Boeken: Shooting Time

Waar is de korrel gebleven?

Datum 24-01-2013
Auteur
Deel dit artikel

Anton van Munster op de set van De stem van het water (1966, Bert Haanstra)

Het vak van cameraman veranderde de afgelopen jaren sterk onder invloed van de digitalisering. Praktisch en esthetisch. Shooting Time beschrijft de overgang.

In 2009 bundelde Gerlinda Heywegen haar interviews met verschillende cameramensen in het boekje The Other Director. Hierin werd slechts sporadisch gerefereerd aan de voor- en nadelen van de digitalisering van het vak. Nauwelijks vier jaar later is dat allemaal anders. Alle filmtheaters en bioscopen in Nederland zijn inmiddels volledig gedigitaliseerd. Film op celluloid is een zeldzaamheid, niet alleen aan de vertoningskant, maar ook aan de productiekant. Steeds meer cameramensen stappen — soms noodgedwongen — over op digitaal.
Een van de hoofdvragen in Shooting Time, een door de Netherlands Society of Cinematographers (NSC) geïnitieerde uitgave over het vak van Director of Photography (DoP), is of deze digitale revolutie daadwerkelijk iets veranderd heeft. De antwoorden hierop zijn niet eenduidig.
Dat cinema steeds meer een digitaal medium is geworden, is een terugkerend thema in alle interviews en begeleidende teksten. Het is duidelijk dat de supersnelle technologische veranderingen hun invloed hebben op de praktijk van het filmmaken. Makers kunnen in de postproductiefase veel meer manipuleren dan vroeger het geval was, denk aan kleurcorrectie en allerlei toevoegingen aan het beeld. Veel cameramensen betreuren het snelle verdwijnen van celluloid en zeggen dat digitaal nu nog niet volmaakt is: te scherp, te vlak in kleuren en contrastwerking en bovendien met weinig dynamiek. Want waar is de korrel gebleven?

Brede opzet
Shooting Time is onderverdeeld in een aantal secties. De Leidse filmwetenschapper Peter Verstraten schreef het voorwoord en een historisch hoofdstuk over de geschiedenis van filmstijl. Filmmaker Peter Delpeut schrijft over zijn samenwerking met cameraman Stef Tijdink en twee anderen hebben ook een persoonlijk getint verhaal. Voorin het boek staan kleurenfoto’s van setopnamen, achterin zwart-witportretten van de geïnterviewde cinematografen.
In het laatste deel van het boek staan negentien interessante en af en toe prikkelende interviews met DoP’s. Onder hen oudgedienden als Vilmos Zsigmond, Luciano Tovoli en de inmiddels overleden Nederlandse cameraman Anton van Munster. Ook zijn er gesprekken opgenomen met bekende namen als Roger Deakins, Ed Lachman en Robby Müller — aan wie EYE binnenkort een retrospectief zal wijden. Van de nieuwe generatie zijn Benoît Debie (bekend van zijn werk met Gaspar Noé) en Christian Berger (Hanekes cameraman) present.
De brede opzet van Shooting Time is ambitieus, maar doet je ook afvragen voor wie het boek nu eigenlijk bedoeld is. De leek die niet weet wat ND-filters zijn en hoe het ook alweer zit met de brandpuntsafstanden van lenzen zal zich vaak op het hoofd krabben. Uitleg hierover ontbreekt. Af en toe een verhelderende noot was welkom geweest. De professional moet zich dan weer door het wat schoolse hoofdstuk van Verstraten worstelen, waarin het begrip stijl binnen de context van de arthouse cinema wordt besproken. Verstraten herhaalt veelal informatie uit filmgeschiedenisboeken, heeft niet altijd even overtuigende analyses en maakt niet heel duidelijk wat hij wil met zijn betoog. Alleen een overzicht geven? Dat lijkt een wat magere ambitie.
Ook de vormgeving zit het boek wat in de weg. Over de bladspiegel lopen een aantal verticale zwarte lijnen, waarvan sommige vrij dik, die de leesbaarheid niet ten goede komen. Waarom zitten die daar?

André Waardenburg

Shooting Time Cinematographers on Cinematography | Richard van Oosterhout, Maarten van Rossem, Peter Verstraten (samenstellers) | 2012, Post Editions Rotterdam | 228 pagina’s | €25,-

Boeken kort

Nicole Kidman | Pam Cook | 2012, Palgrave Macmillan | €17,50
Deze studie naar Nicole Kidman is onderdeel van de boekenreeks van het British Film Institute. Een ernstige, gedegen toon dus. Toch is dit boekje niet duf; de ervaren academicus Pam Cook heeft zichzelf een diepgravend onderzoek ten doel gesteld. Hoe heeft de Australische Kidman het voor elkaar gekregen zowel de tabloids te overspoelen als een hoogwaardige carrière als serieus actrice op te bouwen? Wat is precies die stijl van acteren die duidelijk te herkennen is als ‘Kidman’. Hoe gaat ze om met de moderne celebrity-rol als ‘personal brand’? Filmcriticus David Thomson probeerde al eerder zijn fascinatie en liefde voor deze ongenaakbare ster te duiden in een prikkelend en persoonlijk boek. Cook geeft in haar verhaal deze fascinatie voor Kidman academisch gewicht.

Frans Zwartjes — The Holy Family | Simona Monizza | 2012, Van Zoetendaal Publishers | €35,-
Frans Zwartjes (1927) geldt als een van de meest veelzijdige experimentele filmmakers van Nederland. Een pionier in het gebruiken van (zwartwit)film als kunstenaar, ensceneerde Zwartjes talloze films vol zware make-up, seks en machtsspelletjes. The Holy Family is een verzameling foto’s die Zwartjes maakte in de periode 1968-75, tijdens het filmen. Het boek bevat ook een dvd met een recentelijk teruggevonden korte film.

Geschreven door