Mungiu in de vuilnisbak. Welke films volgens het Oscarcomité beter zijn dan dit meesterwerk? die fälscher (Oostenrijk), the year my parents went on vacation (Brazilië), days of darkness (Canada), beaufort (Israël), the unknown woman (Italië), mongol (Kazachstan), katyn (Polen), 12 (Rusland) en the trap (Servië). Leve de stakende scenaristen! Torpederen dat Oscarfeest!

Ziel en hart
Jan Eilander is de nieuwe artistieke intendant bij het Filmfonds. Eilander schreef onder meer de scenario’s van Mijke de Jongs in krakende welstand en hartverscheurend en was betrokken bij de documentaire rock ’n roll junkie over Herman Brood. Eilanders taak is het ontwikkelen van artistieke speelfilmprojecten. De intendant "wil op zoek gaan naar makers met authenticiteit en films stimuleren die een onontkoombaarheid uitstralen, die vervuld zijn van de ziel en het hart van de maker". Benieuwd of Eilander evenveel vuur in zijn daden legt. Ook zijn we nieuwsgierig hoe de nieuwe intendant belangenverstrengeling voorkomt, want hij leeft al jaren samen met Mijke de Jong. Dient De Jong de komende twee jaar — Eilanders periode als intendant — geen aanvragen in? Eilander: "De vraag stellen is hem beantwoorden: natuurlijk dient Mijke geen projecten in bij mij! Het idee alleen al dat ik objectief over haar projecten zou kunnen oordelen! Dat zou Mijke zelf ook niet willen. Hoewel het feit dat ik daar nu zit, best consequenties voor haar werk kan hebben, aangezien ze haar laatste twee films via de artistieke intendant heeft ontwikkeld."

Drugsarrestatie
De Chinese overheid heeft een januskop: soms laat ze de touwtjes vieren en soms slaat ze hard toe. Dat laatste merkte regisseur Zhang Yuan. De godfather van de onafhankelijke Chinese film — hij legde in 1993 met beijing bastards als eerste de vinger aan de pols van het nieuwe China — werd begin januari gearresteerd. De politie viel zijn huis binnen op zoek naar drugs. Naar verluidt vond men verboden genotmiddelen en leverde een urinetest sporen op van het narcosemiddel ketamine. Het is moeilijk te geloven dat de arrestatie te maken heeft met Zhangs filmcarrière, want de filmmaker speelt al tien jaar geen rol meer in de Chinese filmvoorhoede. Na beijing bastards, dat over nihilistische jongeren gaat, maakte hij in de jaren negentig de kritische films sons (over de behandeling van psychiatrische patiënten) en east palace, west palace (over homoseksualiteit), maar koos daarna een veiliger weg. Met steun van een Chinese staatsstudio belandde hij in de kunstzinnig verantwoorde cinema. Als Zhang schuldig wordt bevonden aan drugsgebruik, kan het tot jarenlange opsluiting leiden.

Geen seks in China
Vrolijker Chinees nieuws is er over regisseur Ang Lee: zijn lust, caution trekt in China volle zalen. Met de vertoning in China gaat een grote wens van de in Taiwan opgegroeide regisseur in vervulling. Lee moest er wel een prijs voor betalen. Maar dat elf minuten — de lengte van de ruige seksscènes — uit de film zijn geknipt, weegt voor de maker niet op tegen het politieke belang dat hij in China is te zien. De film, waarin tijdens de Japanse bezetting van China een verzetsstrijdster een relatie krijgt met een collaborateur, tast Chinese oorlogstaboes aan. In lust, caution heeft de collaborateur menselijke gevoelens en valt de verzetsstrijdster die hem moet verleiden voor hem. Ook treedt een Chinese studentenverzetsgroep klungelig en amateuristisch op. Allemaal zaken waar tot voor kort in China niet over gesproken mocht worden.

Pathé wil gratis
Kranten zijn niet blij met het vertrek van Pathé uit de wekelijkse filmladder. Het scheelt hen driehonderdduizend euro per jaar, want dat is het bedrag dat de filmladder Pathé jaarlijkse kostte. Volgens Pathé’s marketing manager Youry Bredewold "konden wij dat bedrag gewoon niet meer verantwoorden in het licht van wat het ons oplevert." Hij wijst erop dat de tijden zijn veranderd. "De groep van 16 tot 30 jarigen is gefocust op internet en vindt daar informatie over onze films." Omdat Pathé de rotste niet is, mogen kranten wel gratis de Pathé-informatie vermelden. Grapje? "Wij vinden informatie over waar onze films draaien een service aan de consument waarvoor wij als concern niet zouden moeten hoeven betalen." De Telegraaf en de Amsterdamse stadskrant Echo plaatsen de informatie inderdaad gratis, maar de andere kranten (nog?) niet. "Wij blijven braaf onze gegevens aan redacties sturen in de hoop dat ze spoedig toch overgaan tot plaatsing." De vergelijking met 2001 toen Pathé ook uit de filmladder stapte, maar na twee jaar terugkeerde, gaat volgens Bredewold mank. "Toen was internet nog niet zo belangrijk."

Etalage kost geld
Monopolie is in de internationale filmwereld een geliefd spel. Het Finse mediaconcern Sanoma verkocht RCV Entertainment voor 41,5 miljoen euro aan het Canadese Entertainment One. Het zal u misschien weinig zeggen, maar vorig jaar bracht RCV ruim dertig films uit, waaronder hairspray, de scheepsjongens van bontekoe, the golden compass en eastern promises. Het in Canada gevestigde Entertainment One was al actief in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en België, maar heeft nu ook voet aan de grond in Nederland. RCV lijkt een goede koop, want de onafhankelijke filmdistributeur is marktleider in de Benelux. In 2006 had het bedrijf een omzet van 31 miljoen euro, waarover 14% winst werd behaald. Volgens directeur Joke Wartenbergh kwam de helft van de omzet uit filmverkopen aan televisie en de andere helft uit de verkoop van dvd’s. We missen de bioscoopopbrengsten. Wartenbergh: "Bioscoopuitbreng kost alleen maar geld. De bioscoop hebben we nodig als etalage, maar het geld moet in andere windows worden verdiend. Dat is niet alleen bij ons zo, maar in de hele filmwereld." Of de overname haar miljonair heeft gemaakt? "Ik ben net als onze andere werknemers in dienst van RCV. Er verandert voor ons niets, behalve dat we nu verantwoording moeten afleggen aan een ander bedrijf."

Kersvers!
De filmwereld is een nieuwe club rijker. The Dutch Film Society heeft een ambitieus doel: "het creëren van een volwassen Nederlandse speelfilmindustrie." Achter het initiatief schuilt producent Shooting Star (kruimeltje, pietje bell, afblijven, timboektoe), die recent met een open brief liet weten geen vertrouwen meer in het Filmfonds te hebben. De brief sprak van een beroepsverbod, omdat het Filmfonds de laatste jaren alle projecten van Shooting Star naar de prullenbak had verwezen. Omdat de producent het niet bij klagen wil laten, biedt hij met The Dutch Film Society een alternatief voor de subjectieve werkwijze van het Filmfonds. The Dutch Film Society, waarvan iedereen lid kan worden, wil naast het Filmfonds een Filmproductiefonds oprichten. Dat moet met het geld van de huidige Suppletieregeling — vergeet het woord, maar het betekent 13 miljoen euro — jaarlijks vijf films financieren. Het nieuwe zit in de keuze van de projecten. Die wordt niet bepaald door een adviescommissie of omroepen, maar door een objectieve maatstaf: de producenten van de vijf succesvolste films uit het afgelopen jaar worden ieder beloond met 2,5 miljoen euro om weer een film te maken. In het Filmproductiefonds (dat nog geen werkelijkheid is, maar wel alvast een kersverse site heeft: filmproductiefonds.nl) wordt succes dus beloond. Uniek is het voorstel dat producenten de helft van de winst van een door het Filmproductiefonds gesteunde film storten in het Filmproductiefonds. Filmproducenten die niet alleen geld komen halen, maar ook brengen: in de Nederlandse filmwereld zijn nog steeds wonderen mogelijk.