Boeken: Wie wint de Louis Hartlooper-prijs

Alleen liefhebbers en wetenschap­pers zijn in Nederland nog in staat om filmboeken te schrijven en te publiceren. En de beste daarvan worden bekroond tijdens de jaarlijkse Louis Hartlooper-prijs die zich sinds dit jaar op de filmpublicaties richt.

Door André Waardenburg

De markt voor (Nederlandse) filmboeken is al jaren ingestort. De grote uitgevers doen er niet meer aan, er is geen droog brood mee te verdienen. De twee recente bundels Volgens Verhoeven zijn de uitzondering op de regel, maar dat komt vooral omdat Paul Verhoeven een bekende regisseur is wiens naam nog wel wat boeken weet te slijten. Auteurs rest dus niet veel meer dan hun boeken zelf te publiceren (zoals de Verstappen-biografie) of onder te brengen bij kleine uitgevers. Dat laatste geldt voor twee van de vijf hier nog onbesproken boeken die voor de Louis Hartlooper-prijs voor de beste filmpublicatie 2015 zijn genomineerd. De overige genomineerden zijn eerder in de Filmkrant gerecenseerd: Jean Desmets Droomfabriek (december 2014), Børge Ring, Een weergaloos leven in muziek en tekenfilm (maart 2015) en Circus Bloteman — Biografie van Wim Ver­stappen, filmpionier uit de West.
De Antwerpse filmjournalist en scenarist Chris Craps analyseert in De geheimen van de cinema de verhaalstructuur en thematiek van twintig films, tien lineaire vertellingen en tien niet-lineaire. Zijn analysemodel concentreert zich op het leren onderscheiden van sequenties die gezamenlijk vorm geven aan een verhaal. Wie die structuur nader bekijkt, zal het eenvoudiger vinden een dieptestructuur bloot te leggen en kan vervolgens makkelijker de betekenis van de film duiden. Craps baseert zich op zijn leermeester, de Tsjechische scenarist Frank (Frantisek) Daniel, bij wie hij studeerde. Diens methode mengt hij met ideeën uit Robert McKee’s bijbel voor scenaristen Story (zie de Filmkrant van juni 2014) en Joseph Campbells in Hollywood schoolmakende mythe-analyse De held met de duizend gezichten. In zijn inleiding meldt Craps dat hij zijn boek begrijpelijk wil houden voor een groot publiek: "Je zult hier dus geen Aristoteles en Plato aantreffen en ook geen Lacan." Waarbij Craps eventjes vergeet dat de methodes van McKee en Campbell zwaar beïnvloed zijn door de oude Grieken. Craps’ boek levert bij vlagen boeiende en erudiete analyses op maar kent ook zijn beperkingen. Zijn keuze is erg Amerikaans (dat geeft hij ook toe) maar het grootste bezwaar is dat het verhaalanalyses zijn, geen filmanalyses. Bij Craps vrijwel geen woord over het samenspel tussen woord en beeld, of het cruciale belang van mise-en-scène, montage, cinematografie, geluid of acteren. Van ‘de geheimen van de cinema’ lezen we dus teleurstellend weinig terug, Craps duidt verhalen, niet meer en niet minder.
In Thomas Leeflangs ‘Cut and Print!’: De analoge jaren van Hollywood vormt de razendsnelle omschakeling van de filmindustrie van analoge projectie naar digitale vertoning aanleiding voor een reeks bewust nostalgisch getoonzette artikelen die in boekvorm wat willekeurig ogen. Soms lijkt het er op dat Leeflang, die al veertig jaar heel veel publiceert, nog wat artikelen had liggen, daar een paar alinea’s over de vermaledijde digitalisering aan toevoegde en deze bundelde. Ook hier weinig gevoel voor wat cinema vermag, Leeflang stort vooral een massa feiten over de lezer uit. Er spreekt veel (knipselmap)kennis uit maar de passie voor het oude Hollywood die hij ongetwijfeld heeft, komt niet over. Leuke weetjes en amusante anekdotes zijn belangrijk maar uiteindelijk draait het daar niet om in musicals, westerns, gangsterfilms en al die andere door Leeflang geliefde genres.
De jury van de Louis Hartlooper-prijs bestaat uit vertegenwoordigers uit diverse beroepsverenigingen, dus draait het om wie het hoogste woord voert. De scenaristenclub is vast gecharmeerd door De geheimen van de cinema, terwijl het regisseursgilde de keuze heeft om zich hard te maken voor Wim Ver­stappen of Børge Ring. De catalogus over filmpionier Jean Desmet is vast te academisch, Leeflang zowel te nostalgisch als zuur over digitalisering. Omdat ook de producenten een duit in het zakje mogen doen, voorspel ik dat de bio­grafie over Wim Verstappen — immers ook producent en voorvechter van auteursrechten — wint.

De winnaar van de elfde Louis Hartlooper Prijs wordt op donderdag 24 september 2015 bekendgemaakt op het Nederlands Film Festival in Utrecht.

De geheimen van de cinema Over de structuur en betekenis van narratieve films | Chris Craps | Acco, 2014 | 324 pagina’s | €24,50
‘Cut and Print’ De analoge jaren van Hollywood | Thomas Leeflang | Aspekt, 2015 | 207 pagina’s | €18,95